Τα κοιτάσματα φυσικού αερίου στον ελλαδικό χώρο, στην Κρήτη, είναι τεράστια, μεγαλύτερα από αυτά της Κύπρου, και αν αποδειχθεί ότι η πληρότητά τους είναι ανάλογη με αυτή του γιγαντιαίου αιγυπτιακού κοιτάσματος ΖΟR, τότε μπορεί να αλλάξει ο παγκόσμιος ενεργειακός χάρτης και μαζί η θέση της Ελλάδας. Ο αγωγός East Med θα προχωρήσει και εφόσον επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις για το μέγεθος των κοιτασμάτων, θα χρειαστούν και άλλες χαράξεις για να μεταφέρουν το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου στην ευρωπαϊκή αγορά. Η αξιοποίηση των ελληνικών κοιτασμάτων θα μπορούσε να ξεκινήσει ακόμα και μέσα στο 2022, αν η πρώτη δοκιμαστική γεώτρηση γίνει το 2020 και είναι επιτυχής», επισημαίνει μεταξύ άλλων σε συνέντευξή του στο «SP» ο ομότιμος καθηγητής του Πολυτεχνείου Κρήτης και ομότιμος ερευνητής της Γεωλογικής Υπηρεσίας του Καναδά, Αντώνης Φώσκολος, από τους πρωτοπόρους στο θέμα των υδρογονανθράκων στην Ελλάδα και την Κύπρο, ανοίγοντας παράθυρο στο μέλλον.

Εδώ και πάρα πολλά χρόνια επιμένετε ότι η ΑΟΖ είναι κρίσιμο γεωπολιτικό μέγεθος για την Ελλάδα και αναγκαία συνθήκη για την αναβάθμιση της χώρας.  

Η ανακήρυξη της ΑΟΖ θα μας δώσει πρόσβαση σε περισσότερα κοιτάσματα υδρογονανθράκων από αυτά που ήδη έχουμε. Τα μεγέθη είναι τεράστια. Δεν είναι δικές μου επισημάνσεις, είναι επισημάνσεις της ΕΔΕΥ, η οποία έδωσε τρεις διαλέξεις, μία στο Παρίσι και δύο στο Λονδίνο τον περασμένο χειμώνα. Επίσης, τα μεγέθη προκύπτουν από τα στοιχεία που έπεσαν στα χέρια μου μέσω του Ηλία Κοντοφάγου, τα οποία παρουσίασε η PGS σε έναν κλειστό κύκλο της Γεωλογικής Υπηρεσίας της Αγγλίας. Νότια της Κρήτης μέχρι την Ιεράπετρα, όπως οι ίδιοι λένε, υπάρχουν 16 μεγάλοι στόχοι κοιτασμάτων υδρογονανθράκων. Η έκταση των κοιτασμάτων κατά την PGS είναι περίπου 3.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Για να σας δώσω ένα μέγεθος, η έκταση των αποθηκών αυτών είναι το άθροισμα της επιφανείας του νομού Χανίων και του νομού Ρεθύμνης. Σκεφτείτε τη μισή Κρήτη να είναι αποθήκη φυσικού αερίου.  

Σε σχέση με το αιγυπτιακό κοίτασμα ZOR, το οποίο είναι το μεγαλύτερο που έχει ανακαλυφθεί μέχρι τώρα στην Ανατολική Μεσόγειο, τι μεγέθους είναι;  

Το κάθε ένα ή το σύνολο;

Το καθένα και το σύνολο.  

Οι στόχοι κυμαίνονται από διπλάσιοι μέχρι επταπλάσιοι, ο καθένας…  

Τεράστια. Το σύνολο;

Το σύνολό τους είναι 35 φορές μεγαλύτερο του ΖΟR…  

Αυτά είναι μεγέθη τα οποία, εάν επιβεβαιωθούν, αλλάζουν τον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη, όχι τον τοπικό…

Ασφαλώς. Εχετε δίκιο. Αλλάζουν τον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη. Εάν, λοιπόν, οι στόχοι αυτοί έχουν την πληρότητα του φυσικού αερίου που έχει το ΖΟR και το κοίτασμα Καλυψώ στην Κύπρο, που πιστεύω ότι την έχουν, τότε μιλάμε για αποθέματα της τάξης των 28 τρισ. κυβικών μέτρων... Μόνο κάτω από την Κρήτη.  

