Τα Θεία Πάθη εµπνέουν την Τέχνη: H ματιά σπουδαίων ξένων και Ελλήνων εικαστικών

Τα Πάθη και η Ανάσταση του Χριστού υπήρξαν πάντοτε πηγή έµπνευσης για ουκ ολίγα αριστουργήµατα στην ελληνική και την παγκόσµια Ιστορία της Τέχνης. Παρουσιάζονται µερικά από τα πλέον σηµαντικά έργα, τα οποία αποτυπώνουν αυτές τις κορυφαίες στιγµές της χριστιανικής πίστης.

Τα Θεία Πάθη εμπνέουν την Τέχνη: Οι δημιουργίες 

Ο Εσταυρωµένος Χριστός

Σπύρος Παπαλουκάς, 1927



Στο συγκεκριµένο έργο του Σπύρου Παπαλουκά, ο Χριστός κρέµεται σε µεγάλο σταυρό µε ελαφρώς λυγισµένα τα χέρια. Η κεφαλή του έχει ήδη γύρει στον δεξιό ώµο, ο κορµός του καµπυλώνεται, τα γόνατά του λυγίζουν ελαφρά και στη δεξιά πλευρά του τρέχει το αίµα. Ολα τα παραπάνω αποτυπώνουν την ώρα που σβήνει. Η εξαιρετική αυτή απόδοση οφείλει πολλά και στο βυζαντινό πρότυπο στην ψηφιδωτή Σταύρωση του Οσίου Λουκά, από την οποία αντιγράφει µόνο τη µορφή του Χριστού τη στιγµή που εκπνέει.

Η Σταύρωση

Τιντορέτο, 1565



Ισως η πιο δραµατική απεικόνιση Σταύρωσης που έγινε ποτέ να µην είναι άλλη από το αριστούργηµα του Τιντορέτο, στη Βενετία. Το έργο βρίσκεται στην έδρα της αδελφότητας, η οποία ιδρύθηκε το 1478 στο όνοµα του προστάτη κατά της πανώλους, Αγίου Ρόκκου. Ενα έργο µοναδικής οµορφιάς, που συγκλονίζει µε τη δύναµη της πινελιάς και την αφήγηση των Παθών του Χριστού µέσα από αυτό το τόσο συγκινητικό έργο, που προκαλεί δάκρυα στα µάτια.


Ο Χριστός Λυτρωτής

Μιχαήλ Αγγελος, 1521



Ενα από τα αριστουργήµατα του Μιχαήλ Αγγέλου είναι το άγαλµα του Χριστού Λυτρωτή. Ο Ιησούς εικονίζεται αναστηµένος µε τον σταυρό, σε αυτό το έργο του 1521 διά χειρός του µεγαλοφυούς καλλιτέχνη. Βρίσκεται στη Santa Maria Sopra Minerva στη Ρώµη, µε το χάλκινο ύφασµα να είναι µεταγενέστερη µπαρόκ προσθήκη για να καλύπτει το γυµνό σώµα. Το γλυπτό άσκησε τεράστια επίδραση την εποχή, µε τον Ιταλό ζωγράφο Σεµπαστιάνο ντελ Πιόµπο να δηλώνει ότι µόνο τα... γόνατα αξίζουν όσο όλη η Ρώµη µαζί!

Καραβάτζο, 1602-1604

Το ακάνθινο στεφάνι



Είναι ένα έργο που συγκλονίζει: ο πόνος και ο σαδισµός των τριών βασανιστών του Ιησού απ’ τη µία και ο ίδιος ο θεάνθρωπος απ’ την άλλη, που µοιάζει απαθής, σχεδόν δεν υποφέρει. Βλέπουµε το θεατρικό φως στην αγριότητα των προσώπων και τις χειρονοµίες των εκτελεστών του. Το έργο επισηµαίνει, επίσης, την ευάλωτη γυµνότητα του ανθρώπινου σώµατος έναντι της µεταλλικής και επιθετικής λάµψης
της πανοπλίας του στρατιώτη. Η µεγαλειώδης αυτή σύνθεση του Καραβάτζο χαρακτηρίζεται έντονα από την παρουσία των χεριών, συχνά σε άπλετο φως, για να τονιστούν οι ενέργειες των πρωταγωνιστών, ενώ τα πρόσωπά τους βυθίζονται στο σκοτάδι.

Ιδε ο άνθρωπος

Ρούµπενς, 1612



Ο Πίτερ-Πάουλ Ρούµπενς ήταν περιζήτητος Φλαµανδός καλλιτέχνης, διάσηµος για το θρησκευτικό του έργο, που εντάσσεται στη φλαµανδική παράδοση του µπαρόκ. Στο συγκεκριµένο έργο του Ρούµπενς
απεικονίζεται η σύλληψη του Χριστού, παρουσιάζοντας τον ίδιο στα χέρια του Πόντιου Πιλάτου. Πρόκειται για τη στιγµή κατά την οποία ο Ιησούς δικάζεται µπροστά στον λαό για το αν θα ελευθερωθεί ή θα καταδικαστεί σε θάνατο.

