Δύο εταιρείες ελέγχουν αυτόν τον κλάδο σε βάρος της ακτοπλοΐας και της ναυτιλίας, που πληρώνουν υπέρογκο κόστος για την εξυπηρέτηση των πλοίων.

Σήμερα, η εταιρεία ΗEC A.E., ιδιοκτησίας του ∆. Μελισσανίδη, εκμεταλλεύεται περίπου το 95% του κύκλου εργασιών της αγοράς υγρών αποβλήτων και είναι ανάδοχος στα λιμάνια Πειραιά, Πάτρας, Ελευσίνας, Λαυρίου, Κέρκυρας, Ηγουμενίτσας, Εύβοιας, Ραφήνας, Αλεξανδρούπολης και Καβάλας. Αντίστοιχα, η Antipollution ANE, συμφερόντων του Βύρωνα Βασιλειάδη (και του αδελφού του, Φίλιππου), ελέγχει περίπου το 90% της αγοράς των στερεών αποβλήτων και είναι ανάδοχος στα λιμάνια Πειραιά, Πάτρας, Ελευσίνας, Λαυρίου, Εύβοιας, Ηγουμενίτσας, Ηρακλείου, Κέρκυρας και Ραφήνας. Μόνη εξαίρεση, η εταιρεία North Aegean Slops, που έχει περίπου 10% της αγοράς, προσφέροντας και το άλλοθι ότι υπάρχει «ανταγωνισμός». Τυπικά και νομικά ανεξάρτητες η HEC και η Antipollution, όμως όλη η εφοπλιστική πιάτσα υποστηρίζει ότι κινούνται συντονισμένα για να µμοιράζονται την αγορά.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ Ο∆ΗΓΙΑ. Με βάση την ευρωπαϊκή οδηγία 2000/59/ΕΚ, τα κράτη-µέλη της Ε.Ε. είναι υποχρεωμένα να εξασφαλίζουν λιμενικές εγκαταστάσεις για την παραλαβή και τη διάθεση όλων των κατηγοριών αποβλήτων και καταλοίπων φορτίου που αναλογούν στα πλοία που χρησιμοποιούν ένα λιμάνι. Αυτή η εύλογη απαίτηση, που συνάδει µε την ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος, δεν συνεπάγεται µμονοπώλιο. Ούτε η ελληνική νομοθεσία προβλέπει πουθενά µμονοπώλιο σε αυτές τις δραστηριότητες. Αντίθετα, ο γενικός κανόνας στην Ευρώπη είναι να µμοιράζεται η διαχείριση των αποβλήτων των πλοίων σε πολλές εταιρείες, για να διευκολύνεται ο ελεύθερος ανταγωνισμός και να λειτουργεί η αγορά. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι µόνο για τα στερεά απόβλητα σε µμεγάλα λιμάνια της Ευρώπης υπάρχει πλήθος εταιρειών στο καθένα που προσφέρει αυτή την υπηρεσία (Ρότερνταμ 5, Αμβέρσα 12, Αμβούργο 9, Άμστερνταμµ 13, Χάβρη 6, Γένοβα 4, Βαλένσια 4).

Όμως στην Ελλάδα παρατηρείται το εξής φαινόμενο: Αντί κάθε οργανισμός λιμένος να πιστοποιεί ποιες εταιρείες µμπορούν να προσφέρουν τέτοιες υπηρεσίες, κάνει δημόσιο διαγωνισμό για την παραχώρηση των αντίστοιχων υπηρεσιών σε έναν αποκλειστικό ιδιώτη πάροχο, διαμορφώνοντας µμονοπωλιακή συνθήκη, εφόσον απαγορεύεται σε οποιαδήποτε άλλη εταιρεία να δραστηριοποιηθεί. Έτσι, διαμορφώνεται συνθήκη χειραγώγησης και ολιγοπώλησης της αγοράς, σε πανελλαδική κλίμακα, µε δυο-τρεις εταιρείες να µμοιράζονται όλη την κερδοφόρα «πίτα» της αγοράς υγρών και στερεών αποβλήτων.

