Η ιστορία της Τέχνηςείναι γεµάτη από περιπτώσεις έργων που εκείνοι που τα είχαν (συνήθως σε κάποια αποθήκη) απλώς αγνοούσαν την αξία τους. Υπάρχουν, όµως, και κάποιες... µνηµειώδεις γκάφες µε έργα -από πίνακες ζωγραφικής µέχρι κοσµήµατα και πορσελάνες- των οποίων οι αδαείς ιδιοκτήτες από απόλυτη άγνοια τα... σκότωσαν! Τα πούλησαν δηλαδή όσο όσο. Για να µην πούµε τι συνέβη, όταν κάποια στιγµή έµαθαν την πραγµατική αξία του έργου που άφησαν να φύγει µέσα από τα χέρια τους... ∆εν είναι ανέκδοτα, είναι αληθινές ιστορίες.
Πίνακας «Masset Q.C.Ι» πουλήθηκε κοψοχρονιά
Προτού, λοιπόν, ξεφορτωθείτε στον παλιατζή εκείνον τον πίνακα που βρισκόταν στο κελάρι της γιαγιάς σας, ρίξτε του µια δεύτερη µατιά: µπορεί να αξίζει εκατοµµύρια... Το πιο πρόσφατο παράδειγµα έργου τεράστιας αξίας, που πωλήθηκε κοψοχρονιά, είναι ο πίνακας «Masset Q.C.I.» της Εµιλι Καρ, ο οποίος µάλιστα ήταν και υπογεγραµµένος από τη σπουδαία Kαναδή ζωγράφο. Ο πίνακας απεικονίζει µία αρκούδα πάνω σε ένα µνηµείο τοτέµ και αντικατοπτρίζει το ενδιαφέρον της δηµιουργού στις παραδόσεις των αυτοχθόνων του Καναδά.
Η Εµιλι Καρ ήταν µέλος ενός ρεύµατος Καναδών ιµπρεσιονιστών ζωγράφων του πρώτου µισού του 20ού αιώνα και συνήθιζαν να ζωγραφίζουν τοπία. Το έργο βρέθηκε σε µία αποθήκη σπιτιού στα Hamptons, αλλά προφανώς κανείς δεν γνώριζε την πιθανή αξία του. Ετσι, τέθηκε σε δηµοπρασία και ο Αλεν Τρέµπιτζ ήταν ο έµπορος που τον αγόρασε έναντι µόλις 50 δολαρίων.
Αν και παραδέχθηκε ότι δεν γνώριζε πως είχε µόλις αγοράσει έναν πίνακα της Εµιλι Καρ, δήλωσε ότι το έργο ήταν ωραίο. Πάλι καλά, γιατί ενώ οι αρχικές εκτιµήσεις προέβλεπαν ότι το «Masset Q.C.I.» θα φτάσει τα 140.000 δολάρια στη δηµοπρασία, που διοργανώθηκε προ ηµερών από τον Οίκο Heffel Fine Art, ο αγοραστής του πλήρωσε 250.000 δολάρια για τον πίνακα. Τελικά, φαίνεται ότι τα πενήντα δολάρια... έπιασαν τόπο.
Αριστούργημα σε φτηνή κορνίζα
Τι γίνεται, όµως, όταν έχετε έναν πίνακα στο σπίτι σας που όχι µόνο δεν σας αρέσει, αλλά δεν γνωρίζετε καν ότι είναι έργο του Πάµπλο Πικάσο; Η είδηση «έσκασε» στις αρχές Οκτωβρίου.Ενας παλιατζής είχε πάρει τυχαία έναν πίνακα το 1962 στο σπίτι του. Το έργο κρεµόταν σε µια φτηνή κορνίζα για δεκαετίες, ενώ η οικογένειά του ήθελε νατον ξεφορτωθεί.
Αυτή η ιστορία δεν θα παρουσίαζε κανένα απολύτως ενδιαφέρον, εάν δεν αποδεικνυόταν ότι το έργο ήταν ένα πορτρέτο διά χειρός Πάµπλο Πικάσο, αξίας 6 εκατοµµυρίων ευρώ! Το συγκεκριµένο έργο φαίνεται ότι το είχε εντοπίσει ο παλιατζής ενώ καθάριζε το κελάρι ενός σπιτιούστο Κάπρι. Αφού έπεσε πάνω στον πίνακα, ο Λουίτζι Λο Ρόσο πήρε τον τυλιγµένο καµβά στο σπίτι του στην Ποµπηία, όπου κρεµόταν στον τοίχο του σαλονιού του για τις επόµενες δεκαετίες.
