Σε μια άκρως δημιουργική περίοδο βρίσκεται ο Θάνος Τοκάκης, καθώς αυτόν τον καιρό καταπιάνεται με τη σκηνοθεσία, γράφει σενάρια για ταινίες και ετοιμάζεται να ταξιδέψει στα Κύθηρα για τα γυρίσματα της νέας σειράς του Σωτήρη Τσαφούλια «17 κλωστές», που θα προβληθεί τον χειμώνα.
Οι συνεχείς αναζητήσεις που κάνει τα τελευταία χρόνια στον τομέα της σκηνοθεσίας τον οδήγησαν να καταπιαστεί φέτος με το πιο δύσκολο ίσως θεατρικό κοινό, που δεν είναι άλλο από το εφηβικό.
Σκηνοθετεί στην Εφηβική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου την παράσταση «Ιστορίες για να μην κοιμάσαι», όπου τρία από τα ποιητικότερα έργα του Νόελ Γκρεγκ (Tin Soldier, Hood in the Wood και Tasty Tale) μπλέκονται με τις αναζητήσεις, τα όνειρα και τους εφιάλτες των νέων σήμερα.
Η ατμόσφαιρα του έργου δεν είναι διόλου παιδική, αφού οι περιπέτειες της Κοκκινοσκουφίτσας, του Μολυβένιου Στρατιώτη και των Χάνσελ και Γκρέτελ παρουσιάζονται τρομακτικά, αλλά και πιο ειλικρινά από ποτέ.
Η καταπίεση της σεξουαλικότητας, η βία, η κακοποίηση, η υπερκαταναλωτική μας κουλτούρα, αλλά και η αναζήτηση της αυθεντικότητας και η γυναικεία χειραφέτηση είναι λίγα μόνο από τα μονοπάτια που η παράσταση επιχειρεί να φωτίσει με χιούμορ, τραγούδι, θρήνο, άγρια γέλια ή και ψίθυρο.
Ο βραβευμένος ηθοποιός για τις ανάγκες της παράστασης μελέτησε σε βάθος την ψυχολογία των εφήβων και συγκεκριμένα τους λόγους της μεγάλης έντασης που επικρατεί τελευταία σε αυτές τις ηλικίες.
Πώς το κατάφερε; Θα μας το πει ο ίδιος μιλώντας στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ και τη Μαριάνθη Κουνιά.
Πώς αποφάσισες φέτος να σκηνοθετήσεις ένα έργο για εφηβικό κοινό;
Έψαχνα πολύ καιρό να σκηνοθετήσω μια παράσταση. Το έχω κάνει άλλες δύο φορές τα τελευταία χρόνια. Το προσπάθησα πολλές φορές να κάνω διαφορετικά, δικά μου πράγματα, αλλά όλες οι απόπειρές μου αυτές ήταν αποτυχημένες, από την άποψη ότι δεν κατάφερα να βρω θεατρικό παραγωγό γι' αυτά που είχα στο μυαλό μου. Η φετινή παράσταση προήλθε από μια πρόταση που είχα κάνει στη Σοφία Βγενοπούλου πριν από πολλά χρόνια για ένα άλλο έργο στην παιδική σκηνή του Εθνικού. Τώρα αυτό το έργο είναι ουσιαστικά ανάθεση να το σκηνοθετήσω. Το διάβασα και μου άρεσε πάρα πολύ. Και είναι μια ευκαιρία για μένα να ασχοληθώ με το εφηβικό θέατρο.
Πώς είναι το εφηβικό κοινό;
Είναι ένα δύσκολο κοινό. Είναι το πρώτο πράγμα που σκέφτηκα πριν ξεκινήσω να το σκηνοθετώ. Σκέφτηκα ότι πρέπει να απευθυνθώ στους εφήβους με έναν πολύ προσεκτικό τρόπο. Οι έφηβοι είναι πολύ ευαίσθητοι σε αυτό που εισπράττουν. Και αν δεν τους αρέσει κάτι, δεν έχουν κανένα φόβο να το απορρίψουν αμέσως.
