Χρύσανθος Πάνας στα Παραπολιτικά: «Βλέπω την τέχνη πιο ρομαντικά παρά επενδυτικά»

Δύο είναι οι παράγοντες που ανεβαίνουν όταν ένα έργο Τέχνης εντάσσεται σε ιδιωτική ή εταιρική συλλογή: η φήµη και η αξία. Μάλιστα, ισχύει εκατέρωθεν: δηλαδή και για τον συλλέκτη, αλλά και για το ίδιο το έργο ή την υπογραφή ευρύτερα. Για τον επιχειρηµατία Χρύσανθο Πανά, συνιδιοκτήτη των «Island Club Restaurant», «Athénée» (πρώην «Zonar’s»), «City Bistro» κ.ά., είναι γνωστό εδώ και χρόνια ότι είναι φιλότεχνος και ενεργός συλλέκτης έργων Τέχνης. Αυτό όµως που ο πολύς κόσµος δεν γνώριζε ήταν τα έργα που έχει στην κατοχή του.

Πρόσφατα, για πρώτη φορά, ένα µεγάλο µέρος της ιδιωτικής του συλλογής εκτέθηκε στο Ιδρυµα «Μιχάλης Κακογιάννης», στο γνωµοδοτικό καλλιτεχνικό συµβούλιο του οποίου συµµετέχει και ο ίδιος. Το «Greek Kaleidoscope», όπως τιτλοφορήθηκε η έκθεση, όχι µόνο είχε έντονη απήχηση στο ελληνικό κοινό, αλλά συνέβαλε στην ενίσχυση της προβολής της Μοντέρνας και Σύγχρονης Τέχνης στη χώρα µας.

Ηταν η πρώτη φορά που ο κόσµος έµαθε τι είδους θεµατογραφία και ποιες τεχνοτροπίες ήταν εκείνες που κέντριζαν το ενδιαφέρον του Χρ. Πανά από τη δεκαετία του ’90 µέχρι σήµερα, αλλά και πόσο σηµαντικό χαρτοφυλάκιο αποτελεί η ιδιωτική συλλογή του, που, όπως ο ίδιος λέει, δεν σταµατά ποτέ να εξελίσσεται, αφού την εµπλουτίζει µε νέα έργα από την εγχώρια και τη διεθνή σκηνή. Από το πρώτο έργο του Χρήστου Θεοφίλη, που ο Χρ. Πανάς απέκτησε σε ηλικία 19 ετών, µέχρι τα πρόσφατα αποκτηθέντα NFTs, το «Greek Kaleidoscope» ήταν µια αποκάλυψη του πυρήνα της ιδιωτικής του συλλογής. Οπως ο ίδιος είπε µιλώντας στην εφηµερίδα, ήταν µια ιδέα που είχε η φίλη του Ντόρα Βυζοβίτου. Να σηµειωθεί ότι ανάµεσα στα έργα που ξεχώρισε το κοινό, αλλά και πολλοί art dealers και εκπρόσωποι οίκων δηµοπρασιών, ήταν αυτά των Marina Abramovic, Fernando Botero, Stephen Antonakos, Cacao Rocks, Chryssa, Mark Hadjipateras, Jack Pierson, Theo Rosenblum, Georgia Sagri, Tom Ellis, Victor Vasarely, Γιάννη Αδαµάκη, Αλέξη Ακριθάκη, Μαρίνας Βερνίκου, Γεώργιου Ζογγολόπουλου, Μαρίνας Καρέλλα, Γιάννη Κόττη, Γιώργου Μπουζιάνη, Μαριάνθης, Takis, Αλέκου Φασιανού, Αννας Φαφαλιού κ.ά.


Κύριε Πανά, µε ποια κριτήρια επιλέχθηκαν τα έργα που παρουσιάστηκαν στην έκθεση «Greek Kaleidoscope» στο Ιδρυµα «Μιχάλης Κακογιάννης»;

Παρότι τα έργα Τέχνης που υπάρχουν στη συλλογή µου αφορούν Ελληνες αλλά και πολλούς ξένους καλλιτέχνες, κριτήριο για την έκθεσή µου στο Ιδρυµα «Μιχάλης Κακογιάννης» ήταν να παρουσιαστεί η εξέλιξη των Ελλήνων καλλιτεχνών από τη δεκαετία του ’80 έως σήµερα. Ενα οδοιπορικό στη Σύγχρονη Ελληνική Τέχνη.

Πώς αισθάνεστε που ο κόσµος είδε από κοντά τα έργα σας; Τι σχόλια δέχεστε από φίλους και επισκέπτες;

Χαίροµαι που η συλλογή µου παρουσιάστηκε στο Ιδρυµα «Μιχάλης Κακογιάννης», καθώς η παρουσίασή της έχει και εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Τα σχόλια που δέχοµαι γι’ αυτήν είναι θετικά. Η έκθεση είχε µεγάλη απήχηση και είναι ενθαρρυντικό που πολύς κόσµος-και ανάµεσά τους νέος ηλικιακά- την επισκέπτεται.


Αν είχατε µια αναστολή στο να µοιραστείτε τη συλλογή σας δηµόσια, ποια θα ήταν αυτή;

∆εν θα υπήρχε καµία αναστολή. Το πιο δύσκολο, αλλά ταυτόχρονα δηµιουργικό κοµµάτι ήταν το αποτέλεσµά της να είναι άρτιο και κατανοητό.


