Βήμα βήμα οι διαδικασίες της Προανακριτικής Επιτροπής: Ο νόμος περί ευθύνης υπουργών, οι αρμοδιότητες εισαγγελέα, οι ψηφοφορίες και οι προθεσμίες
Αναλυτικά η διαδικασία
Η συνεδρίαση κεκλεισμένων των θυρών, τα πορίσματα και η σύσταση Ειδικού Δικαστηρίου, αν η Βουλή αποφασίσει άσκηση δίωξης
Γιαννης Α. Πολιτης
Σε ρυθμούς Προανακριτικής Επιτροπής κινείται πλέον η Βουλή, με σημαίνοντα ρόλο να παίζει το χρονοδιάγραμμα που θα ακολουθηθεί. Η Προανακριτική, που είναι μία από τις κορυφαίες διαδικασίες κοινοβουλευτικού ελέγχου, χρειάζεται να έχει τις υπογραφές 30 βουλευτών.
Σύμφωνα με το άρθρο 153 του ΚτΒ, «η Boυλή έχει την αρμοδιότητα να ασκεί δίωξη εναντίον όσων διατελoύν ή διατέλεσαν μέλη της κυβέρνησης ή υφυπoυργoί για ποινικά αδικήματα που τέλεσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, σύμφωνα με τις διατάξεις τoυ άρθρoυ 86 τoυ Συντάγματoς και τον νόμο για την ευθύνη των υπoυργών». Το άρθρο 154 προβλέπει ότι «η πρόταση για την άσκηση δίωξης κατά των πρoσώπων της παρ. 1 του άρθρου 153 υποβάλλεται γραπτώς και υπογράφεται τουλάχιστον από τριάντα (30) βουλευτές, διαφορετικά είναι απαράδεκτη».
Σύμφωνα με το ίδιο άρθρο, η πρόταση για άσκηση δίωξης πρέπει να προσδιορίζει με σαφήνεια τις πράξεις ή τις παραλείψεις που σύμφωνα με τον νόμο για την ευθύνη των υπουργών είναι αξιόποινες και να μνημονεύει τις διατάξεις που παραβιάστηκαν. Από τη στιγμή που θα κατατεθεί η πρόταση, μπορεί να προταθεί από τους βουλευτές που την υπογράφουν η ανάθεση από τη Βουλή σε τριμελές γνωμοδοτικό συμβούλιο του ελέγχου των στοιχείων της κατηγορίας και της αξιολόγησης της ουσιαστικής βασιμότητάς τους. Αυτό δημιουργεί ένα χρονικό ορίζοντα 12 ημερών. Η συζήτηση πρέπει να γίνει μέσα σε 15 μέρες.
Αφότου γίνει η συζήτηση, θα ακολουθήσει μυστική ψηφοφορία. Σε αυτή δεν συμμετέχει το πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται η πρόταση άσκησης δίωξης, αν είναι βουλευτής. Η απόφαση για τη συγκρότηση επιτροπής ή τη σύσταση του τριμελούς γνωμoδoτικoύ συμβουλίου λαμβάνεται με απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών, διαφορετικά η οικεία πρόταση απορρίπτεται. Εάν δεν υπάρξει «λευκός καπνός» δεν μπορεί να υποβληθεί νέα πρόταση άσκησης δίωξης στηριζόμενη στα ίδια πραγματικά περιστατικά.
Όταν η αξιόποινη πράξη για την οποία διενεργείται προκαταρκτική εξέταση συνεπάγεται για τον υπουργό οικονομικά οφέλη, κατά την έννοια του άρθρου 68 παρ. 1 του Ποινικού Κώδικα, η Επιτροπή διατάσσει την κατάσχεσή τους. Το πόρισμα πρέπει να είναι αιτιολογημένο και να περιέχει ιδίως τα πραγματικά περιστατικά και τα αποδεικτικά μέσα που οδηγούν σε αυτά, όπως προέκυψαν κατά την προκαταρκτική εξέταση, την υπαγωγή των πραγματικών περιστατικών στις εφαρμοζόμενες ποινικές διατάξεις και σαφή πρόταση για την άσκηση ή μη της ποινικής δίωξης. Αιτιολογημένη πρέπει να είναι και η πρόταση της τυχόν μειοψηφίας, η οποία καταχωρίζεται σε χωριστό κεφάλαιο του ίδιου πορίσματος. Το πόρισμα και το σχετικό αποδεικτικό υλικό υποβάλλονται στον Πρόεδρο της Βουλής, ο οποίος ανακοινώνει στη Βουλή την κατάθεσή τους. Το πόρισμα τυπώνεται και διανέμεται στους βουλευτές μέσα σε δέκα ημέρες από την κατάθεσή του.
