Την εμβληματική Σμυρνιά ρεμπέτισσα «Αγγέλα Παπάζογλου» παρουσιάζει ξανά στη σκηνή η Άννα Βαγενά, η σπουδαία ηθοποιός που επί δύο δεκαετίες ενσαρκώνει αυτήν την γυναίκα κεντώτας βελονιά – βελονιά τη σπαρακτική ζωή της.
Πρόκειται για μια παράσταση-σταθμό, καθώς είναι η μακροβιότερη με τον ίδιο πρωταγωνιστή, που αφηγείται την Καταστροφή της Σμύρνης, τον ξεριζωμό, την εγκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα, τον αγώνα που έδωσαν για να ριζώσουν στην πατρίδα, φέρνοντας μαζί τους τον πολιτισμό της Μικρασίας.
Η σπουδαία ηθοποιός έχει παρουσιάσει σε όλη την Ελλάδα, αλλά και σε πολλές χώρες του εξωτερικού την συγκλονιστική αυτή ιστορία καταφέρνοντας να εισχωρήσει βαθιά στον ψυχισμό μιας γυναίκας που κουβαλάει πάνω της όλη την Ελλάδα. Και όπως η ίδια δηλώνει, ταυτίζεται με αρκετά στοιχεία του χαρακτήρα της.
ΗΆννα Βαγενά ανοίγει την καρδιά της στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ και τη Μαριάνθη Κουνιά μιλώντας για τον εξαιρετικό αυτό μονόλογο, ο οποίος έχει καθορίσει την καλλιτεχνική της πορεία τα τελευταία 23 χρόνια που τον παρουσιάζει στη σκηνή.
Τι είναι για εσάς ο ρόλος της Αγγέλας Παπάζογλου που ενσαρκώνετε 23 χρόνια;
Η Αγγέλα Παπάζογλου δεν είναι για μένα απλά ένας ακόμα ρόλος. Στο σημείωμα του προγράμματος της πρώτης παράστασης το 1999 είχα γράψει "Σ’ αυτήν την παράσταση δεν αισθάνομαι ηθοποιός. Αισθάνομαι μεταφορέας ιστορικής μνήμης. Παίρνω τη σκυτάλη που δόθηκε από την Αγγέλα Παπάζογλου στον γιο της Γιώργη Παπάζογλου και την παραδίδω σ’ όλους".
Τι σας δυσκόλεψε πιο πολύ στην ερμηνεία του όταν είχατε για πρώτη φορά καταπιαστεί με αυτόν τον μονόλογο;
Δεν προσπάθησα να μιμηθώ την Αγγέλα. Από την πρώτη στιγμή που ήρθα σε επαφή με αυτό το συγκλονιστικό κείμενο, προσπάθησα να εισχωρήσω στον ψυχισμό της. Και νομίζω ότι τα κατάφερα.
Μέσα από τα λόγια της Αγγέλας Παπάζογλου τι μαθαίνουμε για τη ζωή στη Σμύρνη, αλλά και για τη ζωή των προσφύγων μετά την μεγάλη Καταστροφή;
Η Αγγέλα περιγράφει στις αφηγήσεις την ιστορία της Σμύρνης τότε που οι ‘Έλληνες κυριαρχούσαν στη ζωής της, με τις μαγευτικές ομορφιές της. Στη συνέχεια αφηγείται την καταστροφή, τον ξεριζωμό, την εγκατάσταση των προσφύγων στην πατρίδα Ελλάδα, τις δυσκολίες που πέρασαν, τον αγώνα που έδωσαν για να προκόψουν και να ριζώσουν στην Ελλάδα, φέρνοντας μαζί τους το φως της Μικρασίας, τον πολιτισμό της και την ψυχή της.
Για τους Τούρκους οι Σμυρνιοί ήταν Έλληνες, για τους Έλληνες ήταν Τούρκοι. Γιατί υπάρχει πάντα αυτό το αίσθημα, ότι πάντα οι άλλοι είναι ξένοι;
Δυστυχώς αυτή είναι μια ιστορία που επαναλαμβάνεται μέχρι σήμερα. Οι κοινωνίες δεν μπορούν εύκολα να αποδεχθούν το ‘’διαφορετικό’’. Ο μετανάστης, ο πρόσφυγας έχει αυτή τη σκληρή μοίρα. Ξένος στα ξένα, ξένος και στην πατρίδα, όταν επιστρέψει σ’ αυτή.
Εσάς προσωπικά τι σας συγκινεί περισσότερο από την ιστορία της γυναίκας αυτής;
Η βαθιά και αγνή αγάπη της προς την πατρίδα, ο μεγάλος ερωτάς της και η συντροφικότητά της προς τον άντρα της Βαγγέλη Παπάζογλου, καθώς και η αστείρευτη δύναμη της ψυχής της, το πείσμα της και η αισιοδοξία της για τη ζωή.