Σε τρομάζει το γεγονός πως κάθε δύο μέρες ακούμε περιστατικά βίας σε σχολεία μεταξύ εφήβων;
Αυτά όλα τα μελέτησα. Μελέτησα συγκεκριμένα για ποιο λόγο υπάρχει αυτή η ένταση στην εφηβική ηλικία σήμερα. Δυστυχώς αυτή η γενιά ήταν για δυο ολόκληρα χρόνια κλεισμένη μέσα σε ένα δωμάτιο. Δεν είναι εύκολο πράγμα αυτό για ένα παιδί 12 ετών για δυο χρόνια να μην μπορεί να βγει έξω για να παίξει με τους φίλους του. Πού θα πάει όλη αυτή η ενέργεια αν δεν διοχετευτεί σε μια βόλτα έξω; Αφενός είναι αυτό και αφετέρου είναι όλη αυτή η κοινωνική κατάσταση που προς το παρόν έχει πάρει την κατοιούσα, που εκφράζεται με έναν βίαιο τρόπο στους εφήβους. Οπότε, ούτε εμείς σε καμία περίπτωση δεν θέλαμε με αυτήν την παράσταση να τους κουνήσουμε το δάκτυλο. Αυτό το προσέξαμε.
Πώς μπλέκονται τα τρία αυτά παραμύθια με τα όνειρα και τους εφιάλτες των σημερινών νέων;
Αυτό που εγώ ήθελα να επικοινωνήσω μέσα από αυτά τα παραμύθια και για αυτό αποφασίσαμε να έχουν μια λίγο θρίλερ ατμόσφαιρα, είναι αυτό που λέω κι εγώ στον εαυτό μου ακόμα. Η μεγαλύτερη δυσκολία αυτής της παράστασης ήταν να βρω τι θέλω εγώ να πω στον εαυτό μου για να το πω και στους εφήβους. Και δεν είναι άλλο από το «Μη φοβάσαι». Θα ήθελα μέσα από το έργο αυτό να πω στα παιδιά να μη φοβούνται την αλλαγή, το νέο βήμα. Να τολμούν, να προσπαθούν να κάνουν κάτι καινούργιο. Και αυτό αφορά όλους μας, όχι μόνο τους εφήβους. Όλοι φοβόμαστε το καινούργιο, γιατί μας ξενίζει.
Ποιοι είναι οι εφιάλτες των νέων σήμερα;
Δυστυχώς σήμερα τα παιδιά ζουν σε μια πολύ μεγαλύτερη αβεβαιότητα απ' ό,τι είχαμε εμείς όταν ήμασταν στην ηλικία τους. Νιώθουν ότι το μέλλον τους είναι πολύ αβέβαιο. Και κατά τη γνώμη μου δεν υπάρχουν και στέρεες κοινωνικές δομές πια. Αυτό που αποκαλούμε ηθική, μια έννοια πολύ παρεξηγημένη, γιατί ουσιαστικά είναι κάποιοι κανόνες για να μπορούμε να ζούμε αρμονικά μεταξύ μας, δεν υπάρχει πια.
Σε τρομάζει που οι έφηβοι σήμερα έχουν εξάρτηση με την τεχνολογία;
Ναι, ίσως το κάνουν επειδή το βλέπουν ως μια διέξοδο. Συνήθως φτιάχνουμε μέσα από τα social media έναν άλλον εαυτό. Και η κλεισούρα του κορονοϊού μας οδήγησε ακόμα περισσότερο σε μια στροφή προς τα social media.