ΟΙ ΤΡΟΠΟΙ. Με τρεις τρόπους «στήνονται» οι συγκεκριμένοι διαγωνισμοί; Πρώτον, µε την απαίτηση οι εταιρείες να έχουν πολυετή προϋπηρεσία µόνο σε λιμάνια και µόνο από πλοία, αποκλείοντας όσες είχαν εμπειρία στη βιομηχανία ή στους ΟΤΑ. Με έναν σµπάρο δυο τρυγόνια: κάθε διαγωνισμός που κέρδιζε µια εταιρεία τής άνοιγε τον δρόμο να διεκδικήσει και έναν επόμενο, την ίδια ώρα που άλλες εταιρείες µε μεγάλη προϋπηρεσία στη διαχείριση αποβλήτων στη βιομηχανία ή στους ΟΤΑ ή νέοι επενδυτές αποκλείονταν εκ προοιμίου.

Δεύτερον, µε το να τίθενται απαιτήσεις εξοπλισμού πολύ μεγαλύτερες από τις πραγματικές, για να µην µμπορούν να συμμετάσχουν στον διαγωνισμό οι ανταγωνιστές. Βέβαια, στην πράξη αποδεικνυόταν ότι ο εξοπλισμός αυτός δεν ήταν αναγκαίος, αλλά αυτός που χρειαζόταν για να κερδηθεί ο διαγωνισμός. Ενδεικτικό του ότι τέτοιοι όροι έμπαιναν απλώς για να στηθούν οι διαγωνισμοί είναι ότι µετά διαπιστωνόταν πως η ίδια φορτηγίδα ή το ίδιο φορτηγό µιας εταιρείας δηλωνόταν σε περισσότερα λιμάνια! Μόλις το 2015 µμπήκε περιορισμός και ζητήθηκε οι διακηρύξεις να µην περιλαμβάνουν όρους υπέρτερους των σχεδίων διαχείρισης.
Τρίτον, µε τον τρόπο που συντάσσονταν τα σχέδια παραλαβής και διαχείρισης αποβλήτων. Εδώ είχε στηθεί µια διαδικασία σύμφωνα µε την οποία τα σχέδια αυτά συντάσσονταν µε όρους που διευκόλυναν συγκεκριμένες εταιρείες, καθώς αυτοί που τα συνέτασσαν ήταν ταυτόχρονα εξωτερικοί συνεργάτες και των οργανισμών λιμένος και των εταιρειών που µετά έπαιρναν τις δουλειές.

Ειδικότερα, η υπουργική απόφαση που ρυθμίζει αυτή τη διαδικασία επιβάλλει στους οργανισμούς διαχείρισης λιμένων να καταρτίζουν σχέδια διαχείρισης και µετά να τα υποβάλλουν προς έγκριση στο υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας. Ωστόσο, µετά οι οργανισμοί λιμένος αναθέτουν όχι µόνο την κατάρτιση αυτών των σχεδίων σε εξωτερικούς συνεργάτες, αλλά ακόμη και τη διακήρυξη που έχει τους όρους αυτών των διαγωνισμών. Έλα, όμως, που αυτοί οι εξωτερικοί συνεργάτες τυχαίνει να είναι και συνεργάτες των επιχειρήσεων που διεκδικούν να κερδίσουν αυτούς τους διαγωνισμούς. Δηλαδή, οι εταιρείες που διεκδικούν διαγωνισμούς έχουν οικονομικές συναλλαγές µε αυτούς που συμβάλλουν στη διατύπωση των σχεδίων για την παραλαβή και τη διαχείριση των αποβλήτων και των όρων των διαγωνισμών που µετά διεκδικούν!

