Ο Δημήτρης Μυταράς, για τους φίλους του Μίμης, έφυγε από τη ζωή το απόγευμα της περασμένης Πέμπτης, 16 Φεβρουαρίου 2017, σε ηλικία 83 ετών.

Τα τελευταία χρόνια ταλαιπωρείτο από προβλήματα υγείας, σε βαθμό που είχε υποστεί ολική τύφλωση. Η επιβαρυμένη κατάστασή του δεν του επέτρεπε πλέον να ζωγραφίζει καθόλου. Αυτή ήταν η πιο μεγάλη του στενοχώρια.

Ωστόσο, ο ίδιος χάραξε μια υπέρ το δέον επιτυχημένη πορεία. Αναγνωρίστηκε και βραβεύτηκε ως ακαδημαϊκός, ενώ οι πίνακές του μπήκαν σε πολυάριθμες ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές. Στην αγορά τέχνης, τα έργα του παραμένουν στις πρώτες επιλογές εμπόρων, συλλεκτών και επενδυτών.

Ακολουθεί μια εκ βαθέων συνέντευξη από το αρχείο της δημοσιογράφου Λητώς Μησιακούλη που δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά από την εφημερίδα Παραπολιτικα το Σάββατο 18 Φεβρουαρίου, εις μνήμην του Ελληνα κορυφαίου εικαστικού.

Ιούλιος 2013. Οικία Δημήτρη Μυταρά.

Η σύζυγός του φτιάχνει ελληνικό καφέ στην κουζίνα και η γραμματέας του, Χρύσα, τον ενημερώνει για μια καμπάνια που ετοιμάζει για φιλοζωικό σκοπό. Εκείνος κάθεται στη βεράντα, φοράει γυαλιά ηλίου και, παρά την ταλαιπωρία της υγείας του, δείχνει να έχει πολλά αποθέματα ενέργειας.

Σκέφτεται να φύγει για σύντομες καλοκαιρινές διακοπές. «Λέω να πάω μερικές ημέρες στο Σούνιο. Εχω ένα σπίτι εκεί, είναι όμορφα», λέει.

Κύριε Μυταρά, αυτό το διάστημα ζωγραφίζετε;

Οχι, όχι.

Τι γίνεται με το θέμα της υγείας σας;

Είναι λίγο καλύτερα. Θέλει όμως χρόνο.

Δέχεστε προτάσεις για έκθεση;

Ναι, υπάρχουν διάφορες προτάσεις. Είχα μάλιστα πρόταση για μια σημαντική έκθεση στη Μόσχα, αλλά δυστυχώς δεν υλοποιήθηκε λόγω της αρρώστιας μου.

Πολλοί σάς έχουν χαρακτηρίσει εμπορικό ζωγράφο. Τον δέχεστε αυτόν τον χαρακτηρισμό; Πώς ηχεί στα δικά σας αυτιά;

Εννοείτε πως βγάζω πολλά χρήματα;

Αυτό είναι ένα άλλο κομμάτι. Εννοούσα πως τα έργα σας συγκαταλέγονται στην κατηγορία σύγχρονης τέχνης, που σημειώνει κορυφαίες πωλήσεις.

Εγώ ζωγραφίζω ό,τι μου αρέσει. Ποτέ δεν έκανα κάτι που δεν μου άρεσε ή που δεν ήθελα. Αυτό προϋποθέτει μια ειλικρίνεια, ένα πιστεύω. Και αυτό είναι στοιχείο ποιότητας. Πείθει. Από εκεί και πέρα, να έχετε υπόψη σας ότι στη ζωή μου μια καλή κουβέντα δεν έχω ακούσει!

Γιατί το λέτε;

Ολοι κάτι βρίσκουν να πουν. Κάποτε είχα κάνει μια σειρά εκθέσεων που ήταν σχετικές με φλιτζάνια του καφέ (σ.σ. συνεργασία με τη Λουμίδης). Ε, το πόσο με κατηγορήσανε... δεν φαντάζεστε! Αν είναι καλά τα φλιτζανάκια, τότε είναι εντάξει τα πράγματα. Αν δεν είναι, δεν με σώζει τίποτα! (γελάει)

Εσείς γιατί δεχτήκατε να κάνετε αυτή τη συνεργασία;

Ελα ντε! Είμαι ένα άτομο που κάνω οτιδήποτε αυθόρμητα προς τα έξω. Εχω κάνει πολλά και διαφορετικά πράγματα, εκ των οποίων και διακοσμητικά θέματα. Εχω αρνηθεί άλλα τόσα. Ιδίως μετά τα φλιτζάνια. Αλλά σας λέω και πάλι ότι σπάνια έχω ακούσει καλή κουβέντα. Τόσο που άρχισε να πέφτει η αυτοεκτίμησή μου... Πίστευα πια πως δεν άξιζα δεκάρα! Με επηρέασε ψυχολογικά όλο αυτό, παρά την αναγνώριση και τις βραβεύσεις μου. Τελευταία μου έστειλαν ένα βραβείο από το Χάρβαρντ για την προσφορά μου στον ελληνικό πολιτισμό.

