Τα μεγάλα αντιπλημμυρικά έργα που γίνονται στην Αττική και ο στρατηγικός ρόλος της Περιφέρειας

Οι φονικές πληµµύρες στη Βαλένθια ξύπνησαν φόβους για το τι µπορεί να συµβεί στην Ελλάδα στην περίπτωση µιας τέτοιας νεροποντής. Για τον λόγο αυτόν, η αντιπληµµυρική προστασία της Αττικής, µε βάση τον σχεδιασµό και τις κρίσεις επικινδυνότητας που εκπόνησε η Περιφέρεια τους προηγούµενους µήνες, βρέθηκε στο επίκεντρο ευρείας σύσκεψης στο Μέγαρο Μαξίµου υπό τον πρωθυπουργό, µε τη συµµετοχή και του περιφερειάρχη, το περασµένο Σάββατο.

Στη σύσκεψη εξετάστηκαν τα έργα που αποτελούν απόλυτη προτεραιότητα, ενόψει του χειµώνα, και οι δυνατότητες επίσπευσης των χρονοδιαγραµµάτων, ενώ τέθηκαν επί τάπητος και τα πρόσθετα χρηµατοδοτικά εργαλεία που θα µπορούσαν να χρησιµοποιηθούν.

Νίκος Χαρδαλιάς στα «Π»: Δουλεύουµε πυρετωδώς και οργανωµένα για παρεµβάσεις µε σταθερό ρυθµό σε όλη την Αττική

Ένα τέτοιο πλάνο χρειάζεται µητροπολιτική διαχείριση. «Ένας, δηλαδή, σχεδιάζει, ένας υλοποιεί, ένας κρίνεται και ένας λογοδοτεί, χωρίς να υπάρχει διάχυση και σύγχυση της ευθύνης, αφού βεβαίως έχουµε προηγουµένως προχωρήσει στην απαραίτητη αναπροσαρµογή τόσο των µελετών όσο και των πόρων στα σύγχρονα δεδοµένα», εξηγεί στα «Π» ο περιφερειάρχης Αττικής, Νίκος Χαρδαλιάς.

Σε κάθε περίπτωση, ο στρατηγικός σχεδιασµός εστιάζει σε δύο βασικούς άξονες: σε έργα υποδοµής για την αντιπληµµυρική θωράκιση του Λεκανοπεδίου και σε έργα πρόληψης, µε τους απαραίτητους καθαρισµούς, ιδίως στις ζώνες υψηλής επικινδυνότητας. Επί ηµερών Νίκου Χαρδαλιά ξεµπλόκαρε το έργο της αντιπληµµυρικής προστασίας της Νέας Φιλαδέλφειας, της Νέας Χαλκηδόνας και των όµορων δήµων, που ήταν στάσιµο για πάρα πολλά χρόνια. Και αυτό γιατί, αν και είχε ξεκινήσει προ 25ετίας, «κολλούσε» στα γρανάζια της γραφειοκρατίας - µάλιστα πριν από λίγα χρόνια είχε απενταχθεί. Πλέον, το µεγάλο αυτό έργο έχει µπει στις ράγες και το καλοκαίρι ο «µετροπόντικας» ολοκλήρωσε το πέρασµά του κάτω από την Ε.Ο. Αθηνών-Λαµίας.

«∆ουλεύουµε σκληρά, καθηµερινά. ∆ουλεύουµε πυρετωδώς και οργανωµένα, παρά τις όποιες δυσκολίες, για παρεµβάσεις µε σταθερό ρυθµό σε όλη την Αττική. Στα χρόνια προβλήµατα, τις αγωνίες και τις ανησυχίες των πολιτών απαντάµε µε ταχύτητα και αποτελεσµατικότητα. Απαντάµε µε έργα µε µετρήσιµα αποτελέσµατα σε κάθε γειτονιά», δηλώνει ο περιφερειάρχης Αττικής. Ο νέος µεγάλος συλλεκτήριος αγωγός οµβρίων υδάτων, µήκους 1.213 µέτρων, περιλαµβάνει οκτώ υπόγειες δεξαµενές και το σύνολο του έργου προβλέπεται να έχει ολοκληρωθεί έως το τέλος Αυγούστου του 2025. Είναι ένα έργο συνολικού προϋπολογισµού 4,4 εκατ. ευρώ, το οποίο χρηµατοδοτείται από πόρους του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Αττική 2021-2027» και από ίδιους πόρους της Περιφέρειας Αττικής

Η Περιφέρεια Αττικής καθαρίζει αυτή τη στιγµή ταυτόχρονα τέσσερα σηµεία: τον Κηφισό, τον Ποδονίφτη, καθώς και δύο ευρέα τµήµατα περιοχών που επλήγησαν από τις πυρκαγιές στη Βορειοανατολική Αττική. Θα πρέπει να σηµειωθεί, όπως έχει ανακοινώσει ήδη ο περιφερειάρχης Νίκος Χαρδαλιάς, ότι οι συγκεκριµένες επιχειρήσεις των καθαρισµών θα επαναλαµβάνονται σε ετήσια βάση.

