«Παλιά µου τέχνη κόσκινο», λέει η λαϊκή παροιµία και αυτό ισχύει απολύτως για την Αριστερά, στην οποία είναι απολύτως οικείες οι εξελίξεις που συµβαίνουν σήµερα στον ΣΥΡΙΖΑ, δεδοµένου ότι στην ιστορία της οι εµφύλιες διαµάχες ήταν συχνές. Οι εσωκοµµατικοί «εµφύλιοι» ταλανίζουν την Αριστερά για δεκαετίες, µε διαµάχες, συγκρούσεις και ρήξεις, από την ίδρυση του ΣΕΚΕ τον µακρινό Νοέµβριο του 1918 (τον ∆εκέµβριο του 1924 µετονοµάστηκε επισήµως ΚΚΕ) µέχρι το 2015 και την αποχώρηση της Αριστερής Πλατφόρµας από τον ενιαίο ΣΥΡΙΖΑ.

Διαβάστε ακόμα: ΣΥΡΙΖΑ: Στην τελική ευθεία οι υποψήφιοι πρόεδροι για το debate την Τετάρτη - Το μεγάλο στοίχημα

Όσον αφορά στον ΣΥΡΙΖΑ, ειδικότερα, πολλοί είχαν εκφράσει από πολύ νωρίς τις επιφυλάξεις τους για τη διατήρηση της συνοχής ενός κόµµατος µε ετερόκλητα και περιστασιακής συµµετοχής σε αυτό στοιχεία, καθώς έφτασε να συγκυβερνήσει µε έναν ιδεολογικό αντίπαλο. Ειδικώς η ανοχή αυτής της συνύπαρξης από τους πολλούς της για «πρώτη φορά Αριστεράς» -µια ανοχή που ήταν συγκεκριµένης σκοπιµότητας- αποκάλυπτε και την περιστασιακή συνοχή, την οποία εύκολα διέλυσε ένας ξενόφερτος, που οι ίδιοι ανέδειξαν στην προεδρία του κόµµατος. Από τα «γεννοφάσκια» της η Αριστερά βρίσκεται σε µια πορεία διασπάσεων και έντονων εσωτερικών συγκρούσεων, που καταλήγουν σε αυτές τις ρήξεις.

Το ΣΕΚΕ  ήταν το πρώτο οργανωµένο κόµµα στον χώρο της ελληνικής Αριστεράς

Η καλή µέρα από το πρωί φαίνεται και η µέρα εκείνη ήταν το 1918, όταν ιδρύθηκε το ΣΕΚΕ. Το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόµµα Ελλάδας ήταν το πρώτο οργανωµένο κόµµα στον χώρο της ελληνικής Αριστεράς και υπήρξε ο προποµπός του ελληνικού Κοµµουνιστικού Κόµµατος. Το 1924 µετονοµάστηκε σε ΚΚΕ, Κοµµουνιστικό Κόµµα Ελλάδας. Για όση ιστορική σηµασία έχει, η ΓΣΕΕ µε τη βοήθεια του ΣΕΚΕ είχε οργανώσει το 1919 την πρώτη απεργία των τραπεζικών υπαλλήλων, αλλά και την εορτή της Πρωτοµαγιάς.

Το 1951 ιδρύθηκε από τον Πασαλίδη η Ενιαία ∆ηµοκρατική Αριστερά, που απαρτιζόταν από σχεδόν όλα τα κόµµατα του αριστερού χώρου: το Σοσιαλιστικό Κόµµα-Ενωση Λαϊκής ∆ηµοκρατίας των Σβώλου και Τσιριµώκου, το ∆ηµοκρατικό Ριζοσπαστικό Κόµµα των Μιχάλη Κύρκου και Αλκιβιάδη Λούλη, τους Αριστερούς Φιλελεύθερους των Σταµάτη Χατζηµπέη και Νεόκοσµου Γρηγοριάδη κ.ά. Οπως γράφει, µεταξύ άλλων, στο βιβλίο του µε τίτλο «Συντροφικά µαχαιρώµατα» ο συνάδελφος και ιστορικός Γιώργος Λεονταρίτης, «η σχέση Ε∆Α µε ΚΚΕ και αργότερα µε ΚΚΕ Εσωτερικού ήταν πάντα µια ιστορία “έρωτα και µίσους”… Η συµβίωση µε το ΚΚΕ δεν ήταν καθόλου εύκολη… Ο ασφυκτικός εναγκαλισµός από το Κοµµουνιστικό Κόµµα προξενούσε µεγάλα προβλήµατα. Το ΚΚΕ, µακριά από την ελληνική πραγµατικότητα, χωρίς άµεση γνώση των εκάστοτε συνθηκών, είχε την αξίωση η γνώµη του να αποτελεί κατευθυντήρια γραµµή…».

