Άλλοι συλλέγουν γραµµατόσηµα. Άλλοι πεζοπορούν στις πιο ακραίες συνθήκες. Κάποιοι άλλοι, όµως, ονειρεύονται και αναζητούν να φτάσουν εκεί όπου ελάχιστοι, τουλάχιστον ως ιδιώτες, µπορούν.
Ο Κώστας Θωκταρίδης είναι µια τέτοια περίπτωση. Κάποιοι τον αποκαλούν δύτη-θρύλο. Εκείνος, όµως, αρκέστηκε να χαρακτηριστεί «όχι και τόσο σοβαρός ερευνητής», υπό την έννοια πως δεν είναι ακαδηµαϊκός. Τα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» έπιασαν… κουβέντα µε τον… χοµπίστα (κατά τον ίδιο) εξερευνητή του βυθού, που έχει στο παλµαρέ του πάνω από 500 ανακαλύψεις σύγχρονων ναυαγίων.
Έχοντας µόλις ολοκληρώσει την έρευνα για το υπερωκεάνιο «Arcadian», το οποίο και βρέθηκε στα ανοιχτά της Σίφνου, µε µετριοφροσύνη µίλησε για την πρόσφατη εµπειρία του. Πρώτα απ’ όλα, όµως, έπρεπε να συστηθεί. «Ασχολούµαι µε τα ναυάγια ως… χοµπίστας. Μιλάµε για τα σύγχρονα ναυάγια, τα οποία σχετίζονται µε τη ναυτική ιστορία, της οποίας τυγχάνω µελετητής.
Έχω αποκτήσει µια µεγάλη σχετική βιβλιοθήκη, µε 7.000 τίτλους», σηµείωσε στα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ», αν και ο «θησαυρός» του µοιάζει να τον έχει απογοητεύσει πολλές φορές. «Πολλές από αυτές τις πηγές, πάντως, έχουν µεγάλες αποκλίσεις από την πραγµατικότητα», θα παρατηρήσει. Για να αντιληφθεί κανείς τον όγκο και τον κόπο των εργασιών που απαιτεί το χόµπι του κυνηγού ναυαγίων, θα πρέπει να πάρει µια γεύση από τη µεθοδολογία που έχει σχηµατίσει ο κ. Θωκταρίδης: «Το σηµείο-τοµή στις έρευνές µας ήταν όταν αυτές επικεντρώθηκαν στις πρωτογενείς πηγές, στα πιο οργανωµένα αρχεία, αυτά των χωρών του εξωτερικού. Στην αρχή “δούλεψα” σε αυτά της Ελλάδος. Κυρίως στην Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού, στα Γενικά Αρχεία του Κράτους. Ακολούθησαν τα γερµανικά αρχεία, ωστόσο η “απογείωση” ήρθε στην Αγγλία. Τα βρετανικά αρχεία (National Archives) είναι τα πιο οργανωµένα στον κόσµο».
Την ώρα της ανακάλυψης, νιώθει κανείς πως µπορεί να ξαναζήσει το περιστατικό
Η συζήτηση είχε ένα ψήγµα νοσταλγίας και απογοήτευσης. Αλλωστε, είναι κοινώς αποδεκτό µεταξύ των Ελλήνων πως ως λαός και ως κράτος παίρνουµε κάτω από τη βάση ως προς την τήρηση και την οργάνωση των αρχείων. Ενίοτε, άλλωστε, ανάλογα µε την υπηρεσία, δεν υπάρχουν καν αρχεία. Ο κ. Θωκταρίδης εξήγησε πως ανά διαστήµατα επισκέπτεται τα αντίστοιχα αρχεία των ξένων χωρών, όπου κάνει µαζικές καταγραφές ναυαγίων. Κάπως έτσι, µέσα στις ογκώδεις λίστες που είχε σχηµατίσει, βρέθηκε και το «Arcadian». «Ηταν ένα ναυάγιο που αναζητούσαµε εδώ και πολλά χρόνια. Το “Arcadian” αποτέλεσε µέρος µιας µαζικής συλλογής πληροφοριών. Oταν βρέθηκαν οι κατάλληλες συνθήκες και προϋποθέσεις, φτάσαµε στο αποτέλεσµα µέσα σε µόλις µία ηµέρα», λέει.
