Τέσσερις ξένοι σκηνοθέτες διεισδύουν στις τραγωδίες - Γιατί όλος ο πλανήτης ονειρεύεται να ανεβάσει ένα αρχαίο δράμα
"Η αρχαία τραγωδία είναι αυθεντικά ελληνική, γι’ αυτό είναι παγκόσµια"
"Η ακτινοβολία και το κύρος του αρχαίου δράµατος στο εξωτερικό είναι µοναδικά", επισημαίνει o πρώην διευθυντής του Εθνικού Θέατρου και γνωστός σκηνοθέτης Σωτήρης Χατζάκης
Μαριανθη Κουνια
Με το αρχαίο δράµα να εµπνέει διαχρονικά το κοινό σε όλον τον κόσµο, τα θεατρικά αριστουργήµατα της αρχαίας ελληνικής γραµµατείας τα τελευταία χρόνια κινούν το ενδιαφέρον σπουδαίων ξένων σκηνοθετών, που πειραµατίζονται πάνω στους αρχαίους µύθους.
*Διαβάστε εδώ: Το Μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής μάγεψε το κοινό της Όπερας του Καΐρου (Εικόνες)
Και όσο οι καλλιτεχνικές τάσεις της παγκόσµιας σκηνής εναλλάσσονται, τόσο και οι αντιλήψεις για το αρχαίο δράµα ανανεώνονται, δηµιουργώντας ένα «πείραγµα» των έργων, που κάποιες φορές αναδεικνύει εκ νέου τη λάµψη του πρωτοτύπου, ενώ κάποιες άλλες όχι.
«Η ακτινοβολία και το κύρος του αρχαίου δράµατος στο εξωτερικό είναι µοναδικά. Ο Αλ Πατσίνο είχε πει ότι “θα άλλαζα την καριέρα µου ολόκληρη αν γινόταν να παίξω τον ‘Οιδίποδα επί Κολωνώ’ στην Επίδαυρο”. Είχα έρθει σε επαφή και µε αυτόν και µε τον Όλιβερ Στόουν και µε τον Κουστουρίτσα για να ανεβάσει τη “Λυσιστράτη” και πάντα η αντίδραση σε όλους ήταν ότι τους κόβονταν τα πόδια. Ένιωθαν δέος, θαυµασµό, όνειρο ζωής. Στην πορεία των 46 χρόνων που κάνω θέατρο, έχω παίξει και έχω σκηνοθετήσει έργα αρχαίου δράµατος σε περίπου 30 χώρες. ∆εν υπήρχε χώρα από τη Ν. Αφρική µέχρι το Πεκίνο, από το Χονγκ Κονγκ µέχρι την Κούβα και από την Ευρώπη µέχρι τα Βαλκάνια όπου να µην έχουν µια βαθιά επιθυµία να ασχοληθούν µε το αρχαίο δράµα. Και µάλιστα θεωρούν ότι το αρχαίο δράµα είναι η µήτρα του παγκόσµιου θεάτρου. Οτι έχει µια εντοπιότητα και ότι είναι αυθεντικά γηγενές, είναι παγκόσµιο. Η αρχαία τραγωδία είναι αυθεντικά ελληνική, γι’ αυτό είναι παγκόσµια. Είναι µια µαγική, υπέροχη ιστορία της εντοπιότητας, που αγγίζει την οικουµενικότητα. Κι αυτό συµβαίνει όταν η δύναµη της Τέχνης συναντά τον µέσο όρο των θεατών», αναφέρει στο «S» o πρώην διευθυντής του Εθνικού Θέατρου και γνωστός σκηνοθέτης Σωτήρης Χατζάκης αναφορικά µε τη σηµασία που έχει η ενασχόληση ξένων καλλιτεχνών µε το αρχαίο δράµα.
Φέτος τέσσερις διάσηµοι καλλιτέχνες, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, θα παρουσιάσουν στη χώρα µας τη δική τους εκδοχή πάνω στους µύθους της Μήδειας, της Εκάβης και της Ιφιγένειας εν Αυλίδι, χωρίς να ακολουθούν απαραίτητα τους κανόνες ενός κλασικού ανεβάσµατος της αρχαίας τραγωδίας.
Ο Τιµοφέι Κουλιάµπιν, ένας από τους διασηµότερους Ρώσους σκηνοθέτες, γνωστός για τις ριζοσπαστικά µοντέρνες ερµηνείες έργων κλασικών συγγραφέων, επανέρχεται στο Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου, που τον είχε συστήσει λίγα χρόνια πριν στο ελληνικό κοινό. Ο γνωστός για την ποιητική µατιά του σκηνοθέτης θα ανοίξει τα φετινά Επιδαύρια στις 5 και 6 Ιουλίου µε την «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» του Ευριπίδη, µε Ελληνες ηθοποιούς, µεταξύ των οποίων ο Νίκος Ψαρράς, η Μαρία Ναυπλιώτου και ο Θάνος Τοκάκης. Η «Ιφιγένεια εν Αυλίδι», που θα κάνει παγκόσµια πρεµιέρα στην Επίδαυρο, είναι µια παράσταση σχεδιασµένη αποκλειστικά για το αργολικό θέατρο, ενώνοντας δηµιουργικά γι’ άλλη µία φορά έναν ξένο σκηνοθέτη µε την ελληνική σκηνή.
