Την υπόσχεση ότι θα σταματήσει να συζητάει για το 2015 έδωσε χθες στο κοινό της Τεχνόπολης ο Γιάνης Βαρουφάκης, κατά την παρουσίαση της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου του «Ανίκητοι Ηττημένοι», σε ένα κοινό που παρακολουθούσε με ευλαβική προσήλωση τις αφηγήσεις της πιο έντονης περιόδου της πρόσφατης Ιστορίας. Περιέχοντας λεπτομέρειες που ήδη απ’ την πρώτη αγγλόφωνη έκδοση απασχόλησαν τα μέσα ενημέρωσης, φαίνεται όμως μάλλον απίθανο η κυκλοφορία της πολιτικής του αυτοβιογραφίας να του επιτρέψει η επικαιρότητα να τηρήσει την υπόσχεση αυτή χωρίς παραστρατήματα.

Απ’ όταν ο πρώην υπουργός Οικονομικών διέρρηξε τις σχέσεις του με τον Αλέξη Τσίπρα και έγινε ο αποδιοπομπαίος τράγος της αποτυχημένης αναμέτρησης του αντιμνημονιακού τόξου με τους δανειστές, οι ερωτήσεις που του απευθύνονται τον χτυπάνε άλλοτε εκ δεξιών ως αποκλειστικό υπεύθυνο του τρίτου μνημονίου και των capital controls κι άλλοτε εξ αριστερών ως «αποστάτη» και υπονομευτή του κύρους της ηγετικής ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ με ανυπόστατες κατηγορίες.

Η αλήθεια είναι ότι ο Γιάνης Βαρουφάκης υπήρχε στην ελληνική επικαιρότητα πολύ πριν το 2015. Για χρόνια, παρείχε μέσω των τηλεοπτικών πάνελ, της εκπομπής του στο «Κόκκινο» και της αρθρογραφίας του στο Protagon και τη Lifo μία ιδιαίτερη εκδοχή της κριτικής οικονομικής σκέψης. Σ’ αυτή βάσισε και τη δημοφιλία του: στα πρώτα χρόνια του μνημονίου, ο δημόσιος λόγος του Γιάνη Βαρουφάκη υπήρξε για ένα ευρύ ακροατήριο χειραφετητικός, ιδίως απέναντι στη μυστικιστική διάλεκτο των φιλελεύθερων οικονομικών που όσο αποτύγχαναν στις προβλέψεις και τις πολιτικές εφαρμογές τους, τόσο περισσότερο βαυκαλίζονταν για την παντοδυναμία τους και τη μία και μοναδική αλήθεια που υποτίθεται πως πρεσβεύουν.

Όμως το 2015 είναι σημείο κορύφωσης αυτής της πορείας και όχι διάλειμμα. Στο ελληνικό ζήτημα άλλωστε εκδηλώθηκε για πρώτη φορά με τέτοια ένταση η κρίση νομιμοποίησης του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Στην ήπια αναδιανεμητική λογική του τότε υπουργού Οικονομικών, οι «θεσμοί» απαντούσαν πρόδηλα με έναν πλήρως ανορθολογικό αυταρχισμό που κατέληξε τελικώς σε έναν απογυμνωμένο ρεβανσισμό, γεννώντας την πανευρωπαϊκή παρατήρηση ότι «αυτό είναι ένα πραξικόπημα» ή όπως έγινε γνωστό αγγλιστί, this is a coup.

Σήμερα, ο Γιάνης Βαρουφάκης ασχολείται με το πανευρωπαϊκό κίνημα DiEM25 που ο ίδιος ίδρυσε. Η διαχωριστική γραμμή που προσπαθεί να τραβήξει με τον ΣΥΡΙΖΑ είναι εμφανής: αυτή τη φορά έχει πλατφόρμα, όχι κόμμα· δεν τοποθετείται ρητά κάπου στο φάσμα αριστεράς-δεξιάς· η δεξαμενή μελών, στελεχών και υποστηρικτών είναι η ευρύτερη δυνατή· το πολιτικό project, όπως παρουσιάστηκε στις εκδηλώσεις, προσβλέπει σε διακομματικές συναινέσεις, απευθυνόμενος στην «κοινή λογική».