Το ΖΟR είναι το μεγαλύτερο κοίτασμα στην Ανατολική Μεσόγειο και ένα από τα μεγαλύτερα, το 20ό νομίζω, στον κόσμο. Εάν το άθροισμα των κοιτασμάτων στην Κρήτη είναι 35 φορές μεγαλύτερο, τότε μιλάμε για κοιτάσματα άνευ προηγουμένου, που συναγωνίζονται προφανώς αυτά του Κόλπου;

Ο ένας στόχος, που είναι κοντά στη Γαύδο, είναι έξι φορές το ΖΟR, που σημαίνει ότι, αν έχει την ίδια πληρότητα, έχει τόσο φυσικό αέριο όσο όλα τα κοιτάσματα της Κύπρου. Ο ένας στόχος! Εχουμε και έναν άλλον στόχο κάτω από τους Καλούς Λιμένες, που είναι επτά φορές το ΖΟR, δηλαδή μιλάμε για ισοδύναμο σε πετρέλαιο γύρω στα 42 δισεκατομμύρια βαρέλια, αν –επαναλαμβάνω έχουν την ίδια πληρότητα.

Ας φύγουμε από το άθροισμα. Προσέξτε, η περιοχή που έχουν δώσει προσφορές η Exxon Mobil, η Total και τα ΕΛ.ΠΕ. είναι περίπου δύο φορές η έκταση της Πελοποννήσου. Σε αυτή την περιοχή υπάρχουν 10 κύριοι στόχοι, γι’ αυτό έχουν δώσει μεγάλες προσφορές οι εταιρείες. Μάλιστα, ο αντιπρόεδρος της ΕΝΙ, ο Μπρούνο Μπερτό λι, είπε ότι «περιμένουμε εκπλήξεις κάτω από την Κρήτη». Εάν αυτοί οι 10 στόχοι έχουν πληρότητα ανάλογη του ΖΟR, μιλάμε για 17 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Για να σας δώσω να καταλάβετε, πρόκειται για πιθανά αποθέματα σε αυτά τα δύο τεμάχια, που αθροιστικά αντιστοιχούν στα αποθέματα Κύπρου, Ισραήλ και Αιγύπτου.  

Δεν είναι βέβαιο, πάντως, ότι έχουν την ίδια πληρότητα.

Εστω αν έχουμε πληρότητα μόνο 10%, πρόκειται για 2 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα, που σημαίνει ότι η Ελλάδα μπορεί να βγάζει 60 δισ. κυβικά μέτρα φυσικό αέριο τον χρόνο για 30 χρόνια και τα 30 από αυτά να τα στέλνει στην Ευρώπη και τα άλλα 30 στην Ασία. Γιατί στην Ασία; Διότι η τιμή του φυσικού αερίου στην Ασία είναι 11 δολάρια το γιγατζάουλ (Gj) έναντι των 8 δολαρίων που θα είναι για την Ευρώπη, άρα συμφέρει και τις εταιρείες και το ελληνικό κράτος ένα μέρος να πηγαίνει στις ασιατικές αγορές. Θα χρειαστεί, βέβαια, αγωγός μεγαλύτερος σε μέγεθος από τον East Med.

Προλάβατε την επόμενη ερώτησή μου. Υπάρχει επί σειράν ετών μια συζήτηση για το αν ο East Med είναι τεχνικά εφικτός, οικονομικά βιώσιμος και γεωπολιτικά ενδεδειγμένος. Προφανώς μας συμφέρει, αλλά συγκρούονται lobbies. Αν βέβαια τα κοιτάσματα είναι τέτοια, προφανώς αλλάζει η βάση των συζητήσεων.  

Φανταστείτε να έχουμε εμείς τη δυνατότητα να προσφέρουμε διπλάσια έως τριπλάσια ποσότητα από αυτή που χρειάζεται ο East Med. Καταλαβαίνετε τη γεωπολιτική σημασία της Ελλάδας. Μόνο με 2 τρισ., μόνο με 10% πληρότητα των κοιτασμάτων, όπως σας είπα, η Ελλάδα ισχυροποιείται τρομακτικά. Αν κάνουμε τη μετατροπή σε ισοδύναμο πετρελαίου, μιλάμε για 1 εκατομμύριο βαρέλια την ημέρα για 30 χρόνια προς την Ευρώ πη και την Ασία. Μόνο στην Κρήτη δημιουργούνται 130.000 θέσεις εργασίας, μόνο με τα 2 τρισ. κυβικά μέτρα. Φανταστείτε να έχουν πληρότητα 50% και όχι 10%. Θα είναι τεράστια η επιτυχία.  

Η επιμονή σας, πάντως, δικαιώνεται.

Πρόκειται για επιβεβαίωση πλέον των όσων λέγαμε με τον Ηλία Κονοφάγο, με τον Νίκο Λυγερό και με όλους τους άλλους. Δεν ξέρουμε όμως ακόμα την πληρότητα. Πρέπει να έχουμε στοιχεία για την πληρότητα.  

Ποιο είναι ένα ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα για τη διαπίστωση της πληρότητας των κοιτασμάτων και την έναρξη αξιοποίησής τους;

Εάν όλα πάνε καλά -μην ξεχνάτε ότι είναι και τα ΕΛ.ΠΕ. στη μέση, έχουν το 20%, που σημαίνει ότι είναι μέτοχος το ελληνικό κράτος και βάλει την υπογραφή του ο κ. υπουργός μέσα στο καλοκαίρι, θα πρέπει να έχουμε την πρώτη γεώτρηση μέχρι το 2020. Αν είναι επιτυχημένη, μπορεί να αρχίσει η εκμετάλλευση ακόμα και μέσα στο 2022.  

Τόσο γρήγορα;

Πολλοί λένε «θέλουμε 5 χρόνια για να βγει το αέριο». Φέρνω το παράδειγμα της ΕΝΙ. Η ΕΝΙ στην Αίγυπτο βρήκε το ΖΟR το 2015 και το 2017 έκανε εκμετάλλευση. Γιατί η Exxon Mobil, που είναι κολοσσιαία εταιρεία, να μην μπορεί και αυτή μέσα σε 24 μήνες να περάσει στην παραγωγή; Ενα άλλο στοιχείο είναι οι επενδύσεις που χρειάζονται. Θα πρέπει να επενδυθούν αρκετά δισ. ευρώ, περίπου 50 δισ. συνολικά, για να φέρουμε τα κοιτάσματα στην παραγωγή. Οι επενδύσεις αυτές εί ναι οι επενδύσεις που χρειάζεται η Ελλάδα. Από εκεί και πέρα αρχίζει η παραγωγή. Ετσι έρχεται η ανάπτυξη της χώρας.  

Στην Κύπρο τα κοιτάσματα είναι αναλόγου μεγέθους;

Είναι μικρότερα, αλλά πάντως πολύ μεγάλα. Αυτά που έχουν η Total και η Exxon Mobil με την Qatar Petroleum, δυτικά-νοτιοδυτικά της Κύπρου, είναι καρμπόν των κοιτασμάτων δυτικά-νοτιοδυτικά της Κρήτης. Η διαφορά μας είναι ότι τα μεγέθη στην Κρήτη είναι μεγαλύτερα, οι αποθήκες είναι πενταπλάσιες. Το θέμα είναι πόση είναι η πληρότητα. Το πολύ σε 24 μήνες θα ξέρουμε λεπτομέρειες.

Η Τουρκία αντιδρά διότι κινδυνεύει να μείνει εκτός ενεργειακής παρτίδας.

Εχει ήδη μείνει εκτός.

Εκτιμάτε ότι έχει χάσει το παιχνίδι;

Ναι, και το έχει καταλάβει. Τα κοιτάσματα της Κρήτης δεν τα αμφισβητούν, δεν μπορούν, και εκεί είναι το δυνατό μας σημείο. Οι Τούρκοι αυτή τη στιγμή κάνουν τη φασαρία στο Αιγαίο και ζητούν 18 -ή όσα λένε κάθε φοράβραχονησίδες, νησιά κ.λπ. και κανένας δεν ρωτά ει γιατί ζητούν περιοχές που δεν έχουν κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου. Γιατί εκεί δεν υπάρχουν. Τι θέλουν οι Τούρκοι; Οι Τούρκοι δεν θέλουν τα κοιτάσματα, θέλουν έναν διάδρομο στο Αιγαίο για να διευκολύνουν τους Ρώσους να κατέβουν στη Μεσόγειο. Θέλουν να παζαρέψουν αυτόν τον διάδρομο που περνάει από αυτές τις περιοχές.  

Στον 25ο μεσημβρινό περίπου…

Ακριβώς. Για να διευκολύνουν τον ρωσικό στόλο να κατέβει στην Ανατολική Μεσόγειο και να πουλήσουν εκδούλευση. Δεν τους ενδιαφέρουν τα κοιτάσματα, αυτά τα νησιά δεν έχουν κοιτάσματα, άρα πάνε να παζαρέψουν με τους Ρώσους, έχοντας το βλέμμα στον Εύξεινο Πόντο, και αυτό το παζάρεμα μετά να το κάνουν και με την Αμερική. Τα κοιτάσματα του Αιγαίου είναι εκτός των περιοχών που ζητούν οι Τούρκοι. Δεν ζητούν κοιτάσματα πετρελαίου, ζητούν διέξοδο για να διευκολύνουν τους Ρώσους. Αυτό το πράγμα δεν θα το επιτρέψουν οι Αμερικανοί, δεν θα επιτρέψουν την έξοδο των Ρώσων στη Μεσόγειο.  

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, Σάββατο 5 Μαΐου 2018