Σκηνοθετικά ποιες δυσκολίες συνάντησες στο στήσιμο αυτής της παράστασης;
Στην αρχή είχαμε να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες με την κατάληψη του Εθνικού Θεάτρου, με το κλειστό θέατρο, που πήγαν λίγο πίσω τις πρόβες. Και υπήρχε και η αβεβαιότητα αν θα ανέβει τελικά η παράσταση. Στη συνέχεια συνάντησα αρκετές κειμενικές δυσκολίες, πώς δηλαδή να ενσαρκώσουμε ένα τόσο ποιητικό έργο. Γιατί αυτό το έργο είναι γραμμένο για ένα πρόσωπο που αφηγείται. Εμείς βάλαμε 12 ηθοποιούς που λειτουργούν σαν να τα λέει ένας. Έχει κάποια αφηγηματικά κομμάτια και κάποια κομμάτια με δράση, όπως λέμε ένα ανέκδοτο.
Τα τρία παραμύθια δένουν μεταξύ τους ή είναι ξεχωριστά;
Είναι ξεχωριστά αλλά ο τρόπος που παρουσιάζονται στη σειρά είναι σαν να δένουν μεταξύ τους με μια πρόοδο και μια δομή. Γιατί κάθε παραμύθι πραγματεύεται άλλο πράγμα και για διαφορετική ηλικία.
Ποια θέματα πραγματεύονται;
Το πρώτο το «Χάνσελ και Γκρέτελ» απευθύνεται σε πιο μικρές ηλικίες και έχει να κάνει με τον απογαλακτισμό, με το πώς δηλαδή φεύγουμε από το σπίτι μας. Το δεύτερο η «Κοκκινοσκουφίτσα» είναι μια σεξουαλική αναζήτηση και το τρίτο ο «Μολυβένιος στρατιώτης» το πώς είσαι διαφορετικός σε μια κοινωνία και πώς αυτή η κοινωνία σε κάνει να αισθάνεσαι διαφορετικός.
Εσύ μικρός άκουγες παραμύθια;
Ναι βέβαια, μου άρεσαν πολύ τα παραμύθια και μου άρεσε πολύ να φτιάχνω και δικά μου παραμύθια, όπως αρέσει σε πολλά παιδιά. Και τώρα διαβάζοντας τι σημασία έχουν τα παραμύθια στα παιδιά, έχω εκπλαγεί πολύ.
Στη σκηνοθεσία αυτής της παράστασης σε επηρέασαν οι μνήμες σου από την παιδική ζωή σου;
Δεν με επηρέασαν άμεσα, πιο πολύ έμμεσα. Γιατί όλοι έχουμε επιρροές από τις μνήμες μας. Πολλές φορές προσπάθησα κι εγώ να γυρίσω πίσω και να δω πώς ήταν τότε. Έχω περισσότερο μια αίσθηση για εκείνη την εποχή που ήμουν παιδί. Δεν έχω καθαρή μνήμη των πραγμάτων.
Σου έλεγε παραμύθια η γιαγιά ή ο παππούς;
Ναι, η γιαγιά μου έλεγε ωραία παραμύθια. Και μάλιστα έφτιαχνε και δικά της, καθόλου ωραιοποιημένα, αλλά πολύ dark, σκοτεινά. Με θανάτους και με διάφορα άλλα.
Φαίνεται πως σε έχει κερδίσει και η σκηνοθεσία τα τελευταία χρόνια. Ποια ανάγκη σου σε οδηγεί σε αυτήν;
Μου αρέσει πάρα πολύ να παίζω στη σκηνή ως ηθοποιός. Απλά με τη σκηνοθεσία αναζητώ κι άλλους τρόπους έκφρασης, που θα με βοηθήσουν να γίνω και καλύτερος ηθοποιός. Και νομίζω πως η σκηνοθεσία έχει αυτήν τη συνολικότητα που με βοηθάει να βλέπω τα πράγματα λίγο πιο διαισθητικά.
Ποιες αναζητήσεις σου αρέσουν περισσότερο στο θέατρο; Τι σου αρέσει να ψάχνεις περισσότερο;
Μου αρέσει περισσότερο το κείμενο, ο λόγος. Και στις θεατρικές σκηνοθεσίες μού αρέσει που μπορώ να χρησιμοποιώ τον ποιητικό λόγο, που πιστεύω ότι χάνεται αρκετά στην εποχή μας. Και μέσα στον ποιητικό λόγο βρίσκω μια φαντασία που χάνεται στην καθημερινή ζωή.
