Οι διεθνείς συμμαχίες της Ελλάδας με τον επαναπατρισμό εκατοντάδων αρχαιοτήτων ανοίγουν τον δρόμο στα Γλυπτά του Παρθενώνα

Το γεγονός πως η πρώτη νομοθετική πρωτοβουλία του Υπουργείου Πολιτισμού μετά τις εκλογές του 2019 ήταν η επαναφορά των αυστηρών ποινών προς τους αρχαιοκαπήλους, οι οποίες είχαν μειωθεί μετά την τροποποίηση των κωδίκων, μία εβδομάδα πριν από τις εκλογές του 2019, αποδεικνύει με εμφατικό τρόπο τη σημασία που έχει για τη χώρα η επιστροφή στην Ελλάδα των κλεμμένων αρχαιοτήτων από κάθε σημείο τη γης.

Η Λίνα Μενδώνη, ως υπουργός Πολιτισμού της προηγούμενης Κυβέρνησης από την πρώτη στιγμή εκπόνησε ολιστικό σχέδιο διαχείρισης με κύριους άξονες την πάταξη της παράνομης διακίνησης και την επιστροφή των ελληνικών θησαυρών στον τόπο τους, θέτοντας έτσι τη βάση για τη δημιουργία διεθνών συμμαχιών με σκοπό την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα.


Έτσι μέσω της αρμόδιας Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών, η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια ανέπτυξε έναν πολύ δυναμικό ρόλο στα διεθνή fora, κυρώνοντας διεθνείς συμβάσεις για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά πάνω από όλα με τη στενή συνεργασία ανθρώπων, φορέων και κρατών που μάχονται συνειδητά ενάντια στο μεγάλο έγκλημα της αρχαιοκαπηλίας.

Οι επιτυχίες επαναπατρισμού σπουδαίων αρχαιοτήτων στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια είναι πολλές και σημαντικές με πρώτη τον Δεκέμβριο 2021 όταν ανακοινώθηκε ότι επιστρέφουν στην Ελλάδα από το Μανχάταν 47 αρχαία αντικείμενα, προϊόντα παράνομης διακίνησης από τη συλλογή Steinhardt.

Θραύσμα Fagan

Ωστόσο o πρώτoς επαναπατρισμός που έγινε από κράτος σε κράτος ήταν το θραύσμα Fagan, το τμήμα της πλάκας που ανήκει στην ανατολική ζωφόρο του Παρθενώνα και που αναπαριστά το πόδι της Αρτέμιδας, καθισμένης σε θρόνο. Το θραύσμα που ήρθε στην Ελλάδα από το Αρχαιολογικό Μουσείο «Αντονίνο Σαλίνας» της Σικελίας εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Μουσείο της Ακρόπολης τον Ιανουάριο 2022.


Ύστερα από την απόφαση της Κυβέρνησης της Περιφέρειας της Σικελίας ότι το επονομαζόμενο «θραύσμα Fagan», μπορεί να μείνει για πάντα στην Ελλάδα, η Σικελία άνοιξε τον δρόμο για την επιστροφή στην Ελλάδα των Γλυπτών του Παρθενώνα, καταθέτοντας την καθοριστική συμβολή της στη συζήτηση που διεξάγεται εδώ και καιρό σε διεθνές επίπεδο.

Μάλιστα ο επίτιμος πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής για την Επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα, καθηγητής Louis Godard είχε πει τότε ότι «Οι σημερινές ελληνικές αρχές ορθώς πιστεύουν ότι μόνο μια κίνηση πολιτιστικής διπλωματίας όπως αυτή που εφαρμόζει η Ιταλία τα τελευταία χρόνια, μπορεί να οδηγήσει στην υπογραφή συμφωνίας με τη Μεγάλη Βρετανία και το Βρετανικό Μουσείο και τελικά να οδηγήσει στην επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στην πατρίδα τους».