Μονωπωλιακή φάμπρικα και… δωροδοκία

Στους Οργανισμούς Λιμένος Ελευσίνας, Λαυρίου και Ηγουμενίτσας τα σχετικά σχέδια παραλαβής και διαχείρισης αποβλήτων συνέταξε ο χημικός µμηχανικός Κ. Καραντζής. Και στις τρεις περιπτώσεις οι εταιρείες συμφερόντων Βασιλειάδη και Μελισσανίδη κέρδισαν τους διαγωνισμούς. Ο συγκεκριμένος μελετητής κατήρτισε και τη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων της εταιρείας OIL ONE (συµ- φερόντων Μελισσανίδη) για την «τροποποίηση των εγκεκριμένων περιβαλλοντικών όρων των εγκαταστάσεών της στη ∆Δραπετσώνα». Αυτή η μελέτη χρησιμοποιήθηκε από την εταιρεία του Μελισσανίδη για να συµμετάσχει στον διαγωνισμό του ΟΛΠ για τη διαχείριση των υγρών αποβλήτων των πλοίων και παρουσίαζε τη συγκεκριμένη εγκατάσταση ως ασφαλή περιβαλλοντικά χώρο υποδοχής αποβλήτων, τη στιγμή που είχε εντοπιστεί πλήθος παρατυπιών από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Ο ίδιος τον Αύγουστο του 2011 συνέταξε για λογαριασμό της Antipollution ANE την «Προμελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων» για τη δημιουργία πλωτής µμονάδας προσωρινής αποθήκευσης επικίνδυνων αποβλήτων που αφορούσε το λιμάνι του Πειραιά, προκειμένου η εταιρεία να το προσκομίσει στον διαγωνισμό για τη διαχείριση στερεών αποβλήτων του ΟΛΠ, για τον οποίο ο κ. Καραντζής συνέταξε σχετική τεχνική έκθεση. Ο ίδιος πάλι είχε συνάψει σύβαση µε τον Οργανισμό Λιμένος Λαυρίου Α.Ε. προκειμένου «να αναλάβει την τεχνική υποστήριξη της επιτροπής» που ήταν αρμόδια για τον ανοιχτό διαγωνισμό επιλογής αναδόχων για την «παροχή υπηρεσιών υποδοχής» υγρών και στερεών αποβλήτων πλοίων. Στον διαγωνισμό αυτόν επικράτησε η εταιρεία HEC A.E., συμφερόντων Μελισσανίδη.

Από τα παραπάνω καθίσταται σαφής η σχετική µμονοπωλιακή φάµπρικα που έχει στηθεί για το... χρυσάφι που κρύβεται κάτω από τα απόβλητα. ∆εν είναι μάλιστα τυχαίο ότι στο συγκεκριμένο µμέτωπο υπήρξε καταγγελία για δωροδοκία. Στις αρχές του Φεβρουαρίου του 2015, ο Β. Βασιλειάδης, εκ των ιδιοκτητών της Antipollution ANE, συνελήφθη επ’ αυτοφώρω µε «φακελάκι» για προκαταβολή μίζας 5.000 ευρώ, κατόπιν καταγγελίας του τότε προέδρου του Λιμένος Κέρκυρας για απόπειρα δωροδοκίας. Ο Β. Βασιλειάδης οδηγήθηκε στον εισαγγελέα µε την κατηγορία ότι επιχείρησε να δωροδοκήσει τον πρόεδρο µε ποσό συνολικά 15.000 ευρώ, για να έχει η εταιρεία του ευνοϊκή μεταχείριση σε διαγωνισμό που βρισκόταν σε εξέλιξη για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων.
Υγρά απόβλητα και λαθρεμπόριο.

ΓΙΑ ΤΗΝ ιστορία και µόνο, αξίζει να σημειωθεί πως οι γνωρίζοντάς τη ναυτιλιακή πιάτσα συνδέουν το τεράστιο ενδιαφέρον που επιδεικνύεται για τη διαχείριση των υγρών αποβλήτων πλοίων µε το γεγονός ότι µέσω αυτής της διαδικασίας, θα μπορούσαν να διευκολυνθούν δραστηριότητες που έχουν να κάνουν µε το οργανωμένο λαθρεμπόριο ναυτιλιακού πετρελαίου. Μάλιστα, οι εν λόγω κύκλοι δίνουν και συγκεκριμένα παραδείγματα για το σχετικό modus operandi που ακολουθείται. Το πλοίο της εταιρείας που κανονίζει να πάρει τα απόβλητα, αντί γι’ αυτά ή μαζί µε αυτά, μπορεί να πάρει και τα περισσεύματα από το πετρέλαιο κίνησης των πλοίων, το οποίο, ως γνωστόν, είναι αφορολόγητο, και στη συνέχεια να το πουλήσει στη στεριά σε τιμή οκταπλάσια (συµπεριλαµβανοµένων των φόρων), πλουτίζοντας παρανόμως. Κέρδος έχουν και από την επεξεργασία των υγρών αποβλήτων, αφού ένα ποσοστό δικαιολογείται ως πετρέλαιο, καθώς τα υγρά απόβλητα περιλαμβάνουν και υπολείμματα πετρελαιοειδών. Όσο περισσότερους χιλιάδες τόνους αποβλήτων δηλώσει ότι επεξεργάζεται µια εταιρεία, τόσο περισσότερο πετρέλαιο μπορεί να φαίνεται ότι κατέχει µε «νόμιμα» παραστατικά, ιδίως από τη στιγμή που είναι πρακτικά αδύνατο για τους ελεγκτικούς μηχανισμούς να παρακολουθούν ποιες είναι ποσότητες αποβλήτων κάθε καραβιού. Ως εκ τούτου, όπως διαμηνύουν ναυτιλιακοί παράγοντες, είναι λογικό ένα τέτοιο εγχείρημα να προσελκύει όσους έχουν στο επιχειρηματικό ενεργητικό τους τέτοιου είδους δράση.