Μια πρώτη µεγάλη ρωγµή στο Κοµµουνιστικό Κόµµα προκλήθηκε το 1956, όταν κατόπιν απαίτησης του Κοµµουνιστικού Κόµµατος της Σοβιετικής Ενωσης αλλά και άλλων κοµµουνιστικών κοµµάτων χωρών-δορυφόρων της ΕΣΣ∆ καθαιρέθηκε ο Νίκος Ζαχαριάδης από γενικός γραµµατέας του ΚΚΕ. Παρά το σηµαντικό αυτό συµβάν στην ιστορία του ελληνικού Κ.Κ., η συνοχή του διατηρήθηκε µέχρι το 1963. Ηδη είχαν αρχίσει οι ιδεολογικές και όχι µόνο διαφωνίες µεταξύ των Κοµµουνιστικών Κοµµάτων της Σοβιετικής Ενωσης και της Κίνας, οπότε το γεγονός αυτό και η προσκόλληση αρκετών µελών του ελληνικού Κ.Κ. στη µία ή στην άλλη πλευρά προκάλεσαν εσωτερικό σχίσµα. Και έτσι, το 1963 µέλη του ΚΚΕ µαζί µε πολιτικούς πρόσφυγες διέσπασαν το κόµµα και ίδρυσαν ένα φιλοκινεζικό, το ΚΚΕ (µ-λ) (µαρξιστικό-λενινιστικό).

Πολλές και έντονες εσωτερικές συγκρούσεις και... συντροφικά «µαχαιρώµατα» από το 1918 έως τον Κασσελάκη

∆ύο χρόνια µετά την καθαίρεση Ζαχαριάδη, το 1958, η ηγεσία του ΚΚΕ αποφασίζει να διαλύσει όσες παράνοµες οργανώσεις της είχαν αποµείνει στην Ελλάδα και τα µέλη τους να ενταχθούν στη νόµιµη Ε∆Α. Στις εκλογές του έτους εκείνου η Ε∆Α πετυχαίνει ένα ποσοστό 24,4% των ψήφων, καταλαµβάνοντας 78 βουλευτικές έδρες, και αναδεικνύεται αξιωµατική αντιπολίτευση. Ποτέ άλλοτε η Αριστερά δεν είχε σηµειώσει τέτοια εκλογική επιτυχία. Στη συνέχεια, και ενόψει των εκλογών του 1961, περιόρισε αυτοβούλως τη συµµετοχή της στις εκλογές εκείνες, προκειµένου να ενισχυθεί η Ενωσις Κέντρου και να ανέλθει στην εξουσία.

Η µεγάλη διάσπαση στην Αριστερά συνέβη το 1968, σε συνθήκες µάλιστα δικτατορίας, αφού εδώ και έναν χρόνο κυβερνούσαν τη χώρα οι συνταγµατάρχες. Η διάσπαση έλαβε χώρα κατά τη 12η Ολοµέλεια του Κοµµουνιστικού Κόµµατος, αποτέλεσµα της οποίας ήταν η δηµιουργία του ΚΚΕ Εσωτερικού, το οποίο φιλοδοξούσε να εκπροσωπεί στη χώρα µας τον ευρωκοµµουνισµό, δεδοµένου ότι το ΚΚΕ παρέµενε προσκολληµένο στους Σοβιετικούς. Επρόκειτο για ένα ρεύµα που δηµιουργήθηκε στην Ευρώπη µετά τις απροκάλυπτες σοβιετικές επεµβάσεις στην Ουγγαρία το 1956 και κυρίως στην Πράγα το 1968, που επιβεβαίωναν ότι η µητρόπολη του αριστερισµού έγραφε στα παλαιότερα των υποδηµάτων της τη βούληση των λαών των άλλων χωρών του Ανατολικού Συνασπισµού.