Αμερική

Τον Φεβρουάριο 2022 η Λίνα Μενδώνη ταξίδεψε στην Αμερική όπου στο Μανχάταν της παραδόθηκαν 55 αρχαιολογικά ευρήματα υψηλής τέχνης με ιστορική και συμβολική αξία από τη Συλλογή M. Steinhardt και λίγες μέρες αργότερα στην Ουάσιγκτον δύο ακόμη σημαντικά αρχαία αντικείμενα. Ένα χρυσό κόσμημα, που είχε κλαπεί από το Αρχαιολογικό Μουσείο Κομοτηνής και μια αργυρή επιδορατίδα.

Στοκχόλμη

Το Μαϊο 2022 επιστράφηκε στην Ελλάδα από το Ιδρυμα Nobel της Στοκχόλμης ένα χρυσό σφραγιστικό δαχτυλίδι Μυκηναϊκών χρόνων, που φέρει παράσταση ζεύγους αντωπών σφιγγών. Το δαχτυλίδι είχε βρεθεί το 1927, κατά τη διάρκεια των ανασκαφών της Ιταλικής Αρχαιολογικής Σχολής στη μυκηναϊκή νεκρόπολη της Ιαλυσού Ρόδου, μεταξύ των κτερισμάτων του Τάφου 61 και φυλασσόταν στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ρόδου. Κατά την περίοδο της Κατοχής και της Ιταλοκρατίας στα Δωδεκάνησα, το δαχτυλίδι εκλάπη από το Μουσείο, μαζί με εκατοντάδες αρχαιότητες, στην πλειονότητά τους νομίσματα και κοσμήματα, που ακόμα αγνοούνται.

Συλλογή Leonard Srern

Τον Σεπτέμβριο 2022 μετά από συμφωνία που κατήρτισε το Υπουργείο Πολιτισμού με το Μetropolitan Museum of Art της Νέας Υόρκης και το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης της Αθήνας, ανακοινώθηκε ότι επιστρέφουν από τη Νέα Υόρκη στην Ελλάδα 161 αρχαιότητες του Κυκλαδικού πολιτισμού, που βρίσκονταν στη συλλογής Leonard Stern, της σημαντικότερης διεθνώς συλλογής κυκλαδικών αρχαιοτήτων.


Με την κύρωση από το Ελληνικό Κοινοβούλιο αυτής της πρωτοποριακής Συμφωνίας τα 161 έργα του Κυκλαδικού Πολιτισμού –κυρίως ειδώλια- αναγνωρίστηκαν ως ιδιοκτησία του Ελληνικού Κράτους και έτσι επιτεύχθηκε η σταδιακή επιστροφή στην πατρίδα τους. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη συλλογή αρχαιοτήτων που επαναπατρίζεται χωρίς δικαστική εμπλοκή.

Βατικανό

Τον Δεκέμβριο 2022 η απόφαση του Πάπα Φραγκίσκου, για τη μόνιμη επιστροφή στην Ελλάδα των τριών θραυσμάτων από την ζωφόρο και τη μετόπη του Παρθενώνα -τα οποία φυλάσσονταν, από τον 19ο αιώνα, στις συλλογές των Μουσείων του Βατικανού- ήρθε ως αρωγός στην προσπάθεια που καταβάλλει η Ελληνική Κυβέρνηση και προσωπικά ο Κυριάκος Μητσοτάκης, από τον Ιούλιο 2019, για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο. Τα θραύσματα που τελικά επέστρεψαν στο Μουσείο Ακρόπολης τον Μάρτιο 2023 απεικονίζουν το πρώτο το κεφάλι ενός αλόγου από το δυτικό αέτωμα, το δεύτερο κεφαλή άνδρα που κρατάει ένα δίσκο και το τρίτο γενειοφόρο ανδρικό κεφάλι.