Θεωρείτε ότι η Τέχνη, πέραν της ψυχικής και πνευµατικής ανάτασης, αποτελεί ένα µακροπρόθεσµο επενδυτικό εργαλείο, δεδοµένου ότι η αξία των έργων παρουσιάζει αύξηση στο πέρασµα των χρόνων;

Ισχύει πως, πέραν της ψυχικής και πνευµατικής ανάτασης, η απόκτηση έργων Τέχνης έχει και επενδυτικό χαρακτήρα για πολλούς. Οσον αφορά προσωπικά εµένα, όµως, όταν άρχισα να αποκτώ τα δικά µου έργα, σε πολύ νεαρή ηλικία, δεν είχα ως σκεπτικό να µου αποφέρουν πίσω την αξία τους ή ακόµα και µεγαλύτερη. Πάντα την Τέχνη την έβλεπα υπό ένα πρίσµα περισσότερο ροµαντικό παρά επενδυτικό.


Σε ποιες κατηγορίες κινείστε περισσότερο;

Στη συλλογή µου υπάρχουν έργα από διάφορα καλλιτεχνικά ρεύµατα και περιόδους. Πια, προτιµώ να ανακαλύπτω έργα της Σύγχρονης Τέχνης. Σε αυτή την αναζήτηση προκύπτει και η ανακάλυψη γκαλερί και νέων καλλιτεχνών.

Ακόμα και το πιο «αφελές» και εύπεπτο έργο Τέχνης πρέπει στη βάση του να εμπεριέχει σκέψη και ουσία

Hockney, Hirst, Koons. Σε ποια από τις τρεις αυτές κορυφαίες υπογραφές της διεθνούς art market πιστεύετε ότι αξίζει να επενδυθεί ένα µεγάλο κεφάλαιο;

Και οι τρεις αυτοί καλλιτέχνες είναι της Σύγχρονης Τέχνης και διεθνώς αναγνωρισµένοι. ∆εν µπορώ να πω σε ποιον αξίζει περισσότερο να επενδύσει κάποιος. Πάντως είναι όλοι σπουδαίοι. Με τον Jeff Koons γνωριζόµαστε προσωπικά. Μάλιστα, το καλοκαίρι, στα εγκαίνια της έκθεσής του «Apollo» στην Υδρα, στον εκθεσιακό χώρο του Ιδρύµατος ∆ΕΣΤΕ στα Παλαιά Σφαγεία, παραχωρήσαµε και οι δύο συνέντευξη για το ίδιο γαλλικό κανάλι.


Θεωρείτε πως τα επόµενα χρόνια η Ελληνική Τέχνη και κατ’ επέκταση η Σύγχρονη Τέχνη θα έχει την ευκαιρία να αναπτυχθεί;

Στην Τέχνη πάντα υπάρχει χώρος για οτιδήποτε νέο και για οποιονδήποτε καλλιτέχνη να αναπτυχθεί και να αναγνωριστεί διεθνώς. ∆εν υπάρχουν όρια. Αρκεί να υπάρχει ουσία και βάθος. Ακόµα και το πιο «αφελές» και εύπεπτο έργο Τέχνης πρέπει στη βάση του να εµπεριέχει σκέψη και ουσία. Συγκεκριµένα για την Ελληνική Σύγχρονη Τέχνη υπάρχουν σηµαντικοί καλλιτέχνες, το έργο των οποίων έχει αναγνωριστεί διεθνώς και βρίσκεται σε µόνιµες εκθέσεις µουσείων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, όπως για παράδειγµα είναι η Chryssa, ο Stephen Antonakos και ο Takis.


Περίπου πόσα έργα αποκτάτε ανά διετία;

∆εν µπορώ να τα αριθµήσω, έστω και κατά προσέγγιση, αλλά µπορώ να πω µε σιγουριά πως η συλλογή µου διαθέτει περίπου 300 έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών.


Είστε ένας πολυσχιδής επιχειρηµατίας, καθώς εδώ και πολλά χρόνια δραστηριοποιείστε στον κλάδο της εστίασης, αλλά και της φιλοξενίας. Βλέπουµε πως µεγάλοι ξενοδοχειακοί όµιλοι και επιχειρήσεις εστίασης τα τελευταία χρόνια εντάσσουν στο προφίλ τους την αυθεντική Τέχνη. Πιστεύετε πως θα δώσει νέες ευκαιρίες για την Ελληνική Τέχνη η τάση αυτή;

Στην οικογένειά µου η Τέχνη υπήρχε από πάντα στη ζωή και την καθηµερινότητά µας. Υπήρχε παντού γύρω µας. Η γιαγιά µου, Μαριάνθη Πανά, ήταν η ίδια ταλαντούχα ζωγράφος, ενώ η θεία του πατέρα µου, Ηβη Πανά, ήταν δασκάλα πιάνου της Μαρίας Κάλλας. Εχοντας αυτά τα ερεθίσµατα από την παιδική µας ηλικία, θεωρούσαµε πάντα δεδοµένο και φυσικό να υπάρχει στα µέρη που έχουµε δηµιουργήσει, µαζί µε τον αδερφό µου, Σπύρο, η παρουσία της Τέχνης. Η Τέχνη, πέρα από τις γκαλερί και τα µουσεία, πρέπει να υπάρχει και σε άλλους χώρους γύρω µας. Είναι σηµαντικό, γιατί βοηθάει στο να εξοικειώνεται το µάτι του επισκέπτη µε αυτήν.

*Δημοσιεύθηκε στο ένθετο ‘’Secret’’ της εφημερίδας «Παραπολιτικά» στις 11/3/23