Με την ταχύτητα που έχει κατακλύσει τα πάντα γύρω μας πώς τα πας;
Η ζωή μας έχει γεμίσει με ταχύτητα και ευκολία. Και έτσι αποφεύγουμε την ποίηση, γιατί η κατανόησή της είναι πια μια επίπονη διαδικασία και έτσι την αποφεύγουμε. Με την ποίηση πρέπει να κοιτάξουμε τον εαυτό μας κατάματα και αυτό δεν το κάνουμε πια. Αυτό με τρομάζει. Νιώθω ότι η εποχή με ξεπερνάει.
Βλέπουμε τελευταία πως κάποιοι κάνουν κάποιες γρήγορες παραστάσεις. Διακρίνουμε και λίγες παραφωνίες και πρόχειρες δουλειές. Γιατί γίνεται αυτό;
Δεν είναι λίγες οι παραφωνίες στο θέατρο. Οι περισσότερες δουλειές είναι πρόχειρες. Δυστυχώς υπάρχει η εντύπωση πως δεν χρειάζεται να έχουμε απαραίτητα ένα βάθος επειδή είμαστε ηθοποιοί και κάνουμε θέατρο. Οι περισσότερες παραστάσεις που παίζονται αυτή τη στιγμή είναι αβαθείς. Είναι πρόχειρες και γρήγορες.
Αυτό συμβαίνει στο όνομα του χρήματος ή λόγω της ταχύτητας;
Είναι ένας συνδυασμός πραγμάτων. Όσο πιο εύκολη η σύμπραξη με το κοινό και ό,τι πουλάει, γιατί να μην το κάνουμε. Αυτή είναι η πραγματικότητα.
Το θέατρο σε ποια φάση βρίσκεται τώρα; Πώς είναι τα πράγματα μετά την Covid εποχή, το MeToo και τα υπόλοιπα;
Έχω την εντύπωση πως το θέατρο επανέρχεται και βρίσκει τα πατήματά του αυτήν τη στιγμή. Γιατί υπάρχει πια ένας διαχωρισμός. Προσπαθεί να βρει ποια κατεύθυνση να πάρει. Προς τα πού να πάει.
Οι καλλιτέχνες έχετε χαλαρώσει ύστερα από αυτήν την αναστάτωση;
Ναι, σίγουρα έχουν ομαλοποιηθεί τα πράγματα. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι έχουν λυθεί τα προβλήματα. Τα προβλήματα στον χώρο της τέχνης είναι πάρα πολύ μεγάλα και ήταν ανέκαθεν. Και πιστεύω πως θα υπάρχουν για χρόνια ακόμα. Αλλά δεν θα κάτσουμε και θα κλαίμε. Κάνουμε ό,τι μπορούμε.
Μετά τις κινητοποιήσεις των καλλιτεχνών του περασμένου χειμώνα θα βγει κάτι καινούργιο;
Έχουμε όλοι μερίδιο ευθύνης στην πορεία προς την αλλαγή. Αλλά πιστεύω πως και οι κυβερνήσεις και ο κόσμος ακόμα μάς βλέπουν ως χομπίστες, ρομαντικούς. Και η Τέχνη θεωρείται κάτι σαν διασκέδαση και όχι σαν κάτι αναγκαίο. Απλά φέτος με τους καλλιτέχνες έγινε μια καλή συσπείρωση, πολύ σημαντική.
Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σου;
Η παράσταση αυτή θα πάει όλο τον Μάιο. Του χρόνου θα σκηνοθετήσω και θα παίξω σε έναν μονόλογο. Και ταυτόχρονα γράφω σενάρια για ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους για το σινεμά. Και θα παίξω και στο σίριαλ «17 κλωστές» του Σωτήρη Τσαφούλια στην Cosmote Tv, που θα προβληθεί τον χειμώνα. Θα κάνουμε τώρα γυρίσματα στα Κύθηρα.
Η παράσταση συστήνεται για νέους από 12 ετών και πάνω.