Πάντως, αν και Πικάσο, ο πίνακας διόλου δεν εκτιµήθηκε από τη σύζυγο του παλιατζή, που τον χαρακτήρισε «σκουπίδι». Το πορτρέτο, το οποίο εικάζεται ότι αναπαριστά την Ντόρα Μάαρ, ερωµένη και µούσα του Πικάσο, είχε τη χαρακτηριστική υπογραφή του διάσηµου καλλιτέχνη στην επάνω αριστερή γωνία. Αλλά ο Λο Ρόσο δεν ήξερε καν ποιος ήταν! Μόνο πολύ αργότερα ο γιος του, Αντρέα, άρχισε να υποψιάζεται την πιθανή αξία του έργου. Τότε η οικογένεια ζήτησε τη συµβουλή οµάδας εµπειρογνωµόνων και επιβεβαιώθηκε ότι η υπογραφή στονπίνακα, που σήµερα αποτιµάται στα 6 εκατ. ευρώ, ανήκει στον Πικάσο και, προς το παρόν, το έργο φυλάσσεται σε ένα θησαυροφυλάκιο στο Μιλάνο.
Επιασε 450,3 εκατ. δολάρια
Υπάρχουν και χειρότερα: το 2005, στηΝέα Ορλεάνη, κάποιος ονόµατι Basil «Tookie» Hendry Jr., θέλοντας να ξεφορτωθεί έναν πίνακα, που έτυχε να βρίσκεται στην κατοχή του, τον πούλησε σε µια τοπική δηµοπρασία, αντί του ευτελούς ποσού των 1.175 δολαρίων.
Μακάρι να ισχύει αυτό που λένε, ότι «τα λεφτά δεν φέρνουν την ευτυχία», γιατί αλλιώς ο Basil «Tookie» Hendry Jr., όταν έπειτα από χρόνια πληροφορήθηκε ότι το έργο αυτό είχε πιάσει 450,3 εκατοµµύρια δολάρια σε δηµοπρασία, θα έπρεπε να γίνει ο πιο δυστυχισµένος άνθρωπος στον κόσµο! Και πράγµατι, ο Οίκος Christie’s το πούλησε σε δηµοπρασία τον Νοέµβριο του 2017 αντί του συγκεκριµένου ποσού-ρεκόρ.
Ηταν το έργο «Salvator Mundi» του Λεονάρντο ντα Βίντσι και έγινε ο ακριβότερος πίνακας που πωλήθηκε ποτέ. Οι φήµες λένε ότι αγοράστηκε από έναν πράκτορα του Σαουδάραβα πρίγκιπα διαδόχου Μοχάµεντ µπιν Σαλµάν. Η αυθεντικότητά του και η απόδοσή του στον Λεονάρντο, ωστόσο, παραµένουν αµφιλεγόµενες µεταξύ των µελετητών και των ειδικών.
Ψάξτε τη σοφίτα σας
Και ακόµη, το 2021 το έκθεµα 229 του Οίκου δηµοπρασιών Ansorena, στην Ισπανία, θεωρούσαν ότι είναι έργο του José de Ribera, µε τιµή εκκίνησης τα 1.500 ευρώ. Ο José de Ribera ήταν γιος ενός υποδηµατοποιού, που σπούδασε στη Ρώµη και υπήρξε µεγάλος θαυµαστής ενός από τους γνωστότερους µπαρόκ ζωγράφους, του Ιταλού Καραβάτζο. Ο πίνακας τελικά αποσύρθηκε από τη δηµοπρασία, ενώ η ισπανική κυβέρνηση εξέδωσε οδηγία να µη βγει από τη χώρα, αφού ειδικοί από το Μουσείο Πράδο -εξετάζοντας λεπτοµερέστερα το έργο- υποψιάζονταν πως µπορεί στην πραγµατικότητα να ανήκει στον ίδιο τον Καραβάτζο. Και οι υποψίες τους βγήκαν αληθινές.
Η αξία του έργου εκτιµήθηκε στα 120 εκατοµµύρια ευρώ. ∆εν είναι, όµως, ο µόνος Καραβάτζο που βρέθηκε εντελώς απρόσµενα τα τελευταία χρόνια. Το 2014 είχε ανακαλυφθεί στη σοφίτα ενός σπιτιού, στην Τουλούζη, ένα έργο που οι ιδιοκτήτες του δεν είχαν ιδέα για την ταυτότητα του δηµιουργού του, ο οποίος καλά µαντέψατε ποιος ήταν. «Η Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη» είναι ο τίτλος του έργου και κοστολογήθηκε στα 136 εκατοµµύρια ευρώ. Εάν, λοιπόν, υπάρχει κάποιο δίδαγµα, αυτό δεν θα µπορούσε να είναι άλλο από το εξής: «Ψάξτε καλά τη σοφίτα σας».
