Ελληνικά σονέτα από τα μέσα του 19ου μέχρι και το Μεσοπόλεμο με βασικούς άξονες τον έρωτα, την απώλεια, την κοινωνία, αποτελούν τον καμβά μιας πολύ ιδιαίτερης παράστασης που συνδυάζει το λόγο με την εικόνα, τη μουσική και το χορό. Πρόκειται για το «Σονέτο», σε σύλληψη και σκηνοθεσία του Θανάση Ακοκκαλίδη, που φιλοξενείται κάθε Σάββατο και Κυριακή στο θέατρο ΕΛΕΡ-Ελένη Ερήμου.
Στη σκηνή, τέσσερις νέοι, χαρισματικοί ηθοποιοί, οι Ηλίας Βογιατζηδάκης, Γιάννης Ζαφείρης, Τζένη Παρασκευαϊδου και Μαργαρίτα Πατσαούρα οι οποίοι μίλησαν στα parapolitika.gr για το πώς τα σονέτα συνομιλούν με το «τώρα» που βιώνει η δική τους γενιά.
Είστε νέα παιδιά και οι τέσσερις. Πώς συνδεθήκατε ή πόσο κοντά αισθάνεστε με την εποχή που αφορούν τα σονέτα; Αν σκεφτούμε πως τα σονέτα που αναφέρονται στην παράσταση, γράφτηκαν δεκάδες χρόνια πριν.
Γιάννης Ζαφείρης: Οι εποχές έχουν αλλάξει αλλά τα θέματα για τα οποία μιλάνε τα σονέτα παραμένουν ζωντανά στο σήμερα. Πάντα ο άνθρωπος θα έχει την ανάγκη να μιλήσει για τον έρωτα, την απώλεια, την κοινωνία και τόσα άλλα.
Ηλίας Βογιατζιδάκης: Τους ανθρώπους θα τους απασχολούν πάντα τα ίδια βαθύτερα ζητήματα της ανθρώπινης ύπαρξης, όπως πχ ο έρωτας, ο θάνατος, η μοναξιά- θέματα με τα οποία κι οι ίδιοι οι ποιητές ανά τους αιώνες μιλούν. Όσον αφορά στο πλαίσιο, δυστυχώς η έκρυθμη κοινωνικοπολιτική κατάσταση που υπήρχε τότε θυμίζει πολύ και τη δική μας εποχή τώρα -διαμάχες, πόλεμοι, ανισότητες, καταστροφές- οπότε είναι αναπόφευκτο να συνδεθεί κανείς παρ' ότι μιλάμε για έναν αιώνα πίσω.
Μαργαρίτα Πατσαούρα: Όσο διήρκησε η μελέτη για τη ζωή των σονετογράφων και των σονέτων τους, βρήκα αντίκρισμα από τις πρώτες μόλις αναγνώσεις στη διαχρονικότητα που αποπνέουν και τον περίτεχνο τρόπο να συνομιλούν με το «τώρα» που βιώνει η δική μας γενιά.
Τζένη Παρασκευαΐδου: Τα σονέτα είναι διαχρονικά. Η εμπειρία του να είσαι άνθρωπος παραμένει στον πυρήνα της ίδια με τότε.
Τα σονέτα είναι ερωτικά, θρησκευτικά, γεωγραφικά, απώλειας, χαράς, πάθους, πόθου… Ποια είναι η αγαπημένη δική σας κατηγορία και γιατί;
Γιάννης Ζαφείρης: Νομίζω είναι δύσκολο να επιλέξεις μια κατηγορία μιας και η ποίηση όπως και η ζωή είναι όμορφη στην ολότητα της. Αν πρέπει όμως να επιλέξω όπως και να έχει θα επέλεγα τα σονέτα της απώλειας μιας και εκεί εμπεριέχονται πολλά κομμάτια.
Ηλίας Βογιατζιδάκης: Τα σονέτα της απώλειας, όπως τα έχουμε ονομάσει στην παράσταση. Με συγκινούν κι απαιτούν κι από μας ένα μεγαλύτερο ψυχικό άνοιγμα μέσα σε μια ησυχία.
Μαργαρίτα Πατσαούρα: Η κατηγορία που με έκανε να συνδεθώ περισσότερο, αφορά την απώλεια γιατί μέσω αυτής της διαδρομής αγγίξαμε αυτά που «χάνουμε» όχι μόνο σε προσωπικό αλλά και κοινωνικό επίπεδο.
Τζένη Παρασκευαΐδου: Της απώλειας, γιατί υμνούν τη ζωή.
Θέλετε να μας γράψετε δύο μόνο στίχους από το αγαπημένο σας σονέτο;
Γιάννης Ζαφείρης: Ας επιλέξω το τελευταίο τρίστιχο από το σονέτο Υπεράνω του Ρώμου Φιλύρα.
Οι κοσμικοί κι οι απόκοσμοι μαζί
να πούμε πως εζήσαμε σε αμάχη,
μέσα, μα και σαν έξω απ’ τη Ζωή!
Ηλίας Βογιατζιδάκης:
Τα μάτια μου κουράστηκαν στην προσμονή την τόση
Και τα' κλεισα και σ' είδα πια στα βλέφαρα μου πίσω
Μαργαρίτα Πατσαούρα
Είναι δύο στίχοι από το σονέτο «Της αγάπης» του Κώστα Ουράνη, «Πόσες φορές αλίμονο, δε γιόρτασα θαρρώντας πως επιτέλους έφτασες. Εσύ, που είχες αργήσει. Σα μυγδαλιά που ηλιόλουστες ημέρες του χειμώνα την ξεγελάνε βιάζονταν και εμέ η ψυχή να ανθίσει».