Το ΚΚΕ Εσωτερικού είχε επικεφαλής τους Μπάµπη ∆ρακόπουλο, Μήτσο Παρτσαλίδη και Λεωνίδα Κύρκο. Εµελλε, δε, να αποτελέσει χρόνια αργότερα τη µήτρα του Συνασπισµού της Ριζοσπαστικής Αριστεράς. Την ίδια περίοδο επικεφαλής του ΚΚΕ ήταν οι Κολιγιάννης και Φλωράκης. Θα πρέπει να σηµειωθεί πως ένα τµήµα κοµµατικών στελεχών και προσωπικοτήτων της Αριστεράς, που δεν πήγε µε το ένα ή το άλλο κόµµα, ανασυγκρότησε µεταπολιτευτικά την Ε∆Α, που ανέδειξε την ηγετική φυσιογνωµία του Ηλία Ηλιού. Στα χρόνια της Μεταπολίτευσης, το ΚΚΕ Εσωτερικού σχηµάτισε την Ενωµένη Αριστερά µαζί µε το ΚΚΕ και την Ε∆Α. Έτσι ενωµένοι κατέβηκαν στις εκλογές του 1974, κερδίζοντας 464.787 ψήφους και οκτώ έδρες.

Ο,τι αρχίζει ωραίο τελειώνει µε πόνο, όµως, που λέει και το λαϊκό άσµα, και έτσι η συνεργασία αυτή τερµατίστηκε Το 1977, το ΚΚΕ Εσωτερικού συγκρότησε τη Συµµαχία Προοδευτικών και Αριστερών ∆υνάµεων µαζί µε άλλες οργανώσεις. Η συµµαχία αυτή είχε ως επικεφαλής από τη Ε∆Α τον Ηλία Ηλιού και τον Λεωνίδα Κύρκο από το ΚΚΕ Εσωτερικού. Οµως και πάλι υπήρξαν σοβαρές διαφωνίες και συγκρούσεις, καθώς οι διαφωνίες ως προς τις τακτικές αλλά και οι προσωπικές φιλοδοξίες ήταν πάντα γνώρισµα της Αριστεράς. ∆ιασπάσεις όµως είχαµε και στις τάξεις των νεολαίων του συγκεκριµένου χώρου. Το 1978, η Οργάνωση Νεολαίας του ΚΚΕ Εσωτερικού, η ΕΚΟΝ «Ρήγας Φεραίος», διασπάστηκε, δηµιουργώντας την ΕΚΟΝ «Ρήγας Φεραίος Β’ Πανελλαδική». Η διάσπαση αυτή έγινε προκειµένου το τµήµα που αποσπάστηκε να ακολουθήσει το ρεύµα του «αριστερού ευρωκοµµουνισµού», που αναπτυσσόταν στην Ιταλία και την Ισπανία. Αυτή η εξέλιξη επιβεβαίωνε ότι, εκτός από τις διαµάχες για τους αριστερούς τακτικισµούς ή τις προσωπικές φιλοδοξίες, όπως αναφέρθηκε, υπήρχαν και έντονες ιδεολογικές διαφορές στο εσωτερικό της ελληνικής Αριστεράς.

Η τελική και πιο καθοριστική διάσπαση πραγµατοποιήθηκε στο 4ο Συνέδριο του ΚΚΕ Εσωτερικού το 1986, όταν η πλειοψηφία των µελών δηµιούργησε την Ελληνική Αριστερά (ΕΑΡ), ενώ η µειοψηφία, υπό την ηγεσία του Γιάννη Μπανιά, διατήρησε την ταυτότητα του ΚΚΕ Εσωτερικού µε την προσθήκη Ανανεωτική Αριστερά. Το 1987 αποφασίστηκε η µετεξέλιξη του ΚΚΕ Εσωτερικού σε έναν νέο, µη κοµµουνιστικό φορέα της Αριστεράς. Είκοσι εννέα µέλη της Κεντρικής Επιτροπής αρνήθηκαν να συµµετάσχουν στη νέα κατεύθυνση και σχηµάτισαν το ΚΚΕ Εσωτερικού-Ανανεωτική Αριστερά. Ο Λεωνίδας Κύρκος ανέλαβε την ηγεσία του νέου σχήµατος της Ελληνικής Αριστεράς (ΕΑΡ).