Τα αρχεία είναι πάντοτε χρήσιµα, ωστόσο, όπως παραδέχεται και ο ίδιος, η ανθρώπινη επαφή µπορεί επίσης να κάνει… θαύµατα. Το «ρωτώντας πας στην πόλη» βρίσκει εφαρµογή και στον βυθό: «Για το “Arcadian”, η έρευνα ξεκίνησε από τα γερµανικά και έπειτα από τα βρετανικά αρχεία. Αλλά πάντοτε καλές πληροφορίες δίνουν οι… ψαράδες! Με τους ψαράδες έχουµε τις καλύτερες σχέσεις». Ο κ. Θωκταρίδης ισχυρίζεται πως µε την παρατήρηση των συνηθειών τους µπορεί να… χαρτογραφήσει τον βυθό της εκάστοτε περιοχής. Αναπτύσσει µια σχέση δούναι και λαβείν µε τους αλιείς, οι οποίοι του αναφέρουν σηµεία όπου αποφεύγουν για πρακτικούς λόγους να ψαρεύουν (βλ. δίχτυα) κι αυτός τους αναφέρει ποιες περιοχές δεν είναι πρόσφορες για τη δουλειά τους.
Τα προς το ζην
Κανείς, βέβαια, δεν σε πληρώνει για να βρίσκεις ναυάγια. Είναι έξοδα που ο κάθε κυνηγός ναυαγίων θα πρέπει να καλύψει µόνος του. Καύσιµα, εξοπλισµό, εργατοώρες. Γι’ αυτό ο Κώστας Θωκταρίδης επιδίωξε να χτίσει µια επιχείρηση συγγενική µε την αγάπη του στη ναυτική ιστορία, τα ναυάγια και τον βυθό. «Εµείς έχουµε εταιρεία µε 9 υποβρύχια, τηλεκατευθυνόµενα οχήµατα. Κάνουµε υποβρύχιες εργασίες.
Από επιθεωρήσεις αγωγών και αποκαταστάσεις ζηµιών µέχρι και υποβρύχιες λήψεις», σηµειώνει και συµπληρώνει: «Οταν µας καλούν για µια εργασία, ανάλογα µε τις συνθήκες και τις… συµβουλές της λίστας που έχουµε δηµιουργήσει, προσπαθούµε να προσθέσουµε µερικές ηµέρες στην αποστολή, ώστε να εντοπίσουµε και το ναυάγιο που ενδεχοµένως να βρίσκεται στην εκάστοτε περιοχή».
Με αυτόν τον τρόπο, ο κ. Θωκταρίδης έφτασε στο… ρεκόρ των 500 ναυαγίων: «Εχουµε ανακαλύψει πάνω από 500 πλοία. Τον προηγούµενο µήνα µέσα σε τρεις ηµέρες είχαµε εντοπίσει τέσσερα ναυάγια. Καθένα από αυτά έχει τη δική του ιστορία, που είτε τη γνωρίζουµε από πριν είτε προσπαθούµε να συλλέξουµε πληροφορίες εκ των υστέρων», αλλά, όπως φαίνεται, έχει ακόµη… πολλή δουλειά. «Στον ελλαδικό χώρο εκτιµώ πως είναι πάνω από 1.500 ναυάγια, πάντα µεταλλικά, σύγχρονα πλοία», επισηµαίνει, διαχωρίζοντας τα αρχαία ναυάγια, για τα οποία δεν έχει γνώσεις. Ποια είναι, όµως, η ανταµοιβή γι’ αυτή την προσπάθεια;
Ο κ. Θωκταρίδης περιγράφει κάτι που ξεφεύγει από το ταξίδι στον βυθό και αγγίζει τα όρια της επιστηµονικής φαντασίας: «Είναι ένα ταξίδι στον χρόνο. Μελετάµε την Ιστορία και την ώρα της ανακάλυψης νιώθει κανείς πως µπορεί να ξαναζήσει το περιστατικό. Είναι ταξίδι στη φαντασία. Οταν συναντάµε το κουφάρι του πλοίου, η σκέψη πηγαίνει νοερά σε εκείνες τις στιγµές».