Ποιο σημείο αυτού του μονολόγου «μιλάει» πιο έντονα στην ψυχή του θεατή;
Νομίζω ότι είναι το σημείο που η Αγγέλα περιγράφει την προσπάθεια που κάνει να θάψει ένα νεκρό κοριτσάκι που πέθανε από πείνα στην Κατοχή.
Με ποια στοιχεία της Αγγέλας ταυτίζεστε; Έχετε ποτέ βρεθεί στη θέση της από την άποψη της απώλειας και του πόνου;
Παρουσιάζοντας επί 23 χρόνια αυτό τον μονόλογο νομίζω ότι έχω επηρεαστεί από την προσωπικότητα της Αγγέλας. Νομίζω ότι τα στοιχεία με τα οποία ταυτίζομαι είναι η αίσθηση της δικαιοσύνης, της ντομπροσύνης, δεν μασάω τα λόγια μου όπως και εκείνη, της δύναμης και όρεξης για ζωή και δεν το βάζω κάτω εύκολα. Και έχω βρεθεί στη θέση της όταν έφυγε ο άντρας μου ο Λουκιανός. Όταν η Αγγέλα μιλάει για τον άντρα της και το θάνατο του είναι σαν να μιλάω εγώ για τον Λουκιανό.
Πόσο επηρέασε την Ελλάδα η κουλτούρα των Ελλήνων της Σμύρνης που μετά την Καταστροφή ήρθαν στην Ελλάδα ως πρόσφυγες;
Την επηρέασε καθοριστικά. Σε ένα σημείο του λόγου της η Αγγέλα λέει "Λέγανε οι παλιοί τραγουδιστές πως εκείνον τον καιρό μόνο στη Σμύρνη το γένος μπορούσε να παίζει όργανα, να τραγουδά και ν’ ακούει όλη η Ανατολή και η Eυρώπη. Kι η ρημαγμένη Eλλάδα άκουε μουσική από τη Σμύρνη, προπάντων τα νησιά. Εδώ ήτανε τότε μεσαίωνας, μια σκοτεινιά, κι η Σμύρνη ήτανε μιά ξαστεριά που φώταε…"
Από τότε που αποφασίσατε να ακολουθήσετε το επάγγελμα του ηθοποιού, νιώθετε σήμερα ότι έχετε πετύχει αυτό που ονειρευόσασταν τότε;
Χωρίς να ακουστεί υπερφίαλο, νοιώθω πως ναι. Απόλυτα. Εκείνο που ήθελα ήταν να κάνω θέατρο για τον απλό κόσμο, ερμηνεύοντας κείμενα με κοινωνικό περιεχόμενο. Νομίζω ότι αυτό το κατάφερα με την δημιουργία του ‘’Θεσσαλικού Θεάτρου’’ αλλά και στην συνέχεια με τη δημιουργία το θεάτρου ‘’Μεταξουργείο’’.
Κάνατε ποτέ εκπτώσεις για χάρη της εμπορικότητας, για να βγάλετε περισσότερα χρήματα;
Κάποιες φορές, όταν υπήρχε ανάγκη οικονομική για να στηρίξω την οικογένειά μου ή τις θεατρικές μου παραγωγές. Και αναφέρομαι στις βιντεοκασέτες στις οποίες συμμετείχα την δεκαετία του ’80.
Πως βλέπετε σήμερα την ακραία προκλητικότητα των Τούρκων απέναντι στην Ελλάδα;
Δυστυχώς η ιστορία επαναλαμβάνεται. Και εδώ θα απαντήσω χρησιμοποιώντας ένα απόσπασμα από τον λόγο της Αγγέλας Παπάζογλου: ‘’ Όσοι πάνε στη Σμύρνη έρχονται και μου λένε πως ο Κεμάλ το άγαλμά του, το δάχτυλο, κατά την Ελλάδα, κατά το Αιγαίο δείχνει. Αυτός καλά κάνει. Εμείς όμως τι δείχνουμε; Θέλεις να σου πω; Εμείς χορταίνουμε τον πατριωτισμό μας που οι μισοί ‘Έλληνες γίνονται δημόσιοι υπάλληλοι και τυραννάνε τσ’ άλλοι μισοί… Χορταίνουμε που οι μισοί είναι βασιλικοί κι άλλοι μισοί βενιζέλικοί… Και που να μείνει καιρός να σκεφτούνε την Ελλάδα και τίποτ’ άλλο. Όμως ο Βενιζέλος δεν είναι η Ελλάδα. Ούτε ο Κωνσταντίνος είναι, ούτε ο Μεγαλέξαντρος ήτανε… Αυτοί σηκώνουνται και φεύγουνε στα ζόρια. Εμείς ο λαός όμως τα τραβάμε… εμείς είμαστε η Ελλάδα… εμείς που μένουμε πίσω και πεθαίνουμε για αυτή την πατρίδα’’.
