Μετά τη θερμή ανταπόκριση κοινού και κριτικών στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, τη Ρόδο, τα Ιωάννινα και την Κοζάνη, η παράσταση “Ay, Carmela!” επιστρέφει για δεύτερη χρονιά στο Θέατρο Μεταξουργείο.
Τι μπορεί να συμβεί όταν βρεθείς στη λάθος πλευρά της ιστορίας; Και πόσα είσαι διατεθειμένος να κάνεις στον βωμό της ελευθερίας (σου); Αυτή είναι η αφετηρία του πολυβραβευμένου, κωμικοτραγικού έργου του Χοσέ Σάντσις Σινιστέρρα που παρουσιάζει η Θεατρική Εταιρεία THEARTES των Κωνσταντίνου Κυριακού και Κατερίνας Μπιλάλη.
Πρόκειται για ένα αντιφασιστικό, έντονα αλληγορικό κείμενο, η ιστορία του οποίου διαδραματίζεται κατά την περίοδο του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου. Πρωταγωνιστές, δύο ηθοποιοί που, μέσα από την περιπέτειά τους, φωτίζεται η συλλογική τραγωδία ενός λαού που μαστίζεται από την εμφύλια διαμάχη, η πολυπλοκότητα της ανθρώπινης κατάστασης που έρχεται αντιμέτωπη με τον πόνο, ο συλλογικός αλληλοσεβασμός, η αξιοπρέπεια του καλλιτέχνη, η ανθρώπινη ευαισθησία, καθώς και η ανάγκη να μη χαθεί η ιστορική μνήμη.
Ay, Carmela: Η υπόθεση του έργου
Η Καρμέλα και ο Παουλίνο είναι δύο περιοδεύοντες ηθοποιοί που, εν μέσω του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου, διασκεδάζουν τα δημοκρατικά στρατεύματα με τα επιθεωρησιακά τους σκετς. Εξαιτίας ενός λάθους, περνούν στην περιοχή που ελέγχουν οι εθνικιστές τού Φράνκο και αιχμαλωτίζονται. Εκείνοι τούς διατάζουν να παρουσιάσουν, σε αντάλλαγμα την ελευθερία τους, μια παράσταση για τα στρατεύματά τους και να συμπεριλάβουν μια παρωδία κατά της Δημοκρατίας, με σκοπό να χλευάσουν τα αιχμάλωτα μέλη των Διεθνών Ταξιαρχιών που πρόκειται να εκτελεστούν την επομένη. Η Καρμέλα, αγανακτισμένη, επιχειρεί να ανατρέψει αυτήν την παρωδία παρά τις απεγνωσμένες προσπάθειες του λιγόψυχου Παουλίνο. Τελικά, ο Παουλίνο θα καταφέρει να συγκρατήσει την Καρμέλα ή η Καρμέλα θα ολοκληρώσει το σχέδιό της καταλήγοντας να εκτελεστεί;
Η Κατερίνα Μπιλάλη μιλάει για τον ρόλο της
Τα parapolitika.gr μίλησαν με την ηθοποιό Κατερίνα Μπιλάλη για αυτόν τον τόσο ιδιαίτερο ρόλο της Καρμέλα φωτίζοντας κυρίως την ουσία του έργου που δεν είναι άλλη από τα αντιπολεμικά μηνύματα.
Πόσο επίκαιρο είναι το έργο αυτό;
Όσο επίκαιρος είναι και ένας πόλεμος. Όσο επίκαιρα είναι τα ζητήματα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της αλληλεγγύης, της ισότητας, της δικαιοσύνης, της δημοκρατίας. Μπορεί να αναρωτιέται κάποιος/α πόσο επίκαιρο είναι ένα έργο που πραγματεύεται τον Ισπανικό εμφύλιο; Δυστυχώς η ειδησεογραφία έρχεται να απαντήσει για την επικαιρότητα του έργου. Μετά από περίπου ογδόντα χρόνια συνεχίζονται οι αδελφοκτόνες σφαγές γιατί, τελικά, κάθε πόλεμος είναι εμφύλιος, αν δεχτούμε την επιστημονική απόδειξη ότι όλοι οι άνθρωποι έχουμε το ίδιο DNA, άρα ότι όλοι είμαστε αδέλφια. Θεωρώ ότι ο Sinisterra έχει γράψει ένα έργο, δυστυχώς ξαναλέω, διαχρονικό. Η διαπίστωση, αυτή, είναι θλιβερή για το ανθρώπινο είδος, το οποίο δεν λέει να ανυψωθεί πάνω από τα βασικά, πρωτόγονα ένστικτά του και αφήνεται να χειραγωγηθεί μ’ έναν τρόπο, ο οποίος τον οδηγεί στην καλλιέργεια του μίσους και της διχόνοιας. Δεν μπορώ να φανταστώ ποιο είναι το συμφέρον ενός λαού, που αλληλοεξοντώνεται. Προφανώς κάποιος κερδίζει από αυτό, αφού συμβαίνει επί αιώνες με μεγάλη επιτυχία, και σίγουρα, δεν είναι ο λαός που επωφελείται.