Αυτή η παρότρυνση µπορεί να γίνει χωρίς την παραµικρή διάθεση υπερβολής, αφού υπάρχει και άλλη τέτοια ιστορία. Ηταν απλώς ένα παλιό κινέζικο βάζο
σε µια σοφίτα παρατηµένο για χρόνια, όταν µια γυναίκα το βρήκε ενώ καθάριζε το µικρό, ταπεινό σπίτι της αδικοχαµένης αδελφής της στα περίχωρα του Λονδίνου. Αλλά αποδείχθηκε ότι ήταν κάτι πολύ περισσότερο.
Οταν το περίτεχνα ζωγραφισµένο βάζο του 18ου αιώνα βγήκε στο σφυρί, την Πέµπτη 11 Νοεµβρίου 2010, στο Bainbridge, έναν µικρό περιφερειακό οίκο δηµοπρασιών, κανένας δεν υποψιαζόταν ότι θα έφτανε το ποσόν ρεκόρ των 83 εκατοµµυρίων δολαρίων, το οποίο το έδωσεένας Κινέζος αγοραστής. Η τιµή αγοράς ήταν πάνω από 40 φορές µεγαλύτερη από την εκτίµηση πριν από την πώληση και αποτελεί ρεκόρ για κινεζικό έργο τέχνης - ένα αποτέλεσµα πουο Bainbridge χαρακτήρισε «παραµύθι» για την οικογένεια που είχε στην κατοχή της το βάζο.
Το βάζο βρισκόταν στην οικογένεια τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1930, αν και δεν γνωρίζουν πώς αποκτήθηκε. Πολλά κινεζικά αντικείµενα εµφανίστηκαν στη Βρετανία τον 19ο αιώνα, αφού είχαν λεηλατηθεί από το θερινό παλάτι του Πεκίνου από βρετανικά και γαλλικά στρατεύµατα, στο τέλος του δεύτερου Πολέµου του Οπίου, το 1860. Το αγγείο χρονολογείται από τη δυναστεία Τσινγκ, εποχή κατά την οποία η κινεζική πορσελάνη βρισκόταν στο απόγειό της.
Κατασκευασµένο για την προσωπικήσυλλογή του αυτοκράτορα Qianlong και µε την αυτοκρατορική σφραγίδα, οι ειδικοί είπαν ότι πρόκειται για ένα εξαιρετικό κοµµάτι. Παρ’ όλ’ αυτά, κανείς δεν περίµενε αυτό που συνέβη στη δηµοπρασία, όταν «κονταροχτυπήθηκαν»συλλέκτες απ’ την Κίνα. Αυτοί, φυσικά,ήξεραν την αξία του βάζου...
Και στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα δεν έχουµε τέτοια τρανταχτά περιστατικά. Αλλά συµβαίνει συχνά έργα καλλιτεχνών, όπως ο Νίκος Εγγονόπουλος ή ο Γιάννης Τσαρούχης, να έχουν πωληθεί σε δηµοπρασίες για εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ, παρότι οι προηγούµενοι κάτοχοί τους τα είχαν στο σαλόνι του σπιτιού τους, χωρίς να υποψιάζονται τη µεγάλη αξία που τα έργα αυτά είχαν αποκτήσει στο πέρασµα του χρόνου.
Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι το έργο «Μάης» του Γιάννη Τσαρούχη, που πωλήθηκε τον Ιούνιο του 2023 για 475.000 ευρώαπό τη Vergos Auctions, καταρρίπτοντας τότε όλα τα προηγούµενα ρεκόρ πώλησης σε δηµοπρασία. Ο ιδιοκτήτης του δεν γνώριζε την αξία του και (µέχρι τη στιγµή που εκτιµήθηκε από ειδικούς) το διατηρούσε επί δεκαετίες ως προσωπικό οικογενειακό κειµήλιο. Φυσικά, δεν υπάρχει τίποτα το µεµπτό σε αυτό. Μπορεί να συµβεί σε όλους µας.
Αρκεί, απλώς, να γνωρίζεις ότι ο πίνακας που έχεις στο σπίτι σου, εκτός από συναισθηµατική και καλλιτεχνική αξία,αποτιµάται στην αγορά Τέχνης... µισό εκατοµµύριο ευρώ! Τότε, ακόµα και αν εξακολουθείς να µη θέλεις να τον αποχωριστείς, ίσως αποφασίσεις ότι ήρθε η ώρα να του αλλάξεις κορνίζα...