Πρόκειται για την δεύτερη οριστική επανένωση τμημάτων από τα αρχιτεκτονικά γλυπτά του Παρθενώνα, χωρίς όρους. Ο δρόμος που άνοιξε η Κυβέρνηση της Περιφέρειας της Σικελίας με την οριστική επιστροφή του θραύσματος «Fagan» και στη συνέχεια η Αγία Έδρα με την επιστροφή των τριών θραυσμάτων από τα Μουσεία του Βατικανού, αποτελεί την οδό που οφείλει να ακολουθήσει η βρετανική πλευρά, ακολουθώντας και την πλειονότητα του βρετανικού λαού που επιθυμεί την οριστική επιστροφή και επανένωση των γλυπτών του Παρθενώνα.

Ηνωμένο Βασίλειο

Τέλη Δεκεμβρίου 2022 στο Επιγραφικό Μουσείο παρουσιάστηκε η μαρμάρινη ενεπίγραφη επιτύμβια στήλη του Επικράτη του 4ου αι. π.Χ, η οποία είχε εντοπιστεί σε κατάλογο δημοπρασίας του Οίκου Christie’s στο Ηνωμένο Βασίλειο και επαναπατρίσθηκε, έπειτα από ενέργειες του ΥΠΠΟΑ.

Ελβετία

Τον περασμένο Φεβρουάριο επαναπατρίστηκαν στην Ελλάδα από την Ελβετία 15 αρχαία αντικείμενα που χρονολογούνται από την προϊστορική μέχρι τη ρωμαϊκή περίοδο, τα οποία ανακτήθηκαν κατόπιν δικαστικής απόφασης στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας, στο δικαστήριο της Γενεύης κατά γνωστού εμπόρου αρχαιοτήτων.

Σουηδία

Έπειτα από 100 χρόνια παραμονής στο Μουσείο της Ουψάλα της Σουηδίας, το θραύσμα του μοναδικού πήλινου σφραγιδοκύλινδρου της Ασίνης, από την εποχή του Χαλκού, επέστρεψε πριν λίγους μήνες στον γενέθλιο τόπου του στην Αργολίδα και επανενώθηκε με το θραύσμα που εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείου του Ναυπλίου.

Το θραύσμα του πήλινου σφραγιδοκύλινδρου βρέθηκε κατά τη διάρκεια αρχαιολογικής ανασκαφής που ξεκίνησε ο τότε διάδοχος του σουηδικού θρόνου, Gustaf Adolf, και μετέπειτα βασιλιάς Gustaf VI Adolf. Βρίσκονταν στην κατοχή του Μουσείου του Πανεπιστημίου της Ουψάλα στη Σουηδία, αλλά η σουηδική κυβέρνηση αποφάσισε να χορηγήσει την άδεια προκειμένου να παραδοθεί στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Ναυπλίου.

Μανχάταν

Είκοσι εννέα ελληνικές αρχαιότητες από τους προϊστορικούς έως και τους ρωμαϊκούς χρόνους, προϊόντα λαθρανασκαφών από τη Μακεδονία, την Ηπειρο, τη Στερεά Ελλάδα, τις Κυκλάδες και την Κρήτη, που κατέληξαν στις ΗΠΑ, μέσα από τα εγκληματικά δίκτυα της παράνομης διακίνησης των πολιτιστικών αγαθών, παραδόθηκαν στη χώρα μας τον περασμένο Μάρτιο από την Εισαγγελία του Μανχάταν.

Λονδίνο

Η τελευταία μεγάλη επιτυχία της χώρας μας στο θέμα του επαναπατρισμού κλεμμένων αρχαιοτήτων σημειώθηκε πριν λίγες μέρες όταν ανακτήθηκαν από το Ελληνικό Δημόσιο και επαναπατρίζονται 351 αντικείμενα και 25 ομάδες αντικειμένων που βρίσκονταν στην κατοχή της υπό εκκαθάριση εταιρείας Robin Symes Limited στο Λονδίνο. Πρόκειταια για αγάλματα, ειδώλια, γλυπτά, αγγεία, κοσμήματα, σκεύη και εξαρτήματα, που χρονολογούνται από τους νεολιθικούς έως τους πρώιμους βυζαντινούς χρόνους και διεκδικούνταν από την Ελλάδα από το 2006.