Τα κρυφά σημεία του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού: Ο "πόλεμος" των Χαρτών, τα επόμενα βήματα και οι δίαυλοι με την Άγκυρα
Πότε κατατίθεται στην Κομισιόν
Πώς ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός «εμβολίζει» το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο - Γιατί έπρεπε να δημοσιευτεί τώρα, η αναμενόμενη τουρκική αντίδραση και η συνάντηση Γεραπετρίτη-Φιντάν στην Αττάλεια
Κατερινα Τσαμουρη
Το τελευταίο διάστημα η συζήτηση που άπτεται των Ελληνοτουρκικών είχε επικεντρωθεί κυρίως στην υλοποίηση ή μη του καλωδίου για την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ. Το έργο, σύμφωνα με πληροφορίες, μπαίνει στον πάγο, εν αντιθέσει με μια άλλη εκκρεμότητα, που προωθήθηκε. Ο λόγος για την υποβολή του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ) της Ελλάδας στην Κομισιόν. Στο παρασκήνιο, εδώ και αρκετό καιρό τα συναρμόδια υπουργεία Ενέργειας και Εξωτερικών συνέθεταν τα τελευταία κομμάτια του παζλ, ώστε να παρουσιαστεί ο σχετικός χάρτης και να σταλεί στην Ευρώπη περί τα τέλη Απριλίου. Οπερ και εγένετο. Ο χάρτης παρουσιάστηκε τη Μεγάλη Τετάρτη και λίγο πριν από την εκπνοή του μήνα, σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες των «Π», θα υποβληθεί στην Κομισιόν.
Ετσι, η συζήτηση μοιραία μετατοπίζεται από το καλώδιο στα σημαντικά απόνερα του ΘΧΣ, που ήδη έχει προκαλέσει εκνευρισμό στην Τουρκία. Τούτο διότι για πρώτη φορά οι ελληνικές θέσεις αποκτούν ευρωπαϊκή σφραγίδα σε έναν χάρτη που αποτυπώνει τα απώτατα δυνητικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Ο ΘΧΣ είναι μια κοινοτική οδηγία που αφορά όλα τα παράκτια κράτη-μέλη της Ε.Ε. Σύμφωνα με αυτήν την ευρωπαϊκή οδηγία (2014/89/Ε.Ε.), ο ΘΧΣ ορίζει τη δράση των κρατών-μελών της Ε.Ε. στις θαλάσσιες περιοχές τους και τις επιτρεπόμενες ή απαγορευμένες δραστηριότητες σε αυτές τις περιοχές, στο πλαίσιο του γενικότερου σχεδιασμού της Ε.Ε. για τις ευρωπαϊκές θάλασσες. Κοινώς, ο ΘΧΣ αποσκοπεί στην οργάνωση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στις θαλάσσιες περιοχές κατά τέτοιον τρόπο ώστε να επιτυγχάνονται διάφοροι οικολογικοί και οικονομικοί στόχοι. Σε αυτούς τους στόχους συγκαταλέγονται η ανάπτυξη βιώσιμης γαλάζιας οικονομίας, η βιώσιμη χρήση των θαλάσσιων πόρων και η διατήρηση υγιών θαλάσσιων οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας.
Ακόμα μία ενδιαφέρουσα επισήμανση έκανε ο εμπειρότατος καθηγητής και βουλευτής Αγγελος Συρίγος, λέγοντας: «Αποδίδεται πλήρης επήρεια στο Καστελλόριζο και τη Στρογγύλη, με αποτέλεσμα τα ανατολικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας να ακουμπούν πάνω στα δυτικά όρια της κυπριακής ΑΟΖ. Πρακτικώς έχουμε πλέον οριοθέτηση με την Κύπρο». Σχετικά με τις μη οριοθετημένες περιοχές, ανώτατες πηγές από τα συναρμόδια υπουργεία επισημαίνουν ότι «αποτυπώνεται η μέση γραμμή που καθορίζει το εξωτερικό όριο της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, μέχρι τη σύναψη συμφωνιών οριοθέτησης με γειτονικά κράτη των οποίων οι ακτές είναι παρακείμενες ή αντικείμενες με τις ελληνικές ακτές». Πρόκειται για ένα μήνυμα με αποδέκτη (και) την Τουρκία.
Σε κάθε περίπτωση, η διαδικασία οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών έχει διαφορετικό αντικείµενο από τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασµό, ο οποίος αφορά µόνο τη διαδικασία µε την οποία οι αρµόδιες Αρχές των κρατών-µελών αναλύουν και οργανώνουν τις ανθρώπινες δραστηριότητες στις ανωτέρω θαλάσσιες περιοχές για την επίτευξη των οικολογικών, οικονοµικών και κοινωνικών στόχων. Συνεπώς, ο χάρτης που αποτυπώνει τον ΘΧΣ δεν συνιστά οριοθέτηση ΑΟΖ.