Ο Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου

Το 1989, ΕΑΡ και ΚΚΕ έκαναν τον ιστορικό τους συµβιβασµό, που δηµιούργησε τον Συνασπισµό της Αριστεράς και της Προόδου, µε πρόεδρο τον Χαρίλαο Φλωράκη και γραµµατέα τον Λεωνίδα Κύρκο. Τα πολιτικά γεγονότα όµως έτρεχαν και η απόφαση για συµµετοχή του Συνασπισµού στη συγκυβέρνηση µε τη Νέα ∆ηµοκρατία το 1989 (κυβέρνηση Τζαννετάκη) και στην οικουµενική κυβέρνηση µε τη Ν.∆. και το ΠΑΣΟΚ (κυβέρνηση Ζολώτα) προκάλεσε νέες εσωτερικές ρήξεις. Αρκετά στελέχη της ΚΝΕ αποχώρησαν, απορρίπτοντας τη συνεργασία µε συντηρητικές δυνάµεις, και συγκρότησαν το Νέο Αριστερό Ρεύµα (ΝΑΡ), το οποίο µετέπειτα αποτέλεσε κεντρική δύναµη της ΑΝΤΑΡΣΥΑ.

∆ύο χρόνια µετά το αποκληθέν από το ΠΑΣΟΚ, λόγω της δίωξης του Ανδρέα Παπανδρέου, «βρώµικο ’89», στο 13ο Συνέδριο του ΚΚΕ το Κοµµουνιστικό Κόµµα αποχωρεί από τον Συνασπισµό. Οµως 54 µέλη του ΚΚΕ παρέµειναν στον Συνασπισµό, που εξελίχθηκε σε αυτόνοµο κόµµα και, όπως προαναφέρθηκε, σε προποµπό του ΣΥΡΙΖΑ. Το 2004 δηµιουργείται από τη συσπείρωση διαφόρων περιθωριακών οµάδων της Αριστεράς ο ΣΥΡΙΖΑ και τέσσερα χρόνια µετά, µε υπόδειξη του επικεφαλής του, Αλέκου Αλαβάνου, αναδεικνύεται αρχηγός του κόµµατος ο Αλέξης Τσίπρας. ∆εν κατάφερε βεβαίως να αποτρέψει µια νέα διάσπαση στον χώρο, καθώς το 2010 ο Φώτης Κουβέλης, που διαφωνούσε µε πολιτικές του Τσίπρα, αποχώρησε και συγκρότησε τη ∆ΗΜ.ΑΡ. (∆ηµοκρατική Αριστερά), που το 2012 συγκυβέρνησε µε την υπό τον Αντώνη Σαµαρά Ν.∆. και το ΠΑΣΟΚ.

Ο ΣΥΡΙΖΑ το 2015 κατάφερε να αναδειχθεί κυβέρνηση, αλλά η υπογραφή νέου µνηµονίου εξώθησε σε αποχώρηση τον Λαφαζάνη

Ο ΣΥΡΙΖΑ το 2015 κατάφερε να αναδειχθεί κυβέρνηση, αλλά ο τρόπος διαχείρισης της κρίσης και η υπογραφή νέου µνηµονίου εξώθησαν σε αποχώρηση τον Παναγιώτη Λαφαζάνη και άλλα στελέχη, που συγκρότησαν την Αριστερή Πλατφόρµα και στη συνέχεια τη Λαϊκή Ενότητα. Αλλη µία διάσπαση στην Αριστερά.

Οι στη συνέχεια εξελίξεις, µε την παραίτηση Τσίπρα έπειτα από αλλεπάλληλες εκλογικές ήττες, είναι γνωστές. Η ανάδειξη προσωρινά στην ηγεσία του κόµµατος του Στέφανου Κασσελάκη τον Σεπτέµβριο του 2023 και για ακριβώς έναν χρόνο προκάλεσε νέες εσωκοµµατικές διενέξεις και αποχωρήσεις στελεχών, που συγκρότησαν τη Νέα Αριστερά. Και βεβαίως έπεται συνέχεια, καθώς οι αναµενόµενες εξελίξεις αφορούν τη δηµιουργία από τον Κασσελάκη νέου κοµµατικού φορέα, οπότε µένει να δούµε και τι θα απογίνει ό,τι έχει αποµείνει από τον ΣΥΡΙΖΑ.

*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Παραπολιτικά»