Η συζήτηση αρχίζει το αργότερο σε δεκαπέντε ημέρες από την κοινοποίηση της ειδικής ημερήσιας διάταξης, είναι γενική και αναφέρεται στην παραδοχή ή μη της πρότασης για την άσκηση δίωξης. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης η Βουλή μπορεί να καλέσει εκείνον κατά του οποίου στρέφεται η πρόταση άσκησης δίωξης, και αν ακόμη δεν είναι μέλος της κυβέρνησης, υφυπουργός ή βουλευτής, να εμφανιστεί ενώπιόν της και να ακουστεί. Μετά τη λήξη της συζήτησης διεξάγεται μυστική ψηφοφορία για την πρόταση της Επιτροπής και χωριστά για κάθε καταγγελλόμενη πράξη ή παράλειψη, για την οποία ζητείται άσκηση δίωξης. Η απόφαση λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών.
H κλήρωση των τακτικών και αναπληρωματικών μελών τoυ Eιδικoύ Δικαστηρίoυ ενεργείται ενώπιoν της Oλoμέλειας από τoν ΠτΒ. Τα ονόματα των μελών του ΣτΕ και του Αρείου Πάγου που μπορούν να μετέχουν στη σύνθεση του Ειδικού Δικαστηρίου και του Δικαστικού Συμβουλίου, κατά το άρθρο 86 παρ. 4 του Συντάγματος, αποστέλλονται από τον υπουργό Δικαιοσύνης, έπειτα από σχετική πρόσκληση του Προέδρου της Βουλής. Εάν δεν είναι εφικτή η συγκρότησή τoυ, ακoλoυθεί νέα κλήρωση με την ίδια διαδικασία. Εάν δεν γίνει ή διακoπεί η κλήρωση, επειδή έληξε η σύνoδoς, διαλύθηκε η Boυλή ή έληξε η βoυλευτική περίoδoς, η κλήρωση ενεργείται με την επανάληψη των εργασιών της Βουλής σε επόμενη σύνοδο ή βουλευτική περίοδο, υπό την επιφύλαξη των διατάξεων περί παραγραφής. Aμέσως μετά τη διενέργεια της κλήρωσης o ΠτΒ απoστέλλει στoν πρόεδρo του Συμβουλίου της Επικρατείας ή στον πρόεδρο τoυ Aρείoυ Πάγoυ την απόφαση της Boυλής για την άσκηση δίωξης, τα oνόματα των τακτικών και αναπληρωματικών μελών που κληρώθηκαν και όλη τη σχετική δικογραφία.
Δημοσιεύθηκε στην Απογευματινή
Προανακριτική Επιτροπή: Ο νόμος περί ευθύνης υπουργών, οι αρμοδιότητες εισαγγελέα, οι ψηφοφορίες και οι προθεσμίες
Σύμφωνα με το άρθρο 153 του ΚτΒ, «η Boυλή έχει την αρμοδιότητα να ασκεί δίωξη εναντίον όσων διατελoύν ή διατέλεσαν μέλη της κυβέρνησης ή υφυπoυργoί για ποινικά αδικήματα που τέλεσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, σύμφωνα με τις διατάξεις τoυ άρθρoυ 86 τoυ Συντάγματoς και τον νόμο για την ευθύνη των υπoυργών». Το άρθρο 154 προβλέπει ότι «η πρόταση για την άσκηση δίωξης κατά των πρoσώπων της παρ. 1 του άρθρου 153 υποβάλλεται γραπτώς και υπογράφεται τουλάχιστον από τριάντα (30) βουλευτές, διαφορετικά είναι απαράδεκτη». Σύμφωνα με το ίδιο άρθρο, η πρόταση για άσκηση δίωξης πρέπει να προσδιορίζει με σαφήνεια τις πράξεις ή τις παραλείψεις που σύμφωνα με τον νόμο για την ευθύνη των υπουργών είναι αξιόποινες και να μνημονεύει τις διατάξεις που παραβιάστηκαν. Από τη στιγμή που θα κατατεθεί η πρόταση, μπορεί να προταθεί από τους βουλευτές που την υπογράφουν η ανάθεση από τη Βουλή σε τριμελές γνωμοδοτικό συμβούλιο του ελέγχου των στοιχείων της κατηγορίας και της αξιολόγησης της ουσιαστικής βασιμότητάς τους. Αυτό δημιουργεί ένα χρονικό ορίζοντα 12 ημερών. Η συζήτηση πρέπει να γίνει μέσα σε 15 μέρες.