Εξίσου αναµενόµενη θεωρείτο η αντίδραση της Τουρκίας. Με το που ολοκληρώθηκε η συνεδρίαση του ΚΥΣΕΑ (της Μεγάλης Τετάρτης), η γείτων -σαν έτοιµη από καιρό- δηµοσίευσε τον δικό της χάρτη, αποτυπώνοντας ουσιαστικά τη «Γαλάζια Πατρίδα» και κόβοντας το Αιγαίο στα δύο. Αξίζει να σηµειωθεί ότι η Τουρκία, από τη στιγµή που δεν είναι µέλος της Ε.Ε., δεν είχε κοινοτική υποχρέωση να καταρτίσει ΘΧΣ. Το έκανε ως απάντηση στην Ελλάδα, προαναγγέλλοντας µάλιστα ότι θα στείλει το εν λόγω έγγραφο στην UNESCO και στα Ηνωµένα Εθνη.
Σε ανακοίνωσή του, το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών σχολίασε: «Παραβιάζουν τις περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας της χώρας µας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Τονίζουµε για άλλη µια φορά ότι οι µονοµερείς ενέργειες και διεκδικήσεις της Ελλάδας δεν θα έχουν καµία νοµική συνέπεια για τη χώρα µας», αφήνοντας όµως παράλληλα ένα µικρό παράθυρο συνεργασίας για το µέλλον: «Υπενθυµίζουµε ότι πρέπει να αποφεύγονται µονοµερείς ενέργειες σε κλειστές ή ηµίκλειστες θάλασσες όπως το Αιγαίο και η Μεσόγειος, ότι το ∆ιεθνές Ναυτιλιακό ∆ίκαιο ενθαρρύνει τη συνεργασία µεταξύ των παράκτιων κρατών σε αυτές τις θάλασσες, µεταξύ άλλων σε περιβαλλοντικά θέµατα, και ότι στο πλαίσιο αυτό η χώρα µας είναι πάντα έτοιµη να συνεργαστεί µε την Ελλάδα στο Αιγαίο πέλαγος».
*Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά
Ετσι, η συζήτηση μοιραία μετατοπίζεται από το καλώδιο στα σημαντικά απόνερα του ΘΧΣ, που ήδη έχει προκαλέσει εκνευρισμό στην Τουρκία. Τούτο διότι για πρώτη φορά οι ελληνικές θέσεις αποκτούν ευρωπαϊκή σφραγίδα σε έναν χάρτη που αποτυπώνει τα απώτατα δυνητικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Ο ΘΧΣ είναι μια κοινοτική οδηγία που αφορά όλα τα παράκτια κράτη-μέλη της Ε.Ε. Σύμφωνα με αυτήν την ευρωπαϊκή οδηγία (2014/89/Ε.Ε.), ο ΘΧΣ ορίζει τη δράση των κρατών-μελών της Ε.Ε. στις θαλάσσιες περιοχές τους και τις επιτρεπόμενες ή απαγορευμένες δραστηριότητες σε αυτές τις περιοχές, στο πλαίσιο του γενικότερου σχεδιασμού της Ε.Ε. για τις ευρωπαϊκές θάλασσες. Κοινώς, ο ΘΧΣ αποσκοπεί στην οργάνωση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στις θαλάσσιες περιοχές κατά τέτοιον τρόπο ώστε να επιτυγχάνονται διάφοροι οικολογικοί και οικονομικοί στόχοι. Σε αυτούς τους στόχους συγκαταλέγονται η ανάπτυξη βιώσιμης γαλάζιας οικονομίας, η βιώσιμη χρήση των θαλάσσιων πόρων και η διατήρηση υγιών θαλάσσιων οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας.
Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός: Πώς «εμβολίζει» το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο - Το μήνυμα στην Τουρκία
Ο χάρτης, που δημοσιεύθηκε προ ημερών, περιλαμβάνει όλες τις θαλάσσιες ζώνες της Ελλάδας, συμπεριλαμβανομένης της ΑΟΖ στο Ιόνιο που οριοθέτησε η χώρα μας με την Ιταλία και της ΑΟΖ που οριοθέτησε η Ελλάδα με την Αίγυπτο, «εμβολίζοντας» το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο. Αν παρατηρήσει κάποιος τον χάρτη με προσοχή, θα δει ορισμένες διακεκομμένες κόκκινες γραμμές. Δηλώνουν ότι τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα, γεγονός που διαχρονικά αμφισβητεί η Τουρκία. Αποδίδεται, δηλαδή, πλήρης επήρεια όχι μόνο στην ηπειρωτική χώρα, αλλά και στα νησιά. Αυτή είναι η βασική διαφωνία μας με τη γείτονα. Ετσι, η Ελλάδα δηλώνει ότι εμείς «χωρίζουμε» το Αιγαίο από το τέλος της υφαλοκρηπίδας των νησιών έως τις τουρκικές ακτές. Ενώ οι Τούρκοι χωρίζουν το Αιγαίο στα δύο, τραβώντας τη γραμμή από το τέλος της ηπειρωτικής Ελλάδας έως τις τουρκικές ακτές. «Η Ελλάδα ψηλώνει και μεγαλώνει το διπλωματικό της αποτύπωμα», δήλωσε χαρακτηριστικά ο υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, στον ΣΚΑΪ, ενώ ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρος Παπασταύρου, ο οποίος επίσης έτρεξε πολύ το θέμα, εξήγησε: «Για πρώτη φορά αποτυπώνουμε σε επίσημο ρυθμιστικό κείμενο της Ευρωπαϊκής Ενωσης τα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Ο σχεδιασμός καλύπτει όλο το εύρος της δικαιοδοσίας μας, που περιλαμβάνει τις θαλάσσιες ζώνες μας σύμφωνα με τα δικαιώματα που απορρέουν από το Διεθνές Δίκαιο».Ακόμα μία ενδιαφέρουσα επισήμανση έκανε ο εμπειρότατος καθηγητής και βουλευτής Αγγελος Συρίγος, λέγοντας: «Αποδίδεται πλήρης επήρεια στο Καστελλόριζο και τη Στρογγύλη, με αποτέλεσμα τα ανατολικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας να ακουμπούν πάνω στα δυτικά όρια της κυπριακής ΑΟΖ. Πρακτικώς έχουμε πλέον οριοθέτηση με την Κύπρο». Σχετικά με τις μη οριοθετημένες περιοχές, ανώτατες πηγές από τα συναρμόδια υπουργεία επισημαίνουν ότι «αποτυπώνεται η μέση γραμμή που καθορίζει το εξωτερικό όριο της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, μέχρι τη σύναψη συμφωνιών οριοθέτησης με γειτονικά κράτη των οποίων οι ακτές είναι παρακείμενες ή αντικείμενες με τις ελληνικές ακτές». Πρόκειται για ένα μήνυμα με αποδέκτη (και) την Τουρκία.
Σε κάθε περίπτωση, η διαδικασία οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών έχει διαφορετικό αντικείµενο από τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασµό, ο οποίος αφορά µόνο τη διαδικασία µε την οποία οι αρµόδιες Αρχές των κρατών-µελών αναλύουν και οργανώνουν τις ανθρώπινες δραστηριότητες στις ανωτέρω θαλάσσιες περιοχές για την επίτευξη των οικολογικών, οικονοµικών και κοινωνικών στόχων. Συνεπώς, ο χάρτης που αποτυπώνει τον ΘΧΣ δεν συνιστά οριοθέτηση ΑΟΖ.
Γιατί τώρα
Ενα ερώτηµα που εύλογα διατυπώνουν αρκετές φωνές εντός κι εκτός συνόρων είναι το εξής: Γιατί η κυβέρνηση αποφάσισε να δηµοσιεύσει τη δεδοµένη χρονική στιγµή τον χάρτη του ΘΧΣ; Η αλήθεια είναι ότι όφειλε να το έχει κάνει και να τον έχει υποβάλει στην Κοµισιόν από τον Μάρτιο του 2021. Καθυστέρησε, σύµφωνα µε κυβερνητικές πηγές, λόγω τεχνικών, νοµικών και (κυρίως) πολιτικών παραµέτρων, µε αποτέλεσµα να καταδικαστεί η χώρα µας από το Ευρωπαϊκό ∆ικαστήριο λόγω εκπνοής της προθεσµίας. Απορρίπτοντας τα περί a priori συνεννόησης µε την Αγκυρα, η Αθήνα ξεκαθαρίζει ότι ήταν γνωστό πως η κυβέρνηση έπρεπε να έχει κλείσει έως το τέλος του µήνα αυτή την εκκρεµότητα του παρελθόντος και ότι η γείτονα ήξερε, όπως όλοι, ότι αυτό αργά ή γρήγορα θα γινόταν.Εξίσου αναµενόµενη θεωρείτο η αντίδραση της Τουρκίας. Με το που ολοκληρώθηκε η συνεδρίαση του ΚΥΣΕΑ (της Μεγάλης Τετάρτης), η γείτων -σαν έτοιµη από καιρό- δηµοσίευσε τον δικό της χάρτη, αποτυπώνοντας ουσιαστικά τη «Γαλάζια Πατρίδα» και κόβοντας το Αιγαίο στα δύο. Αξίζει να σηµειωθεί ότι η Τουρκία, από τη στιγµή που δεν είναι µέλος της Ε.Ε., δεν είχε κοινοτική υποχρέωση να καταρτίσει ΘΧΣ. Το έκανε ως απάντηση στην Ελλάδα, προαναγγέλλοντας µάλιστα ότι θα στείλει το εν λόγω έγγραφο στην UNESCO και στα Ηνωµένα Εθνη.