Από πού προέρχονται τα αρνητικά αυτά σχόλια;

Θεωρώ ότι είναι το κουτσομπολιό, που δεν αφήνει κανέναν άνθρωπο να ανέβει ποτέ προς τα πάνω. Διότι, αν λες κάτι κακό για έναν άλλο, αυτό δεν σημαίνει ότι γίνεσαι καλύτερος εσύ.

Γιατί δεν φύγατε στο εξωτερικό για μια διεθνή καριέρα, όπως έκαναν άλλοι καλλιτέχνες της δικής σας γενιάς;

Οχι, δεν το έκανα. Δεν αντέχω καθόλου μακριά από την Ελλάδα!

Τελικά, εσείς κερδίσατε χρήματα από τις πωλήσεις των έργων σας;

Θα πάει στην Εφορία αυτό; (γελάει) Δηλώνω ό,τι κερδίζω. Ολοι πάντως λέγανε πως βγάζω πολλά χρήματα όμως μόνιμα το έλεγαν με κακεντρέχεια.

Υπάρχουν άνθρωποι που υπολογίζουν από τώρα πόσο θα ανέβει η αξία των έργων σας όταν δεν θα είστε στη ζωή. Σας ενοχλεί αυτό;

(Γελάει) Ετσι κάνουν, ε; Εμένα τα έργα μου πάντα πουλιόντουσαν. Πάντα! Τώρα, μετά θάνατον... Θα έρθω πίσω και θα ρωτήσω. (γελάει)

Πώς βιώνετε την κρίση στην Ελλάδα;

Εχω μια απορία: Ποιος πήρε όλα τα χρήματα; Γιατί κανείς δεν λέει λέξη για αυτό;

Ευθύνονται λαός και κυβερνήσεις;

Οχι, ο λαός δεν φταίει. Δεν φταίει ο στρατηγός όταν εξοντώνουν τον στρατό του. Φταίνε εκείνοι οι ανίκανοι να κυβερνήσουν, που κινήθηκαν καθαρά συμφεροντολογικά. Εκαναν την Αθήνα ένα ακατοίκητο μέρος, όπου κυριαρχεί ο φόβος. Ούτε να κυκλοφορήσεις δεν μπορείς. Παντού μετανάστες. Δεν φταίνε όμως για αυτό οι μετανάστες: φταίει η πολιτική.

Θα γυρίσει η κατάσταση; Είστε αισιόδοξος;

Κοιτάξτε, ο κόσμος θα φτάσει σιγά-σιγά σε κάποια βίαιη αντίδραση. Αισθάνεται απέραντη αδικία. Από την άλλη, οι ξένοι έχουν δίκιο που μας ζητάνε χρήματα. Παλιά, όταν ένα μικρό παιδί έκανε ζημιά, έπεφτε και λίγο ξύλο. Πρέπει να δείρουν και μερικούς εδώ…

Γίνεται και αυτό που λέτε. Τα τελευταία χρόνια έχουν συμβεί πολλά περιστατικά βίας, τα οποία χρεώνεται το κόμμα της Χρυσής Αυγής.

Οταν δεν έχουμε πανεπιστήμια, πώς να διαμορφωθεί ο λαός; Το κόμμα της Χρυσής Αυγής είναι μια διαμαρτυρία για όλα αυτά που έχουν συμβεί τελευταία στην Ελλάδα. Η τηλεόραση και οι ειδήσεις έχουν τεράστιες ευθύνες για τις φοβίες που έχουν «χτιστεί». Δημιουργούν κακά πρότυπα και άθλιες συμπεριφορές συνεπώς.

Πώς βλέπετε την κατάσταση στην Τέχνη;

Η Τέχνη ποτέ δεν πεθαίνει. Είναι η ανάγκη των ανθρώπων να εκφράζονται. Ανεξάρτητα από πολέμους και κρίσεις.

Είστε ένας άνθρωπος που μιλάει με παράγοντες της αγοράς Τέχνης. Τι θα θέλατε να δείτε να διορθώνεται στον χώρο;

Καταρχάς, υπάρχει αυτή η ύφεση γενικώς. Είναι συγκρατημένες οι κινήσεις πια σε οτιδήποτε κινείται εμπορικά. Κανείς δεν ξοδεύει παραπάνω από ό,τι χρειάζεται. Μιλούν συνέχεια για ρευστότητα. Μα, με τόσους φόρους πώς θα δημιουργηθεί ρευστότητα; Πώς θα βρει δουλειά ο άνεργος; Δεν άκουσα να λέει κανείς πώς θα δημιουργήσουν ευκαιρίες εργασίας!