Μέσα από τον ρόλο σας αναδεικνύεται η προσωπικότητα του ατόμου, της γυναίκας, του καλλιτέχνη ή και των τριών μαζί;
Η Carmela είναι μια φλογερή προσωπικότητα με μεσογειακό ταπεραμέντο, εκρηκτική, ερωτική, οξύθυμη, με χιούμορ και ευαισθησία. Είναι μια γυναίκα δυναμική που δεν φοβάται να διεκδικήσει το δίκιο της και να μιλήσει ανοιχτά για αδικίες και βαναυσότητες. Θα μπορούσε να είναι σαν την Pasionaria και να πάρει το όπλο να πολεμήσει μιας και οι δύο ενστερνίζονται την ίδια φιλοσοφία ζωής «Είναι καλύτερα να πεθαίνεις όρθιος, παρά να ζεις γονατιστός». Ως καλλιτέχνης, όμως, προτιμάει να μάχεται από σκηνής και να βοηθάει στο να διατηρηθεί ακμαίο το ηθικό του Δημοκρατικού στρατού. Αναδεικνύονται, λοιπόν, και τα τρία στοιχεία και, μάλιστα, με μεγάλες εσωτερικές διακυμάνσεις.
Πόσο δύσκολο ήταν να κατανοήσετε και να ενσαρκώσετε μια ηρωίδα άλλης χώρας και άλλης εποχής και ποιές ενέργειες απαιτήθηκαν για να την νοιώσετε και να την καταλάβετε;
Δεν την προσέγγισα ως ηρωίδα μιας άλλης εποχής ή κάποια που έρχεται από μια μακρινή, ξένη χώρα. Άλλωστε οι ομοιότητες που έχουν οι ιστορικοπολιτικές συνθήκες της Ισπανίας με την Ελλάδα είναι πάρα πολλές. Μετά από τον εμφύλιο των Ισπανών, δέκα, σχεδόν, χρόνια αργότερα, ακολούθησε ο ελληνικός εμφύλιος. Η δική μας Ηλέκτρα Αποστόλου και τόσες άλλες θα μπορούσε να είναι η Καρμέλα. Επίσης, τη δική τους σαραντάχρονη δικτατορία του Φράνκο, ακολούθησε η δική μας, της επταετίας. Και σ’ αυτήν την δύσκολη περίοδο πάρα πολλές γυναίκες αντιστάθηκαν και έβαλαν τον αντιφασιστικό αγώνα πάνω από τον εαυτό τους, όπως η Καρμέλα. Το ερώτημα που θα μπορούσε να γεννηθεί είναι: σήμερα τι γίνεται; Υπάρχει ανάγκη για αντίσταση; Ή είναι όλα ρόδινα; Χωρίς να θέλει και πολύ ανάλυση, μόνο και μόνο, ζώντας αφουγκραζόμενοι/ες τις κοινωνικές παθογένειες, η απάντηση είναι ότι είναι επείγουσα ανάγκη να πάρουμε θέση και να επιστρατεύσουμε την ιστορική μας μνήμη ώστε να αντλήσουμε δύναμη και έμπνευση για να μην συμβιβαζόμαστε με πρακτικές που «πληγώνουν» την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Οπότε, για μένα, η έμπνευσή μου για το ρόλο είναι και αυτές οι σύγχρονες γυναίκες ακτιβίστριες, αγωνίστριες που δίνουν χρόνο και ενέργεια για να ασχοληθούν με επαναστατικές πράξεις αλληλεγγύης.
Πιστεύετε ότι ο σύγχρονος άνθρωπος βιώνει παρόμοιες καταστάσεις και κρίσιμα διλήμματα όπως και η ηρωίδα;
Θα σας δώσω ένα πολύ πρόσφατο παράδειγμα, ενός εργάτη στα Εξάρχεια, ο οποίος, πριν λίγες μέρες, αποχώρισε από το εργοτάξιο, ως πράξη αντίδρασης και αντίστασης ενάντια στην κοπή των δέντρων στην πλατεία των Εξαρχείων, για την κατασκευή του μετρό. Κάθε μέρα, όλοι μας, βρισκόμαστε μπροστά σε μικρά ή μεγάλα διλήμματα, που ανάλογα με τη στάση που θα κρατήσουμε, η οποία θα μπορούσε να προκαλέσει μια μικρή μετατόπιση σ’ αυτό τον κόσμο. Άρα το αφήγημα που λέγεται με αρνητικό πρόσημο «εγώ θα αλλάξω τον δρόμο;», η απάντηση είναι «ναι, εσύ θα τον αλλάξεις», για την ακρίβεια «εμείς».
Το έργο περιγράφει τη δύσκολη θέση δύο ανθρώπων. Το τέλος της ιστορίας είναι λυτρωτικό για τους πρωταγωνιστές αλλά και για τον θεατή;
Το παράδοξο στην αφηγηματική γραμμή του έργου είναι ότι ξεκινάει από το τέλος. Άρα από την αρχή ο θεατής γνωρίζει την κατάληξη των δραματικών προσώπων. Αυτό που δεν γνωρίζει είναι την πορεία της εξέλιξης των γεγονότων. Δεν είναι τυχαίο που ο συγγραφέας έκανε αυτή τη δραματική επιλογή. Με το να γνωρίζει ο θεατής από την αρχή τι θα συμβεί αλλά όχι πώς θα συμβεί, μπαίνει σε μια διαδικασία κριτικής σκέψης, μέσα από τη διαδικασία της αποστασιοποίησης. Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, ότι δεν συγκινείται. Απλώς, δεν μένει μόνο στη συγκίνηση και στη λύτρωση αλλά μπαίνει και σε μια ανοιχτή, διαλεκτική σχέση με τη δραματική πλοκή, που του επιτρέπει να εξάγει τα δικά του συμπεράσματα με βάση τη λογική, αλλά και το συναίσθημα.
Η παράσταση παρουσιάζεται υπό την αιγίδα του Ινστιτούτου Θερβάντες στην Αθήνα – Instituto Cervantes de Atenas. Η μουσική της παράστασης ήταν υποψήφια στην κατηγορία “Καλύτερη Μουσική” θεατρικής παράστασης στα Βραβεία Κοινού του All4Fun.