Όμως κάθε φορά που κάθεται μπροστά σε δημοσιογράφους, τα ίδια ερωτήματα επανέρχονται ξανά και ξανά, γυρνώντας τον πίσω στα μεγάλα γεγονότα του 2015. «Υπήρχε σχέδιο για παράλληλο νόμισμα; Το ήξερε ο πρωθυπουργός; Γιατί επιβλήθηκαν τα Capital Controls; Ηχογραφούσατε πράγματι τα Eurogroup;».

Στο “Adults in the Room”/«Ανίκητοι Ηττημένοι» απαντώνται διεξοδικά όλα τα παραπάνω. Τόσο ο ίδιος, όσο και ο Νίκος Θεοχαράκης, η Νάντια Βαλαβάνη και ο Βασίλης Βασιλικός που κλήθηκαν να παρουσιάσουν την ελληνική έκδοση του βιβλίου χθες στην Τεχνόπολη, έδωσαν σ’ αυτό έναν χαρακτήρα εξορκισμού του παρελθόντος. Η καταγραφή αυτής της περιπέτειας φαίνεται να ευελπιστούν όλοι να την κλείσει στο παρελθόν, προκειμένου να μπορέσουν να ασχοληθούν με το μέλλον.

Αυτό είναι ίσως ένα υπεραισιόδοξο σενάριο. Η αμηχανία που ακολούθησε το 2015 μοιάζει να βαθαίνει και να παγιώνεται στην ελληνική κοινωνία. Η συγγραφή του εν λόγω βιβλίου, περισσότερο ανοίγει το «μαύρο κουτί» του 2015 με τη λεπτομερή εξιστόρηση των διαπραγματεύσεων με τους δανειστές, παρά κλείνει το συγκεκριμένο κεφάλαιο. Η δε επικείμενη ταινία του Κώστα Γαβρά – πρακτικά κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου – αναπόφευκτα θα ανακινήσει εκ νέου τη συζήτηση για εκείνη τη χρονιά όταν φτάσει στις αίθουσες μετά από καιρό.

Ήδη στη χθεσινή βιβλιοπαρουσίαση, οι ομιλίες της Νάντιας Βαλαβάνη και του Νίκου Θεοχαράκη, πρώην αναπληρώτριας υπουργού Οικονομικών και πρώην γενικού γραμματέα Δημοσιονομικής Πολιτικής αντίστοιχα, έδειξαν ότι το βιβλίο έχει πιο πολύ την τάση να ανακινήσει συζητήσεις, παρά να τις κλείσει. Με αφορμή την κυκλοφορία του, οι δύο ομιλητές αφηγήθηκαν στο κοινό της Τεχνόπολης τη δική τους οπτική για τα όσα διαμείφθηκαν στο αναφερόμενο διάστημα, διαπλέκοντας τις αφηγήσεις τους με αυτή του Βαρουφάκη. Ακόμα και για τη Νάντια Βαλαβάνη, που έζησε την υπόθεση του 2015 μέσα από το υπουργικό συμβούλιο, οι «Ανίκητοι Ηττημένοι» τη βοήθησαν να ερμηνεύσει διάφορα συμβάντα που την είχαν ξενίσει κατά την υπουργική της θητεία, κατά δήλωσή της.

Με ένα νεοσύστατο κίνημα στις αποσκευές του, είναι λογικό να νιώθει την ανάγκη ο πρώην υπουργός Οικονομικών να αποκολληθεί απ’ αυτό το παρελθόν στο οποίο τον εγκλωβίζει ο δημόσιος διάλογος. Όμως είναι τόσο οι πολέμιοι, όσο και οι υποστηρικτές του που τον εξαναγκάζουν εκ των πραγμάτων να επιστρέφει εκεί συνεχώς. Προκειμένου να επιτύχει να βάλει ένα τέλος στις συζητήσεις για το 2015 και να κοιτάξει μπροστά, θα χρειαστεί μία συγκυρία που θα αρχίσει ξανά η εμπλοκή του κόσμου στην πολιτική και έναν φορέα με μία πιο στιβαρή ατζέντα. Τίποτα απ’ τα δύο δεν είναι απίθανο, αλλά στον ορίζοντα δεν διακρίνεται κάποιο τέτοιο ενδεχόμενο καθαρά προς το παρόν.