Ένας παράνομος διαγωνισμός

ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΟ του πώς «στήνονται» οι διαγωνισμοί για τη διαχείριση υγρών και στερεών αποβλήτων είναι ένα πόρισμα - έκθεση του Σώµατος Επιθεωρητών Ελεγκτών ∆ημόσιας ∆ιοίκησης (ΣΕΕ∆∆) που αφορά τον διαγωνισμό του Οργανισμού Λιμένος Ελευσίνας (ΟΛΕ), ο οποίος από το 2012 ανήκει στην περιουσία του ΤΑΙΠΕ∆. Στις 31/7/2014 ο ΟΛΕ µε τότε πρόεδρο τον Αθανάσιο Πέππα, που είχε διοριστεί επί υπουργίας Μ. Βαρβιτσιώτη, προ- κήρυξε σχετικό διαγωνισμό. Προσφορές κατέθεσαν µόνο δύο εταιρείες. Η HEC Α.Ε. και η Antipollution ANE. Στις 2 Μαρτίου 2015, µε απόφαση του ∆.Σ. του ΟΛΕ ο διαγωνισμός κατοχυρώθηκε στις δύο εταιρείες και οι τελικές συµ- βάσεις υπεγράφησαν στις 30 Μαρτίου 2015. Η HEC Α.Ε. ανέλαβε τη διαχείριση των υγρών αποβλήτων, µε τη δέσμευση να αποδίδει 12,90% του τζίρου της στον ΟΛΕ, και η Antipollution ANE των στερεών, µε ποσοστό απόδοσης 14,90% υπέρ του Λιμένος Ελευσίνας. Ο έλεγχος του ΣΕΕ∆∆, που διενεργήθηκε τον Απρίλιο του 2016, µε επικεφαλής επιθεωρήτρια- ελέγκτρια την κυρία Ελένη Βελγάκη, αποκάλυψε παρατυπίες στη διαγωνιστική διαδικασία, που επί της ουσίας καθιστούν τον διαγωνισμό παράνομο. Σύμφωνα µε τα συμπεράσματα του πορίσματος: «Το ∆.Σ. της ΟΛΕ Α.Ε. όρισε, παρατύπως, µέλη του ∆ιοικητικού Συμβουλίου ως µέλη και της Επιτροπής ∆ιαγωνισµού, καθιστώντας έτσι τη σύνθεση της επιτροπής πληµµελή, καθώς µέλη του γνωμοδοτικού οργάνου ήταν ταυτόχρονα και µέλη του αποφασίζοντος οργάνου του διαγωνισμού. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ακυρώθηκε στην πράξη το διακριτό στάδιο της γνωμοδότησης της Επιτροπής Διαγωνισµού και παραβιάστηκε η αρχή προστασίας της διαφάνειας. (…) Συμπεραίνεται ότι η διαδικασία που τηρήθηκε για την ανάθεση της σύβασης παροχής από την ΟΛΕ Α.Ε. είναι µη νόμιμη».

ΠΑΡΑΤΥΠΙΑ. Τι είχε γίνει; Η διοίκηση της ΟΛΕ Α.Ε. όρισε στην πενταμελή επιτροπή του διαγωνισμού τρία µέλη (δύο τακτικά και ένα αναπληρωματικό) από το ∆ιοικητικό Συμβούλιο της εταιρείας! Αυτό, µε βάση τη νομολογία του Ελεγκτικού Συνεδρίου, καθιστούσε τη σύνθεση της επιτροπής πληµµελή και αποτελούσε σοβαρή παρατυπία. Σε σχετικό ερώτημα του ΣΕΕ∆∆, η διοίκηση της ΟΛΕ Α.Ε. απάντησε ότι «δεν έχει μόνιμο προσωπικό µε τα κατάλληλα προσόντα ώστε να επιτελέσει το έργο αυτό». Όμως, το πόρισμα σημειώνει ότι η νομοθεσία (Άρθρο 38 του Π.∆. 118/2007) επιτρέπει να ορίζονται ως µέλη των επιτροπών διαγωνισμών υπάλληλοι οποιουδήποτε φορέα του Δημοσίου και άρα οι δικαιολογίες της ΟΛΕ Α.Ε. δεν στέκουν.