«Τα δεδοµένα έχουν αλλάξει και αυτό απαιτεί ριζικό ανασχεδιασµό της στρατηγικής μας»

«Κάνουµε το αυτονόητο. ∆εν καθαρίζουµε τα ρέµατα φέτος και θα περιµένουµε να περάσουν δεκαετίες για να το ξανακάνουµε, όπως συνέβαινε στο παρελθόν. Συνολικά, η Περιφέρεια Αττικής θα διαθέσει 480 εκατ. ευρώ –ποσό που αντιστοιχεί στο 30% των πόρων του ΕΣΠΑ– αποκλειστικά σε δράσεις αντιµετώπισης των συνεπειών της κλιµατικής κρίσης για τη θωράκιση της Αττικής. Γνωρίζουµε ότι τα δεδοµένα έχουν πλέον αλλάξει. Το βλέπουµε στη γειτονιά µας, σε όλο τον ευρωπαϊκό Νότο. Γνωρίζουµε, επίσης, ότι όλα τα έργα –όχι µόνο στη χώρα µας– έχουν ένα όριο αντοχής. Και αυτό απαιτεί ριζικό ανασχεδιασµό και της δικής µας στρατηγικής. Είναι µία ιδιαίτερα δύσκολη εξίσωση. ∆εν µπορούµε, όµως, να παραβλέψουµε ότι όλα όσα γίνονται τους τελευταίους µήνες στην Αττική δεν έχουν γίνει δυστυχώς εδώ και δεκαετίες. Βρισκόµαστε, από την αρχή, σε στενή συνεργασία και σε απόλυτο συντονισµό µε την κυβέρνηση και τα αρµόδια υπουργεία, εντείνοντας τις ενέργειές µας, σε όλα τα επίπεδα, για τη βελτίωση των υφιστάµενων υποδοµών, την επιτάχυνση και υλοποίηση όλων των απαραίτητων έργων και τη µόχλευση πρόσθετων πόρων από κάθε χρηµατοδοτικό εργαλείο, µε µόνο –κοινό– µας µέληµα την προστασία της ζωής και της περιουσίας των συµπολιτών µας. Είναι το απόλυτο στοίχηµα για εµάς», υπογραµµίζει στα «Π» ο Νίκος Χαρδαλιάς.

Κηφισός

Για πρώτη φορά έπειτα από σχεδόν τρεις δεκαετίες υλοποιείται ο καθαρισµός όλων των υπόγειων τµηµάτων του Κηφισού ποταµού, που καταλαµβάνουν 8,6 χιλιόµετρα συνολικά (από τα συνολικά 27 χιλιόµετρα µήκους του ποταµού). Ο συνολικός προϋπολογισµός του έργου ανέρχεται σε 1,24 εκατ. ευρώ. Μέχρι σήµερα, από τα πλακοσκεπή µέρη του Κηφισού έχουν αποµακρυνθεί περισσότεροι από 12.000 τόνοι φερτών υλικών και απορριµµάτων. Το έργο συνεχίζεται µε αµείωτη ένταση και στη φάση αυτή καθαρίζεται εντατικά το υπόγειο τµήµα του Κηφισού, στο ύψος περίπου µεταξύ της Ιεράς Οδού και της Λεωφόρου Αθηνών, το οποίο προβλέπεται να ολοκληρωθεί εντός του προσεχούς δεκαπενθηµέρου.

Ποδονίφτης

Ολοκληρώνονται οι εργασίες καθαρισµού στα πλακοσκεπή τµήµατα του Ποδονίφτη, ενός από τους σηµαντικότερους υδάτινους πόρους του Λεκανοπεδίου. Τα έργα έχουν ως κύριο στόχο την αποκατάσταση της ροής και τη µείωση του κινδύνου εκδήλωσης πληµµυρικών φαινοµένων, όπως έχει συµβεί κατά το παρελθόν µε το συγκεκριµένο ρέµα. Ολοκληρώνονται οι σχετικές ενέργειες καθαρισµού στο ανοιχτό τµήµα του από τα διοικητικά όρια του ∆ήµου Πεντέλης, ενώ από το τµήµα του ρέµατος στο Χαλάνδρι ολοκληρώνεται η αποµάκρυνση των φερτών υλικών και από τα κλειστά τµήµατα, για να διασφαλιστεί η ανεµπόδιστη ροή του. Με την ολοκλήρωση των εργασιών θα ενισχυθεί δραστικά η παροχετευτικότητα του ρέµατος, µειώνοντας ταυτόχρονα τον κίνδυνο πληµµυρικών φαινοµένων πρωτίστως στους ∆ήµους Πεντέλης, Βριλησσίων, Αµαρουσίου, Χαλανδρίου, Φιλοθέης-Ψυχικού και Νέας Φιλαδέλφειας-Νέας Χαλκηδόνας.

Ανατολική και Βορειοανατολική Αττική

Μέχρι σήµερα έχουν ολοκληρωθεί οι καθαρισµοί σε 30 ρέµατα, σε µια έκταση 28,8 χιλιοµέτρων. Αναφορικά µε τις πληγείσες περιοχές από τις πυρκαγιές του προηγούµενου έτους:

• Έχει ολοκληρωθεί ο καθαρισµός σε 10 ρέµατα στον ∆ήµο Σαρωνικού, συνολικής έκτασης 7,1 χιλιοµέτρων, σε 8 ρέµατα στον ∆ήµο Αχαρνών, συνολικής έκτασης 2,6 χιλιοµέτρων, καθώς και στο κεντρικό ρέµα του ∆ήµου Παλλήνης, έκτασης 800 µέτρων.

Παράλληλα, στις υπόλοιπες περιοχές της Ανατολικής Αττικής:

• Έχουν ολοκληρωθεί ακόµα 19 καθαρισµοί ρεµάτων, συνολικής έκτασης 20,9 χιλιοµέτρων. Ειδικότερα:

- Πέντε ρέµατα στον ∆ήµο Σαρωνικού (ρέµα Αγίου Γεωργίου, 2,6 χλµ., ρέµα Πέτας, 1,2 χλµ., ρέµα Κολιαντρίκου Κουβαρά, 1,5 χλµ., κεντρικό ρέµα Κουβαρά, 700 µέτρων, τεχνικά έργα παραλιακής 500 µ.).

 - ∆ύο ρέµατα στον ∆ήµο ∆ιονύσου (ρέµα Μεγάλου Αλεξάνδρου, 2,5 χλµ., Παραρεµάτιος Μ. Αλεξάνδρου στη Σταµάτα, 250 µ.).

- Οκτώ ρέµατα στον ∆ήµο Αχαρνών (ρέµα Πασχαλιάς στο Τατόι, 1,6 χλµ., τεχνικό ρέµα Αγ. ∆ιονυσίου στη θέση Νεροµάνας, 400 µ., φράγµα Αγίου ∆ιονυσίου, 300 µ., ρέµα Σιατίστης Θρακοµακεδόνων, 1,3 χλµ., ρέµα Ασπροποτάµου Πάρνηθας, 800 µ., Παραρεµάτιος Εσχατιάς ∆ηµοτικό Σχολείο, 700 µ., ρέµα Αγ. Κυριακής, Βαρυµπόµπη, 300 µ., και ρέµα Αγίας Παρασκευής, 1,2 χλµ.).

- Τέσσερα ρέµατα στον ∆ήµο Μαραθώνα (ρέµα Ραπεντόζας, στην περιοχή Βρανά, 1,2 χλµ., ρέµα Καινούριου, 2,5 χλµ., φράγµα Μαρούγκα, 500 µ., ρέµα Μαρούγκα, 800 µ.).

Νότιος Τομέας

• Έχει ολοκληρωθεί ο καθαρισµός σε 11,5 χιλιόµετρα ρεµάτων του και συνεχίζονται πρόσθετες παρεµβάσεις, όπου χρειάζεται, και στα 15 ρέµατα της περιοχής.
• Για 2η φορά µέσα στο 2024 έχει πραγµατοποιηθεί σχολαστικός καθαρισµός των ρεµάτων της Ευρυάλης και του Λυκορέµατος στη Γλυφάδα, συνολικού µήκους 1,7 χιλιοµέτρων, λόγω αυξηµένης επικινδυνότητας (πολύ σηµαντικά έργα, ενόψει και της ολοκλήρωσης του mega project στο Ελληνικό).

«Κίνδυνος εκτεταµένων πληµµυρών στην Ελλάδα», άρθρο της Χριστίνας Ρήγου

Οι πληµµύρες αποτελούν τη δεύτερη µεγαλύτερη φυσική καταστροφή µετά τις δασικές πυρκαγιές στη χώρα µας. Στον απόηχο της φονικής πληµµύρας στη Βαλένθια, καλούµαστε να ερευνήσουµε τη συχνότητα εµφάνισης παρόµοιων ακραίων φαινοµένων στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου και της Ελλάδας.

Η Μεσόγειος είναι µια πηγή θερµότητας και υγρασίας, η οποία τροφοδοτεί ατµοσφαιρικά συστήµατα µε τα απαραίτητα «συστατικά». Μια διαδικασία που αποτελεί βασικό αίτιο στην εκδήλωση βίαιων καιρικών φαινοµένων, τα οποία λόγω κλιµατικής αλλαγής γίνονται ολοένα και πιο συχνά.

Σύµφωνα µε το κλίµα της ευρύτερης περιοχής, το φθινόπωρο είναι πιο πιθανό να εκδηλωθούν καταστροφικές βροχοπτώσεις στις χώρες της Μεσογείου, καθώς τα νερά της θάλασσας είναι πιο θερµά από τον επικείµενο ψυχρό αέρα στα ανώτερα στρώµατα της ατµόσφαιρας, αυξάνοντας την αστάθεια και ανατροφοδοτώντας τα συστήµατα µε το εκρηκτικό κοκτέιλ «θερµότητα-υγρασία». Λόγω της κλιµατικής αλλαγής, παρατηρείται υπερθέρµανση της Μεσογείου, µε θερµοκρασίες της θάλασσας 3°-4°C υψηλότερες από τα κανονικά. Γεγονός που εντείνει σηµαντικά την αστάθεια, προκαλώντας πιο έντονες βροχές και πληµµυρικά φαινόµενα. ∆υστυχώς, έχει παρατηρηθεί τα τελευταία χρόνια ότι έχουν µειωθεί οι µέρες βροχόπτωσης στην Ελλάδα, ενώ είναι 10 φορές πιο πιθανό να εκδηλωθούν έντονες βροχοπτώσεις και πληµµύρες. Οι ξαφνικές πληµµύρες (fl ash fl oods) συνοδεύονται από ραγδαίες βροχοπτώσεις, µε µεγάλα ποσά βροχής σε σύντοµο χρονικό διάστηµα και είναι πιο συχνές πλέον στην Ελλάδα. Πολλοί παράγοντες συνηγορούν σε µία ξαφνική πληµµύρα, όπως: η ένταση της βροχής και η διάρκειά της, η τοπογραφία, οι συνθήκες του εδάφους, η φυτοκάλυψη, η καταστροφή των δασών, καθώς και η αστικοποίηση.

Μόνο την τελευταία δεκαετία έχουµε βιώσει στη χώρα µας αρκετές φονικές πληµµύρες («Daniel» 2023, «Ιανός» 2020, Εύβοια 2020, Μάνδρα 2017). Ο φόβος να εκδηλωθούν παρόµοιας κλίµακας καταστροφές στην Ελλάδα είναι ορατός τα επόµενα χρόνια, καθώς η κλιµατική αλλαγή προκαλεί βιαιότερες βροχοπτώσεις σε µια περιοχή που έχει έρθει αντιµέτωπη µε συνθήκες ξηρασίας και µε την ανθρώπινη επέµβαση στην τοπολογία των εδαφών (αστικοποίηση, µπαζωµένα ρέµατα, αποψίλωση δασικών εκτάσεων) να έχει µετατρέψει τα ακραία φαινόµενα και τις ξαφνικές πληµµύρες σε φονικές καταστροφές. Η µεγάλη αστικοποίηση περιοχών στην Ελλάδα αυξάνει σηµαντικά τον κίνδυνο πληµµύρας, καθώς το οδόστρωµα δεν έχει την ικανότητα να συγκρατεί τη µεγάλη ποσότητα βροχής, έναντι των χωµάτινων επιφανειών.

Εκτός από τους παράγοντες της κλιµατικής αλλαγής (έντονες βροχοπτώσεις, ξηρασία, θαλάσσιοι καύσωνες) και τις ανθρωπογενείς παρεµβάσεις µε κατασκευές στις πεδιάδες, µε µεγάλο πληµµυρικό κίνδυνο, αστικοποίηση, κλείσιµο ποταµών, υπάρχει και ένας άλλος βασικός παράγοντας που αυξάνει τον κίνδυνο εκτεταµένων πληµυρών στην Ελλάδας και αυτός είναι η γεωµορφολογία της χώρας µας, η οποία συµβάλλει στην ανάπτυξη µεγάλου αριθµού ρεµάτων µε σχετικά µικρές λεκάνες απορροής, στις οποίες κυριαρχούν οι έντονες κλίσεις, που συντελούν στη γρήγορη αποστράγγισή τους.

*Η Χριστίνα Ρήγου είναι μετεωρολόγος

«Κλιµατική αλλαγή και επιπτώσεις», άρθρο του Χρήστου Ζερεφού

Τα τελευταία χρόνια καταδεικνύεται σαφώς ότι το κλίµα της Γης αλλάζει και το γεγονός αυτό έχει αναγνωριστεί ως µία από τις µεγαλύτερες προκλήσεις που αντιµετωπίζει ο σύγχρονος κόσµος. Ο όρος «Κλιµατική αλλαγή» έχει δώσει τη θέση του στον όρο «Κλιµατική κρίση» και όχι άδικα.

Οι κλιµατικές προβλέψεις για όλο τον κόσµο, αλλά και για τη χώρα µας, εκτιµούν ότι τα ακραία καιρικά φαινόµενα αναµένεται να γίνουν συχνότερα και εντονότερα. Πρόσφατο παράδειγµα αποτελούν οι φονικές πληµµύρες στην Ισπανία, οι οποίες προκλήθηκαν από ραγδαίες βροχοπτώσεις, άµεση συνέπεια της αυξηµένης θερµοκρασίας της Μεσογείου λόγω κλιµατικής αλλαγής. Αλλά και στη χώρα µας απαριθµούµε πλέον παρόµοια φαινόµενα, όπως ο µεσογειακός κυκλώνας «Ιανός» το 2020 αλλά και πιο πρόσφατα ο κυκλώνας «Daniel», οι οποίοι είχαν εξίσου καταστροφικές συνέπειες σε καλλιέργειες, υποδοµές, αλλά δυστυχώς πρωταρχικά και σε ανθρώπινες ζωές.

Οι περιοχές που είναι περισσότερο ευάλωτες στην κλιµατική κρίση είναι κυρίως εκείνες που λόγω γεωγραφικής τοποθεσίας θα υποστούν εντονότερα τις συνέπειες της µεταβολής του κλίµατος αλλά και εκείνες που δεν έχουν λάβει µέτρα ανάσχεσης και προσαρµογής στις νέες κλιµατικές συνθήκες.

 ∆υστυχώς ο άνθρωπος είναι άµεσα εκτεθειµένος και επηρεάζεται σηµαντικά από τις µεταβολές του κλίµατος και των καιρικών φαινοµένων που συνήθως ακολουθούν: Αύξηση θερµοκρασίας, µεγάλες περίοδοι ανοµβρίας, ακραία καιρικά φαινόµενα, αλλαγές στα οικοσυστήµατα, µεταβολή της ποιότητας αέρα κ.ά. έχουν άµεσο αντίκτυπο στην καθηµερινότητα και στην υγεία του ανθρώπου αλλά και στις κοινωνικο-οικονοµικές συνθήκες, οι οποίες επηρεάζουν άµεσα την ευπάθεια/τρωτότητα µιας περιοχής.

Για παράδειγµα, έχει υπολογιστεί ότι στην Ευρωπαϊκή Ενωση η θνησιµότητα αυξάνεται από 2% έως 4% για κάθε αύξηση ενός βαθµού στη µέση θερµοκρασία της ατµόσφαιρας. Ταυτόχρονα, η ξηρασία και οι υψηλές θερµοκρασίες το καλοκαίρι οδηγούν σε µεγα-πυρκαγιές, οι οποίες βρίσκονται -ιστορικά- στην απαρχή της κλιµατικής κρίσης και είναι άρρηκτα συνδεδεµένες µε την κλιµατική αλλαγή.

 Συνεπώς, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουµε άµεσα, όλοι, πως η δυναµική των φυσικών φαινοµένων έχει αυξηθεί σηµαντικά λόγω της ανθρωπογενούς δραστηριότητας και να αναλάβουµε δράση για την προστασία µας σήµερα αλλά και για τον περιορισµό των επιπτώσεών τους στην καθηµερινότητα των επόµενων γενεών.

*Ο Χρήστος Ζερεφός είναι γενικός γραµµατέας της Ακαδηµίας Αθηνών, εθνικός εκπρόσωπος για την κλιµατική αλλαγή

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παραπολιτικά