Σε ανακοίνωσή του, το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών σχολίασε: «Παραβιάζουν τις περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας της χώρας µας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Τονίζουµε για άλλη µια φορά ότι οι µονοµερείς ενέργειες και διεκδικήσεις της Ελλάδας δεν θα έχουν καµία νοµική συνέπεια για τη χώρα µας», αφήνοντας όµως παράλληλα ένα µικρό παράθυρο συνεργασίας για το µέλλον: «Υπενθυµίζουµε ότι πρέπει να αποφεύγονται µονοµερείς ενέργειες σε κλειστές ή ηµίκλειστες θάλασσες όπως το Αιγαίο και η Μεσόγειος, ότι το ∆ιεθνές Ναυτιλιακό ∆ίκαιο ενθαρρύνει τη συνεργασία µεταξύ των παράκτιων κρατών σε αυτές τις θάλασσες, µεταξύ άλλων σε περιβαλλοντικά θέµατα, και ότι στο πλαίσιο αυτό η χώρα µας είναι πάντα έτοιµη να συνεργαστεί µε την Ελλάδα στο Αιγαίο πέλαγος».
Η απάντηση της Αθήνας
Παρά τον «πόλεµο» των χαρτών, η Ελλάδα διεµήνυσε ότι σκοπός της είναι να κλείσει εκκρεµότητες και όχι να ανοίξει µέτωπα ή να «πυρπολήσει» τον ελληνοτουρκικό διάλογο. «Το ότι διαφωνούµε δεν σηµαίνει ότι δεν συζητάµε. Το ότι συζητάµε δεν σηµαίνει ότι κάνουµε εκπτώσεις από τις θέσεις µας, και αυτό αποδεικνύεται στην πράξη. Η Ελλάδα επιθυµεί θετικό κλίµα στις σχέσεις µε την Τουρκία και έχει ταχθεί από την αρχή υπέρ της ελληνοτουρκικής συνεννόησης µε βάση το ∆ιεθνές ∆ίκαιο και την καλή γειτονία. Εξάλλου, ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασµός αφορά µια ουσιαστική υποχρέωση της χώρας µας έναντι της Ε.Ε., που απορρέει από συγκεκριµένες ευρωπαϊκές οδηγίες και εντάσσεται στο πλαίσιο επίτευξης σειράς ευρωπαϊκών στρατηγικών, όπως η Πράσινη Συµφωνία και η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Θαλάσσια Ασφάλεια», τόνιζαν αρµόδιες κυβερνητικές πηγές.Συνάντηση Γεραπετρίτη - Φιντάν στην Αττάλεια
∆ιπλωµατικοί κύκλοι απορρίπτουν, µιλώντας στα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ», την προσέγγιση του «κάτι δώσαµε (καλώδιο) - κάτι πήραµε (ΘΧΣ)» και διατείνονται ότι η ελληνική εξωτερική πολιτική δεν ετεροκαθορίζεται ούτε επηρεάζεται από τις αντιδράσεις τρίτων χωρών. Προτεραιότητα της Αθήνας φαίνεται πως είναι να δροµολογούνται µε λεπτούς χειρισµούς τα ακανθώδη θέµατα που χρήζουν δροµολόγησης, χωρίς όµως να χαλά το καλό κλίµα που µε κόπο έχουν οικοδοµήσει Ελλάδα και Τουρκία. Αλλωστε, επίκειται και νέα συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών των δύο χωρών σε περίπου έναν µήνα. Ο Γιώργος Γεραπετρίτης θα µεταβεί στην Αττάλεια, στις 14 Μαΐου, για την Υπουργική Σύνοδο του ΝΑΤΟ. Εκεί, θα έχει τετ-α-τετ µε τον Χακάν Φιντάν. Αµφότεροι, λοιπόν, έχουν συµφωνήσει στην ανάγκη διατήρησης των ανοιχτών διαύλων επικοινωνίας, για να µην ανεβαίνουν οι τόνοι και για να φτάσουν στην Αττάλεια µε... ήρεµα νερά.*Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά
