Την πραγματική ιστορία των παιδικών του χρόνων βιώνει ξανά φέτος ο Αντώνης Καφετζόπουλος, στο θέατρο Βέμπο, καθώς πρωταγωνιστεί στην θεατρική παράσταση «Κάποτε στο Βόσπορο» του Άκη Δήμου που αναφέρεται στην ιστορία των Ρωμιών της Κωνσταντινούπολης και του τραγικού διωγμού τους τη δεκαετία του '60 σε σκηνοθεσία Σοφίας Σπυράτου. Ο γνωστός ηθοποιός, που το 1964 στα 13 του χρόνια αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σπίτι του στην Πόλη και να έρθει στην Ελλάδα μαζί με την οικογένειά του, ανεβαίνει στη σκηνή υποδυόμενος έναν έμπορο υφασμάτων της εποχής εκείνης.
Μιλώντας στα Παραπολιτικα και τη Μαριάνθη Κουνιάαναπολεί τα χρόνια εκείνα έχοντας ανάμεικτα συναισθήματα και τονίζει πως παίζοντας στην παράσταση "Κάποτε στο Βόσπορο" νιώθει πολύ οικεία λόγω της καταγωγής του.
Πως είναι η επιστροφή με τα ανοικτά θέατρα;
Η κατάσταση έχει διακυμάνσεις. Ο κόσμος φοβάται ακόμα. Ήδη ο φετινός χειμώνας φαίνεται δύσκολος. Αν υπάρχει κλίμα κινδύνου, τα θέατρα θα είναι τα πρώτα που θα κλείσουν. Και κανείς δεν ξέρει τι χρειάζεται το θέατρο σε αυτήν την εποχή. Το κοινό έχει διάθεση να δει θέατρο, αλλά επηρεάζεται από το κλίμα.
Το έργο μας μεταφέρει στην Κωνσταντινούπολη το 1955. Οι ήρωες του έργου έρχονται αντιμέτωποι με το παρελθόν και το παρόν τους, κάτω από τις απειλές του τουρκικού κράτους. Μιλήστε μας για το έργο.
Το έργο φτάνει μέχρι το 1964. Το ενδιαφέρον είναι ότι αφορά την καθημερινότητα απλών, καθημερινών ανθρώπων και όχι ιστορικών προσώπων. Αναδεικνύει τα προσωπικά τους δράματα, χωρισμούς, προδοσίες, ζήλιες. Όλο αυτό που έζησε η ελληνική κοινότητα της Πόλης από το 1940 έως το 1964. Εγώ γεννήθηκα εκεί το 1951 και έζησα εκεί έως το 1964, οπότε αυτή η ιστορία μου είναι πολύ οικεία.
Σας ξυπνάει μνήμες; 'Εχει κάποιες αναφορές μέσα σας;
Ναι βέβαια. Τελείωσα εκεί το δημοτικό και μετά έφυγα. Αλλά πήγαινα μέχρι το 1972 γιατί υπήρχαν ακόμα κάποιοι συγγενείς εκεί.
Τι φωτίζει περισσότερο το έργο;
Ασχολείται με τις προσωπικές ιστορίες των ανθρώπων στα πλαίσια των ιστορικών γεγονότων του 1955. Όταν φεύγεις νιώθεις ότι έχεις παρακολουθήσει ένα ιστορικό γεγονός. Την ιστορία της ελληνικής μειονότητας της Κων/πολης, ενώ στην πραγματικότητα έχεις παρακολουθήσει μεμονωμένες ιστορίες.
Τι σας συγκινεί πιο πολύ σε αυτό το έργο;
Δεν συγκινούμε με τα παλιά. Απλώς το βρίσκω χρήσιμο να γνωρίσει ο κόσμος αυτά τα γεγονότα που τόσα χρόνια έχουν μείνει στη σκιά της δημοσιότητας. Δεν ξέρει ο κόσμος ότι εκεί υπήρχε μια μικρή πόλη μέσα στην πόλη, αποτελούμενη από έλληνες που ζούσαν, μιλούσαν και ήταν μέρος του ελληνισμού, που μέσα σε μια 15ετία ξεριζώθηκε. Φύγαμε από εκεί με τις κλωτσιές.
Τα πράγματα με την Τουρκία πως τα βλέπετε;
.
Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, είμαστε στα πρόθυρα μιας σύγκρουσης με την Τουρκία. Ωραίες οι συμφωνίες που υπογράφωνται στα χαρτιά, αλλά στο πεδίο που λέμε τα πράγματα δεν έχουν δείξει μια τάση εξομάλυνσης. Κάθε άλλο. Πρέπει να είμαστε προσγειωμένοι. Απλώς ο Ερντογάν σταμάτησε για πολιτικούς λόγους να στέλνει πρόσφυγες στα σύνορα. Αλλά όποτε θέλει, θα το ξανακάνει.
Πριν λίγους μήνες έμεινε εμβρόντητη όλη η Ελλάδα από τις σοκαριστικές αποκαλύψεις σχετικά με κάποιες κακοποιητικές συμπεριφορές στο θέατρο. Πιστεύτε ότι θα αλλάξουν τα πράγματα στο εξής;
Όχι ιδιαίτερα. Απλώς υπήρχε μια παράδοση πιο παλιά. Εγώ πρόλαβα τα τελευταία της σκιρτήματα. Ότι επειδή οι σπουδαίοι άνθρωποι του θεάτρου πολύ περασμένων δεκαετιών είχαν τέτοιες συμπεριφορές, πίστευαν ότι αυτή είναι μια θεμιτή και χαριτωμένη πλευρά του παθιασμένου δημιουργού να σου συμπεριφέρονται με τρόπο εξευτελιστικό. Δεν υπήρχε όμως αυτό τα τελευταία 20 χρόνια. Οι καλλιτέχνες ήταν πολύ πιο ώριμοι και οι νεότεροι κυρίως ήταν πολύ πιο έτοιμοι να αντισταθούν σε αυτό. Υπήρχαν όμως ιερά τέρατα του θεάτρου που συμπεριφέρονταν με τρόπο που άγγιζε τον ποινικό κώδικα. Αυτό γενικώς είχε δημιουργήσει μια μυθοποίηση.
Με τις γυναίκες ηθοποιούς, που συχνά έπρεπε να βγουν για ποτό με το σκηνοθέτη για να πάρουν ένα ρόλο, είχαν μπερδευτεί τα όρια;
Ναι ασφαλώς εκεί είχε μπερδευτεί το πράγμα. Αλλά αυτή είναι μια άλλη συμπεριφορά από αυτή που λέγαμε. Ασφαλώς υπήρχε αυτό και θα υπάρχει. Και καλό είναι να καταγγέλεται ακαριαία. Αλλά τα τελευταία 20 χρόνια δεν ήταν εύκολο να πείσεις ένα κορίτσι να σου κάτσει για να του δώσεις το ρόλο. Η αντίσταση και η αντίδραση ήταν πολύ πιο έντονη από παλαιότερες εποχές.
Σε ποια πλάνη ζούσε όλο το καλλιτεχνικό στερέωμα σχετικά με τα όρια πάνω στη δουλειά σας;
Το θέατρο δεν νομίζω πως πέρασε κάποια μεγάλη κρίση με το me too. Μπορεί να κρύβονται στις λεπτομέρειες και 1-2 πρόσωπα ακόμα με κακοποιητική συμπεριφορά, αλλά αποδείχτηκε ότι πραγματική κακοποιητική συμπεριφορά είχαν ελάχιστοι άνθρωποι μετρημένοι στα δάκτυλα του ενός χεριού. Δεν αποκαλύφθηκαν πράγματα που μας έκαναν να πέσουμε από τα σύννεφα. Ξέραμε ποιοι καλλιτέχνες έχουν κακοποιητική συμπεριφορά. Στην πορεία μάθαμε πως κάποιοι είχαν και παράνομη συμπεριφορά. Πέρα από την κακοποίηση που είναι καταδικαστέα κοινωνικά, είχαν και συμπεριφορές που εμπίπτει στον ποινικό κώδικα. Αυτά δεν τα ξέραμε, γιατί γίνονταν ιδιωτικά. Αλλά από το θάρρος των κοριτσιών και αγοριών τους θεάτρου που βγήκαν και μίλησαν, δεν είδα να αποκτούν θάρρος και άτομα από άλλους χώρους να βγουν να καταγγείλουν πράγματα. Να πουν τι πιέσεις δέχονται σε διάφορες εταιρείες από τους προϊσταμένους τους. Σε άλλες χώρες έγινε αυτό. Μετά από κάποιους διάσημους που μίλησαν, βγήκαν καταγγελίες και σε άλλους χώρους.
Τι σας είχε σοκάρει περισσότερο τότε;
Επειδή υπάρχουν προφυλακισμένοι κατηγορούμενοι, είναι τελείως έξω από τη φύση μου να σχολιάζω ανθρώπους που βρίσκονται στα χέρια του δικαστή. Να τελειώσουν τα δικαστήρια και μετά τα λέμε πάλι.
Πριν λίγο καιρό είχατε δηλώσει πως η γενιά σας "Τα σκάτωσε". Γιατί πιστεύτε κάτι τέτοιο;
Που να δείτε τι έχω να πω για τις επόμενες γενιές. Αλλά δεν είναι τώρα η στιγμή. Ας πούμε τι αποκόμισα εγώ ζώντας τα τελευταία 45-50 χρόνια. Διαπίστωσα ότι οι συνομίλικοί μου που πέρασαν από θέσεις εξουσίας, χωρίς να βγάζω τον εαυτό μου έξω, γιατί κι εγώ με τον τρόπο μου, τι πράξεις ή τις παραλείψεις μου επηρεάζω τις ζωές των άλλων ανθρώπων, λέω ότι δεν τα πήγαμε καλά. Στα γενέθλια μου τα είπα αυτά. Αυτό που είπα είναι ότι όσοι από τη γενειά μου είχαν εξουσία έχασαν το δάσος και έβλεπαν το δέντρο. Δηλαδή συσσωρεύονταν οι γνώσεις ότι αυτός ο πλανήτης έχει φτάσει στα όρια του και δεν έκαναν τίποτα γιαυτό. Απεναντίας συνέχεια το ανέβαλαν μέχρι τα πράγματα να φτάσουν στο απροχώρητο.
Γενικά είστε ένας άνθρωπος χορτασμένος; Έχετε κάνει τεράστια καριέρα.
Όχι μην το λέτε αυτό σε κανένα καλλιτέχνη. Είναι στη φύση μας να μην νιώθουμε ότι έχουμε κάνει κάτι μεγάλο. Έτσι αισθάνομαι κι εγώ. Αλλά δεν παραπονιέμαι, γιατί έτσι είναι η ζωή. Αλλά είμαι πολύ ήσυχος με αυτά που έκανα. Θα ήθελα να είχα μερικά λεφτά παραπάνω στην άκρη για τα έκτακτα, όπως τώρα με τον Κορωνοϊό, που μετράγαμε το κάθε ευρώ. Θα ήθελα αυτό να μην είχε συμβεί, αλλά δεν έκανα δουλειές που να αποφέρουν μεγάλα κέρδη. Έτσι είμαι εγώ.
Έχετε κάποιους ρόλους που προγραμματίζετε να κάνετε;
Όχι ποτέ δεν το έκανα αυτό. Πάντα περίμενα να παρουσιαστεί κάτι μπροστά μου και αποφάσιζα αν μου αρέσει ή όχι.
Το έργο
Ο Άκης Δήμου, ένας από τους πιο σημαντικούς συγγραφείς της γενιάς του («Απόψε Τρώμε στης Ιοκάστης», «…και Ιουλιέττα») έγραψε κατά παραγγελία των Θεατρικών Επιχειρήσεων Τάγαρη ένα έργο, το οποίο σκιαγραφεί το μύθο και τη νοσταλγία της Πόλης της καρδιάς μας.
Εξήντα πέντε χρόνια μετά τον σκληρό Σεπτέμβριο του 1955, όταν το ελληνικό στοιχείο της Κωνσταντινούπολης βρέθηκε στο στόχαστρο των επίσημων τουρκικών αρχών, με συνέπεια την εξόντωσή του, το «Κάποτε στο Βόσπορο» ανατρέχει στην ιστορία των Ρωμιών της Κωνσταντινούπολης και του τραγικού διωγμού τους. Τη σκηνοθεσία και τη χορογραφία υπογράφει η Σοφία Σπυράτου, η οποία ετοιμάζει μια μουσικοθεατρική παράσταση, όπου τα περίφημα γλέντια της Πόλης, εναλλάσσονται με την ποίηση και το δράμα του τόπου και του χρόνου.
Λίγα λόγια για την πλοκή
Οι ήρωες του έργου έρχονται αντιμέτωποι με το παρελθόν και το παρόν τους, κάτω από τις απειλές του τουρκικού κράτους, που θα οδηγήσουν τελικά στα τραγικά γεγονότα της 1955 και τον αφανισμό των Ελλήνων της Πόλης.
Οικογενειακά δράματα και πολιτικά παιχνίδια, μυστικά και ψέματα, αντιπαλότητες και χωρισμοί, έρωτες και φιλοδοξίες, γέλια και δάκρυα, στο φόντο μιας από τις τραγικότερες σελίδες της νεότερης ελληνικής ιστορίας που, σήμερα περισσότερο παρά ποτέ, οφείλουμε να γνωρίζουμε και να θυμόμαστε.
«Κάποτε στο Βόσπορο», μια Μουσικο θεατρική παράσταση για τις ανοιχτές πληγές εκείνης της Πόλης και των ανθρώπων της.