Ο Χριστός αίρων τον Σταυρόν
Ελ Γκρέκο, 1585-1590



Πρόκειται για έναν πίνακα που αποκαλύφθηκε σχετικά πρόσφατα ότι ανήκει στον Ελ Γκρέκο, ο οποίος εκτιµάται ότι τον ζωγράφισε το διάστηµα 1585-1590. Στον συγκεκριµένο πίνακα ο ∆οµήνικος Θεοτοκόπουλος απεικονίζει τον Ιησού να κουβαλά τον σταυρό του ντυµένος µε µανδύα και φορώντας στο κεφάλι του ακάνθινο στεφάνι, από όπου σταγόνες αίµατος κυλούν πάνω στο γαλήνιο πρόσωπό Του. Τα µάτια Του, έµπλεα δακρύων, στρέφονται προς τον ουρανό.

Η Πορεία προς τον Γολγοθά

Ιερώνυµος Μπος, 1505-1507



Η έννοια της αµαρτίας αλλά και το ευρύτερο µεσαιωνικό θέµα της ∆ευτέρας Παρουσίας αποτέλεσαν κεντρικούς άξονες στη θεµατολογία του Ιερώνυµου Μπος, που είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου θρησκευτικού
περιεχοµένου. Ο καλλιτέχνης µε τις γεµάτες ένταση συνθέσεις, δίνει ένα αριστούργηµα στο ύψος των περιστάσεων: µια αλλόκοτη, σχεδόν εφιαλτική σύνθεση, γεµάτη από παράξενα πρόσωπα, που αναδεικνύει την τρέλα του κόσµου µπροστά στον σταυρικό δρόµο του Ιησού.


Η Ανάσταση του Σωτήρος

Γιάννης Τσαρούχης, 1939



Η εικόνα φιλοξενείται σε χαµηλό ξύλινο προσκυνητάρι στον ιερό ναό του Ζωοδότου Φωκάτων Λειβαθούς, στην Κεφαλονιά. Πρόκειται για έργο που δείχνει την επίδραση που είχε στον Γ ιάννη Τσαρούχη ο βυζαντινός κόσµος του Φώτη Κόντογλου. Εδώ, ο κορυφαίος ζωγράφος δηµιουργεί µια δική του σύνθεση, δίνοντας ρευστότητα στα πρόσωπα µε εκφραστικές κινήσεις, ιδίως του αγγέλου και των τριών γυναικών που ήθελαν να µυρώσουν τον Χριστό.

Ο Μυστικός ∆είπνος

Λεονάρντο ντα Βίντσι, 1495-1498



Η αναφορά και µόνο στο όνοµα του ζωγράφου, γλύπτη, εφευρέτη, αρχιτέκτονα, µηχανικού και επιστήµονα Λεονάρντο ντα Βίντσι είναι ικανή να γεννήσει µία σειρά από σκέψεις γεµάτες µε µυστήριο, γρίφους και γοητευτικά αινίγµατα. Ενα από τα διασηµότερα θρησκευτικά έργα στην Ιστορία της Τέχνης που φέρει την υπογραφή του είναι ο «Μυστικός ∆είπνος», που φιλοτεχνήθηκε τον 15ο αιώνα για το µοναστήρι της Santa Maria delle Grazie, κοντά στο Μιλάνο. Αποτελεί ένα από τα πλέον αναγνωρίσιµα έργα του καλλιτέχνη και από τα πιο γνωστά παγκοσµίως.

Η Ανάσταση

Κωνσταντίνος Παρθένης, 1917



Είναι ένα από τα πιο εµβληµατικά έργα της ελληνικής τέχνης του 20ού αιώνα, καθώς συνδυάζει το θρησκευτικό συναίσθηµα µε τη µοντέρνα αισθητική. Η παραδοσιακή βυζαντινή Ανάσταση απεικονίζει τον
Χριστό να κατεβαίνει στον Αδη. Ο Κωνσταντίνος Παρθένης όµως τον απεικονίζει όρθιο και µετωπικό, σαν φως που αναδύεται από µέσα προς τα έξω, µε µια κοσµική ηρεµία. Ο ζωγράφος αποµακρύνεται από τη δραµατικότητα και εστιάζει στην ιδεαλιστική, µυστικιστική διάσταση της Ανάστασης. Οι µορφές του, ιδίως ο Χριστός, δεν έχουν βάρος, παραπέµποντας σε πνευµατικά όντα. Το φως χρησιµοποιείται µεταφυσικά - η ίδια η σύνθεση λάµπει σαν φωτοστέφανο.

*Δημοσιεύτηκε στην «Απογευματινή» το Μεγάλο Σάββατο 19.04