Αφότου γίνει η συζήτηση, θα ακολουθήσει μυστική ψηφοφορία. Σε αυτή δεν συμμετέχει το πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται η πρόταση άσκησης δίωξης, αν είναι βουλευτής. Η απόφαση για τη συγκρότηση επιτροπής ή τη σύσταση του τριμελούς γνωμoδoτικoύ συμβουλίου λαμβάνεται με απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών, διαφορετικά η οικεία πρόταση απορρίπτεται. Εάν δεν υπάρξει «λευκός καπνός» δεν μπορεί να υποβληθεί νέα πρόταση άσκησης δίωξης στηριζόμενη στα ίδια πραγματικά περιστατικά.
Ορισμός εισηγητών
Εάν αποφασιστεί η συγκρότηση, σύμφωνα με το άρθρο 156, αυτή συγκροτείται αναλογικά σε δύναμη της κοινοβουλευτικής αναλογίας των κομμάτων. Στη συνέχεια γίνεται η συγκρότησή της σε σώμα και ακολουθεί η εκλογή του προεδρείου κατά πλειοψηφία. Έπειτα ορίζονται εισηγητές από τα δύο μεγαλύτερα κόμματα. Ο απώτερος χρόνος περαίωσης των εργασιών της έχει οριστεί από την Ολομέλεια, μπορεί όμως με νεότερη απόφαση να της δοθεί παράταση. Η Επιτροπή συνεδριάζει κεκλεισμένων των θυρών και έχει όλες τις αρμοδιότητες του εισαγγελέα πλημμελειοδικών, όταν αυτός διενεργεί προκαταρκτική εξέταση. Η Επιτροπή μπορεί να αναθέτει σε εισαγγελέα πλημμελειοδικών ή εφετών την ενέργεια ειδικότερων πράξεων σχετικών με το αντικείμενο της προκαταρκτικής εξέτασης. Κατά την προκαταρκτική εξέταση, εκείνος κατά του οποίου στρέφεται η πρόταση δίωξης καλείται από την Επιτροπή να δώσει εξηγήσεις.Όταν η αξιόποινη πράξη για την οποία διενεργείται προκαταρκτική εξέταση συνεπάγεται για τον υπουργό οικονομικά οφέλη, κατά την έννοια του άρθρου 68 παρ. 1 του Ποινικού Κώδικα, η Επιτροπή διατάσσει την κατάσχεσή τους. Το πόρισμα πρέπει να είναι αιτιολογημένο και να περιέχει ιδίως τα πραγματικά περιστατικά και τα αποδεικτικά μέσα που οδηγούν σε αυτά, όπως προέκυψαν κατά την προκαταρκτική εξέταση, την υπαγωγή των πραγματικών περιστατικών στις εφαρμοζόμενες ποινικές διατάξεις και σαφή πρόταση για την άσκηση ή μη της ποινικής δίωξης. Αιτιολογημένη πρέπει να είναι και η πρόταση της τυχόν μειοψηφίας, η οποία καταχωρίζεται σε χωριστό κεφάλαιο του ίδιου πορίσματος. Το πόρισμα και το σχετικό αποδεικτικό υλικό υποβάλλονται στον Πρόεδρο της Βουλής, ο οποίος ανακοινώνει στη Βουλή την κατάθεσή τους. Το πόρισμα τυπώνεται και διανέμεται στους βουλευτές μέσα σε δέκα ημέρες από την κατάθεσή του.