Τι θα συμβουλεύατε τους αποφοίτους της ΑΣΚΤ που αγωνίζονται για να επιβιώσουν, αλλά παράλληλα δεν θέλουν να πέσουν στην παγίδα να παράγουν τέχνη που «πουλάει»;

Να κάνουν έργα, να πουλάνε για να ζήσουν! Βέβαια, δεν το λες και γίνεται. Εξαρτάται από τον άνθρωπο.

Μπορεί η έμπνευση και η δημιουργία να καταλήξουν σε έναν ψυχρό «καριερισμό», με σκοπό το χρήμα και μόνο;

Ακούστε να σας πω κάτι: Είχαν βρει μια σειρά από ζωγραφιές ανθρώπων πάνω στους βράχους που είχαν γίνει πριν από 25.000 χρόνια. Η Τέχνη γίνεται από ανάγκη. Και αν δεν είσαι ισχυρός να διατηρήσεις την άποψή σου, μπορεί να κάνεις ό,τι θέλεις. Αυτοί λοιπόν στα σπήλαια Λασκό ζούσαν πολύ χειρότερα από εμάς. Ο Βαν Γκογκ, για τον οποίο έχω γράψει ένα ολόκληρο βιβλίο, υπέφερε σε όλη του τη ζωή και τον ζούσε ο αδελφός του. Ομως, ποτέ δεν σταμάτησε να κάνει Τέχνη.

Ποια είναι η άποψή σας για τους Ελληνες συλλέκτες και ποια για τους εμπόρους;

Ευτυχώς που υπάρχουν. Βέβαια, και αυτοί έχουν σταματήσει να αγοράζουν λόγω κρίσης. Ο Ελληνας συλλέκτης θέλει να κάνει μια επένδυση με μια καταξιωμένη υπογραφή. Να καλύπτει δηλαδή τα χρήματά του. Οι έμποροι πάντοτε έβγαζαν κάτι παραπάνω.

Υπάρχουν πληροφορίες πως κάποιοι, εκμεταλλευόμενοι το πρόβλημα που αντιμετωπίζετε με την όρασή σας, σας προσκομίζουν πίνακες για να πιστοποιήσετε τη γνησιότητά τους, ενώ είναι πλαστοί. Είναι αλήθεια;

Γίνεται ένας χαμός. Από παλιά αντιμετώπιζα ζητήματα πλαστότητας. Αντε να αποδείξεις μετά τι πραγματικά συμβαίνει. Αφήστε το… Κάποτε έφτασα κοντά στην πηγή και τους στρίμωξα. Μου είπαν πως θα σταματούσαν. Για να είμαι ειλικρινής, όμως, τίποτα δεν έγινε, ούτε πρόκειται να γίνει. Κάποιος μου είπε πως στην Κρήτη υπάρχει ένα ολόκληρο εργαστήριο που κάνει πλαστά έργα μου.

Εσείς θα καταγράψετε τα έργα σας; Θα προχωρήσετε σε catalogue raisonne;

Προσπαθούμε να βγάλουμε άκρη, αλλά είναι πολύ δύσκολο. Ούτε αυτό μπορεί να προστατέψει την αγορά.

Με τον Αλέκο Φασιανό τελικά τι σχέση έχετε; Εχουν ακουστεί πολλά, ότι ο ένας δεν εκτιμά την τέχνη του άλλου, ότι είστε φίλοι, ότι είστε εχθροί. Ποια είναι η αλήθεια;

Εγώ ποτέ δεν ήμουν εχθρός με τον Αλέκο. Είμαστε φίλοι από τη σχολή. Εκτιμώ τη δουλειά του πολύ και πιστεύω πως είναι ένας πάρα πολύ καλός ζωγράφος. Μια ζωή μάς έλεγαν αντιπάλους! Καμία σχέση! Τι συμφέροντα να έχουμε δηλαδή; Είστε πρώτα ονόματα στη σύγχρονη ελληνική αγορά τέχνης, ίσως για αυτό… Είναι κάτι που δημιούργησαν οι έμποροι, οι γκαλερίστες και ο Τύπος. Μου το λένε ότι ακούγεται πως είμαστε ανταγωνιστές. Εχουμε και οι δύο μια ελληνικότητα που απορρίπτεται από πολλούς. Δεν αρέσει. Αρέσει μόνο το κουτσομπολιό στη χώρα. Δεν έχουμε τίποτα να χωρίσουμε με τον Αλέκο.

Παίζει ρόλο το ποιος κρίνει ένα έργο; Αν είναι φιλότεχνος ή άσχετος ή άπειρος;

Την αισθάνεσαι την Τέχνη, δεν την καταλαβαίνεις οπτικά.

Τι ονειρεύεστε σήμερα;

Εχω σταματήσει να ζωγραφίζω, επειδή δεν βλέπω τίποτα, και ζωγραφίζω στον ύπνο μου.