Υπήρξαν όμως και άλλες παρατυπίες: Οι δύο συμβάσεις δεν υποβλήθηκαν στον προληπτικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Η ΟΛΕ Α.Ε. δεν ανήρτησε τα στοιχεία των δύο συμβάσεων στο Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημοσίων Συμβάσεων, «ως είχε υποχρέωση, σύμφωνα µε τα οριζόμενα στον Ν. 4013/2011», λες και ήθελε να κρύψει κάτι. Επιπλέον, η εταιρεία δεν ενημέρωσε το ΣΕΕ∆∆ για το ποια ήταν η σύνθεση του ∆.Σ. της την επίμαχη περίοδο. Υπάρχει πρόσωπο, ο Δημήτριος Νερούτσος, ο οποίος παρίστατο ως µέλος του ∆.Σ. σε όλες τις σχετικές µε τον διαγωνισμό συνεδριάσεις του ∆.Σ. και διετέλεσε και µέλος της Επιτροπής Διαγωνισμού, ενώ την ίδια στιγμή δεν υπάρχουν «έγγραφα δημοσιότητας από τα οποία να συνάγεται ότι (…) ορίστηκε µέλος στο ∆.Σ. της εταιρείας».

Παρά τις καταγγελίες του ΣΕΕ∆∆, φαίνεται πως στο υπουργείο δεν ιδρώνει το αυτί τους. Μάλιστα, η νέα εποπτεύουσα ανεξάρτητη Αρχή, η Ρυθμιστική Αρχή Λιμένων, έκρινε ότι όλα «καλώς έγιναν». Ειδικότερα, η ΡΑΛ «διαπίστωσε ότι συναφθείσες συμβάσεις των υπηρεσιών ανάμεσα στην ΟΛΕ Α.Ε. και τους δύο αναδόχους, HEC Α.Ε. και Antipollution, δεν έχουν προσβληθεί µμέχρι σήμερα, τελούν υπό ισχύ και εξακολουθούν να παράγουν έννοια αποτελέσματα, δικαιώματα και υποχρεώσεις των συμβαλλόμενων μερών». Όσο για την έκθεση του ΣΕΕ∆∆ για τον διαγωνισμό, σύμφωνα µε τη ΡΑΛ, θα εξεταστεί στο μέλλον και αφού πρώτα «έχει λάβει έγγραφα από την ΟΛΕ Α.Ε. από την οποία θα ζητηθούν». Μέχρι τότε το «πάρτι» για Μελισσανίδη και Βασιλειάδη συνεχίζεται.

Η ναυτιλία πληρώνει τη… νύφη

ΤΟ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ ως προς τη διαχείριση των αποβλήτων στα ελληνικά λιμάνια έχουν καταγγείλει το Ναυτιλιακό Επιμελητήριο της Ελλάδας, το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Πειραιώς, το Σωματείο Ναυτικών Πρακτόρων Αττικής-Πειραιώς και ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας (ΣΕΕΝ), καθώς οι συνέπειες µετακυλίονται στο σύνολο της οικονομίας και στο επιβατικό κοινό. Εν- δεικτική είναι η κατάσταση στο λιμάνι της Πάτρας. Τον Μάιο του 2013, ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας κατήγγειλε υπέρογκες νέες αυξήσεις, οι οποίες «φτάνουν έως και το 132%», στις χρεώσεις για παραδόσεις υγρών και στερεών καταλοίπων από πλοία. Λίγο νωρίτερα, στις 27 Φεβρουαρίου 2013, η HEC, συµφερόντων Μελισσανίδη, ανακοίνωνε ότι είχε ανανεώσει τη συνεργασία της µε τον Οργανισμό Λιμένος Πάτρας υπογράφοντας νέα σύμβαση για τη διαχείριση των υγρών αποβλήτων. Την ίδια υπέγραψε και η Antipollution, που συµμετείχε στον διαγωνισμό (σε κοινοπραξία µε τη HEC) για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων των πλοίων. Με αυτόν τον τρόπο στήνεται ένα μονοπώλιο που στο τέλος το πληρώνουμε όλοι µας.

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παραπολιτικά