Λίγα λόγια για την παράσταση
Η παράσταση βασίζεται στις μνήμες της σπουδαίας Μικρασιάτισσας, της Αγγελικής Παπάζογλου, γυναίκας του ρεμπέτη Βαγγέλη Παπάζογλου, όπως τις διηγήθηκε στον γιο της Γιώργη Παπάζογλου, ο οποίος και τις κατέγραψε. Μέσα από τις αφηγήσεις της περνά η ιστορία της Σμύρνης, τότε που οι Έλληνες κυριαρχούσαν στη ζωή της, με τις μαγευτικές ομορφιές της.
Στη συνέχεια, η Αγγέλα αφηγείται την καταστροφή, τον ξεριζωμό, την εγκατάσταση των προσφύγων στην πατρίδα Ελλάδα, τον αγώνα που έδωσαν για να προκόψουν και να ριζώσουν στην Ελλάδα, φέρνοντας μαζί τους το φως της Μικρασίας, τον πολιτισμό της και την ψυχή της. Οι αφηγήσεις αυτές έγιναν μέσα από το στόμα, τον λόγο και την ψυχή της Άννας Βαγενά, που την ενσαρκώνει όλα αυτά τα χρόνια, κτήμα όλου του κόσμου, πολύτιμη παρακαταθήκη για τις νέες γενιές.
Καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της παράστασης έχει παίξει ο Εθνομουσικολόγος Καθηγητής του ΕΚΠΑ κ. Λάμπρος Λιάβας, που έκανε την επιλογή των κειμένων από το βιβλίο του Γιώργη Παπάζογλου «Ονείρατα της άκαυτης και της καμένης Σμύρνης», καθώς και την επιλογή της μουσικής από Σμυρναίικα και ρεμπέτικα τραγούδια. Επίσης, σημαντικό για την επιτυχία της παράστασης είναι το λιτό σκηνικό του ζωγράφου και Πρύτανη της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, Μάριου Σπηλιόπουλου, ως αναφορά στο προσφυγικό καμαράκι και το ρεμπέτικο πάλκο.
Η Άννα Βαγενά για την παράσταση
«Όταν τον Σεπτέμβριο του 1999 έπαιξα για πρώτη φορά τον συγκλονιστικό μονόλογο “Αγγέλα Παπάζογλου” για τη Σμύρνη και την προσφυγιά, στον ιστορικό τόπο της Μάντρας της Κοκκινιάς, δεν μπορούσα ούτε η ίδια να φανταστώ αυτό που θα ακολουθούσε.
Χιλιάδες παραστάσεις με την «Αγγέλα» (Ελλάδα, Κύπρος, Βαλκάνια, Βρυξέλλες, Νότια Ιταλία, Βελιγράδι, Γερμανία και Σουηδία), εκατοντάδες χιλιάδες θεατές (δεν θα ήταν υπερβολή ίσως και εκατομμύριο). Απίστευτη συγκίνηση και αστείρευτη πηγή εθνικής υπερηφάνειας και αγνού πατριωτικού αισθήματος για εμένα και όλους αυτούς τους θεατές. Θυμάμαι, τότε είχα κάνει μια ευχή, να είμαι γερή και να παρουσιάσω αυτήν την παράσταση το 2022, στην επέτειο των 100 χρόνων της Μικρασιατικής Καταστροφής. Και να, που αξιώνομαι να γίνει και αυτό, ύστερα από 23 χρόνια από την πρώτη παράσταση, μεταφέροντας ξανά φέτος τον λόγο της Αγγέλας Παπάζογλου, να μεταφέρω πάλι σε όλη την Ελλάδα την ομορφιά των χαμένων πατρίδων, τους πόνους και τα πάθη της προσφυγιάς.
Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε. Όπως έλεγε και η Αγγέλα “Μην ξεχνάς, είναι αμαρτία να ξεχνάς”».
Παραστάσεις
Παρασκευή 7 Οκτωβρίου, στον Βύρωνα, στο Θέατρο Βράχων «Άννα Συνοδινού», σε συνεργασία με τον Δήμο Βύρωνα. Ώρα έναρξης: 20:00. Είσοδος ελεύθερη.
20, 27 Οκτωβρίου και 3 Νοεμβρίου στις 20.00 στο Θέατρο Μεταξουργείο.
Σάββατο 19 και 20 Νοεμβρίου στη Θεσσαλονίκη, στο Θέατρο ΑΜΑΛΙΑ.
Ώρα έναρξης: 21:00 Εισιτήρια: 15 € και 12 € (άνεργοι, φοιτητές, ΑμεΑ, Άνω των 65 ετών).
Τηλέφωνο κρατήσεων: 2310 842 509.