Τζένη Παρασκευαΐδου
Από το VITA NUOVA του Κώστα Ουράνη: «Δεν θέλω πια παρα να ζω έτσι όπως ένα δέντρο, οπου θροΐζει ανάλαφρα σε πρωινό του Απρίλη…»
Η συμμετοχή σας σ’ αυτή την παράσταση, σας έκανε να αγαπήσετε περισσότερο την ποίηση;
Γιάννης Ζαφείρης: Σίγουρα με έκανε να έρθω κοντά με ένα είδος ποίησης που δε γνώριζα παρότι η ποίηση έχει μεγάλο κομμάτι μέσα μου. Με έκανε λοιπόν να το αγαπήσω, να ανακαλύψω την ιδιαίτερη τεχνική του, την ομορφιά του.
Ηλίας Βογιατζιδάκης: Σίγουρα. Η ποίηση όπως λέμε και στην παράσταση θεραπεύει. Σε τι καλύτερο να καταφύγει κανείς;
Μαργαρίτα Πατσαούρα: Αδιαμφισβήτητα! Είναι μια ανακάλυψη ενός κόσμου-καταφύγιο όταν στενεύει ο κλοιός, αλλά κι όταν βρίσκεσαι σε ευφορία. Σε κάθε περίπτωση, οι στίχοι είναι εκεί να σε συντροφεύσουν.
Τζένη Παρασκευαΐδου: Ναι, η συνάντηση με τα ελληνικά σονέτα σου θυμίζει ότι υπάρχουν εμπειρίες στη ζωή μας που μόνο οι ποιητές μπορούν να βάλουν σε λέξεις.
Τι κρατάτε απ’ αυτή την παράσταση;
Γιάννης Ζαφείρης: Την συνεργασία με όλους όσοι τρέξανε για το Σονέτο μας, την έρευνα που έγινε μέχρι να γεννηθεί και να πάρει σώμα το έργο, το μοίρασμα όλων μέσα μας από τα ποιήματα που δουλέψαμε.
Ηλίας Βογιατζιδάκης: Πρώτα κρατάω τη συνάντηση με τους ανθρώπους. Τους συνταξιδιώτες σε αυτό το συναρπαστικό ταξίδι των σονέτων. Την κοινή μας αγωνία κι αγάπη γι'αυτό που κάνουμε.
Μαργαρίτα Πατσαούρα: Σίγουρα το γεγονός ότι καταφέραμε να δώσουμε φωνή όχι μόνο στα σονέτα, αλλά και στους ίδιους τους ποιητές, τα βιώματά τους, τις κρυφές τους επιθυμίες και με αυτόν τον τρόπο να τους φέρουμε κοντά μας και να τους αγαπήσουμε.
Τζένη Παρασκευαΐδου: Κρατώ το πώς μέσα από την παράσταση οι ποιητές με δεκατέσσερις στίχους τη φορά, εξομολογούνται τις στιγμές μας μιλώντας για τις δικές τους.
Η παράσταση
Σονέτο σημαίνει «τραγουδάκι», αυτό που βγαίνει μέσα από την ψυχή για να εκφράσει κυρίως συναισθήματα της χαράς ή του πόνου και αποτελεί μία από τις πιο αγαπημένες ποιητικές μορφές της νεοελληνικής λογοτεχνίας.
Ο έρωτας στα σονέτα είναι κυρίαρχος. Ο έρωτας ως βασική, πρωταρχική και καθοριστική ανάγκη του ανθρώπου. Ως οδηγός του, ως ένας δίαυλος επιστροφής στη φύση του, αποδεσμευμένος από τους ρυθμούς της δικής μας εποχής. Μια επίκληση στα αισθήματα του ανθρώπου, χωρίς τις διαμεσολαβήσεις των τεχνολογικών επιτευγμάτων που τον καθιστούν δέσμιο τους.
Στην παράσταση «Σονέτο», η ομάδα ΕΑΝ εστιάζει στο πώς αυτό το κομμάτι της κληρονομιάς μας μπορεί να μεταφερθεί στο σήμερα και στο τι έχει να μας πει. Πώς μπορεί να παρασταθεί χωρίς να γίνει ένα φολκλόρ θέαμα μουσειακού χαρακτήρα, αλλά μια σύγχρονη αφήγηση που συνδιαλέγεται με το τώρα.
Όπως σημειώνει ο Θανάσης Ακοκκαλίδης: «Προσπαθήσαμε τα ίδια τα σονέτα να μας αποκαλυφθούν και να μας αποκαλύψουν τους νέους τρόπους ώστε να συναντηθούμε, μέσω μιας πολυδιάστατης σύνθεσης λόγου, εικόνας, μουσικής και κίνησης. Πώς επαναπροσδιοριζόμαστε μέσα από το υλικό του χθες; Υπάρχει στο τώρα αυτός ο έρωτας, με τη ρομαντική διάθεση; Μήπως όλο αυτό δεν είναι συμβατό με την πραγματικότητά μας ή μήπως είναι κάπου βαθιά κρυμμένο μέσα μας και το έχουμε ξεχάσει; Πιστεύουμε ότι αυτή η ποίηση έχει να μας μιλήσει, να μας πει κάτι για το δικό μας σήμερα».