Παράταση
Οι βουλευτές καθώς και εκείνος κατά του οποίου στρέφεται η πρόταση άσκησης δίωξης δικαιούνται να λάβουν γνώση του αποδεικτικού υλικού που έχει κατατεθεί στη Βουλή. Αν η Επιτροπή δεν υποβάλλει εμπρόθεσμα το πόρισμά της, η Βουλή είτε παρατείνει την προθεσμία είτε προχωρεί χωρίς πόρισμα στη συζήτηση της πρότασης για την άσκηση δίωξης. Οι εξουσίες της δεν αναστέλλονται με τη λήξη της συνόδου, παύουν όμως με τη διάλυση της Βουλής ή με τη λήξη της βουλευτικής περιόδου. Αν διαλυθεί η Βουλή ή λήξει η βουλευτική περίοδος και δεν έχει κατατεθεί το πόρισμα της Επιτροπής, η Βουλή κατά την πρώτη τακτική σύνοδο της νέας περιόδου ορίζει νέα επιτροπή για τη διενέργεια ή τη συνέχιση της προκαταρκτικής εξέτασης. Μέσα σε πέντε ημέρες από τη διανομή του στους βουλευτές καταρτίζεται ειδική ημερήσια διάταξη της Ολομέλειας.Η συζήτηση αρχίζει το αργότερο σε δεκαπέντε ημέρες από την κοινοποίηση της ειδικής ημερήσιας διάταξης, είναι γενική και αναφέρεται στην παραδοχή ή μη της πρότασης για την άσκηση δίωξης. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης η Βουλή μπορεί να καλέσει εκείνον κατά του οποίου στρέφεται η πρόταση άσκησης δίωξης, και αν ακόμη δεν είναι μέλος της κυβέρνησης, υφυπουργός ή βουλευτής, να εμφανιστεί ενώπιόν της και να ακουστεί. Μετά τη λήξη της συζήτησης διεξάγεται μυστική ψηφοφορία για την πρόταση της Επιτροπής και χωριστά για κάθε καταγγελλόμενη πράξη ή παράλειψη, για την οποία ζητείται άσκηση δίωξης. Η απόφαση λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών.
Και σε επόμενη Σύνοδο
Αν μετά την κατάθεση του πορίσματος της Επιτροπής λήξει η σύνοδος ή διαλυθεί η Βουλή ή λήξει η βουλευτική περίοδος, η γενική συζήτηση για το παραδεκτό της πρότασης διεξάγεται κατά περίπτωση σε επόμενη σύνοδο ή βουλευτική περίοδο, υπό την επιφύλαξη των διατάξεων περί παραγραφής. Αν απορριφθεί το πόρισμα, δεν μπορεί να υποβληθεί νέα πρόταση άσκησης δίωξης εναντίον του ίδιου προσώπου στηριζόμενη στα ίδια πραγματικά περιστατικά. Στην περίπτωση απόρριψης, η τυχόν επιβληθείσα κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων αίρεται αυτοδίκαια. Ο Πρόεδρος της Βουλής μπορεί να εκδώσει σχετική διαπιστωτική πράξη μετά από αίτηση του καθ’ ου η κατάσχεση ή των κληρονόμων του. Εάν η Βουλή αποφασίσει την άσκηση δίωξης, προχωρεί στην κλήρωση των τακτικών και αναπληρωματικών μελών του Ειδικού Δικαστηρίου, του Δικαστικού Συμβουλίου και της εισαγγελικής Αρχής, σύμφωνα με το άρθρο 86 του Συντάγματος και τον νόμο περί ευθύνης υπουργών.H κλήρωση των τακτικών και αναπληρωματικών μελών τoυ Eιδικoύ Δικαστηρίoυ ενεργείται ενώπιoν της Oλoμέλειας από τoν ΠτΒ. Τα ονόματα των μελών του ΣτΕ και του Αρείου Πάγου που μπορούν να μετέχουν στη σύνθεση του Ειδικού Δικαστηρίου και του Δικαστικού Συμβουλίου, κατά το άρθρο 86 παρ. 4 του Συντάγματος, αποστέλλονται από τον υπουργό Δικαιοσύνης, έπειτα από σχετική πρόσκληση του Προέδρου της Βουλής. Εάν δεν είναι εφικτή η συγκρότησή τoυ, ακoλoυθεί νέα κλήρωση με την ίδια διαδικασία. Εάν δεν γίνει ή διακoπεί η κλήρωση, επειδή έληξε η σύνoδoς, διαλύθηκε η Boυλή ή έληξε η βoυλευτική περίoδoς, η κλήρωση ενεργείται με την επανάληψη των εργασιών της Βουλής σε επόμενη σύνοδο ή βουλευτική περίοδο, υπό την επιφύλαξη των διατάξεων περί παραγραφής. Aμέσως μετά τη διενέργεια της κλήρωσης o ΠτΒ απoστέλλει στoν πρόεδρo του Συμβουλίου της Επικρατείας ή στον πρόεδρο τoυ Aρείoυ Πάγoυ την απόφαση της Boυλής για την άσκηση δίωξης, τα oνόματα των τακτικών και αναπληρωματικών μελών που κληρώθηκαν και όλη τη σχετική δικογραφία.
Δημοσιεύθηκε στην Απογευματινή