Στις 9, 10 και 11 Ιουλίου θα κάνει την παγκόσµια πρεµιέρα της στο «Θέατρο Παλλάς» η «Μήδεια» του διακεκριµένου Αυστραλού δηµιουργού Σάιµον Στόουν, ο οποίος προτείνει µια σύγχρονη ανάγνωση του δράµατος, µε το υποκριτικό σύνολο του International Theater Amsterdam.
Ο πυρήνας του µύθου, αναλλοίωτος, ζυµώνεται µε φόντο τη µεσοαστική Αµερική τού σήµερα. Έχοντας µόλις πάρει εξιτήριο από µια ψυχιατρική κλινική, στον απόηχο ενός δύσκολου διαζυγίου, η Άννα ελπίζει σε µια συµφιλίωση µε τον σύζυγό της, Λούκας, παρότι είχε προηγουµένως προσπαθήσει να τον δηλητηριάσει. Η επανένωση προβλέπεται ολέθρια, αφού το σπίτι τους µετατρέπεται σε πεδίο µάχης. Καλλιτεχνικό γεγονός παγκόσµιας εµβέλειας, η «Μήδεια» του Σάιµον Στόουν έχει παρουσιαστεί στις σηµαντικότερες σκηνές διεθνώς, αποσπώντας διθυραµβικές κριτικές.
Η παράσταση έκανε πρεµιέρα το 2014 στην Ολλανδία µε τη Μαριέκε Χέεµπινκ στον πρωταγωνιστικό ρόλο (βραβείο Theo d’Or), ενώ στην Ελλάδα, παρότι γνωρίζουµε τον Στόουν ως συγγραφέα, θα είναι η πρώτη φορά που θα έχουµε την ευκαιρία να παρακολουθήσουµε παράσταση σε δική του σκηνοθεσία.
Λίγες ηµέρες αργότερα, στις 13 και 14 Ιουλίου, το αθηναϊκό κοινό θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει στον φεστιβαλικό χώρο της «Πειραιώς 260» την παράσταση χορού «Strong Born» της Ελληνογερµανίδας χορογράφου και σκηνοθέτιδος Κατ Βαλαστούρ.
Η εν λόγω παράσταση έρχεται ως συνέχεια του προηγούµενου έργου της γνωστής χορογράφου, που συνοµιλεί µε τον µύθο της Ιφιγένειας εν Αυλίδι, τον οποίο προσεγγίζει από φεµινιστική σκοπιά. Εµπνέεται από τη σηµασία του ονόµατος της ευριπίδειας ηρωίδας, αντλώντας ταυτόχρονα την έµπνευσή της από τα Αναστενάρια, βορειοελλαδίτικο δρώµενο, στη διάρκεια του οποίου οι συµµετέχοντες πατούν σε αναµµένα κάρβουνα, αλλά και από τον θυσιαστικό χορό που περιλαµβάνεται στην ιεροτελεστία της άνοιξης του Βάσλαβ Νιζίνσκι.
Στο «Strong Born» όλα αυτά τα στοιχεία συµπλέκονται στην επινόηση µιας νέας τελετουργίας, µε κυρίαρχη την παρουσία του ρυθµού.
Στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου θα βρεθεί στις 26 και 27 Ιουλίου και ο διάσηµος Πορτογάλος σκηνοθέτης και διευθυντής του Φεστιβάλ της Αβινιόν, Τιάγκο Ροντρίγκες, που ως αιώνιος υπέρµαχος ενός ζωντανού θεάτρου θα συµπράξει για πρώτη φορά µε τον κορυφαίο θίασο της Κοµεντί Φρανσέζ, παρουσιάζοντας το έργο «Not Hecuba».
Ο Τιάγκο Ροντρίγκες καταπιάνεται µε την ιστορία της Εκάβης και, όπως γίνεται πάντα στο χαρακτηριστικό µετωπικό του ιδίωµα, συµπλέκει το δράµα ενός αρχαίου και ενός σύγχρονου ήρωα στον ίδιο διαχρονικό καµβά: Εδώ µια Τρωαδίτισσα µε µια γυναίκα σηµερινή, ηθοποιό και µητέρα. Στο έργο, µια ηθοποιός κάνει πρόβα στην «Εκάβη» του Ευριπίδη.
Υποδύεται τον ρόλο της χήρας του Πριάµου, που µε την ήττα της Τροίας έχασε τα πάντα: τον άντρα της, τον θρόνο της, την ελευθερία της και, το πλέον οδυνηρό, σχεδόν όλα τα παιδιά της. Είναι µια γυναίκα που αξιώνει δικαιοσύνη. Ο µύθος της τραγωδίας συναντάει όµως σπαρακτικά την οικεία πραγµατικότητα της ηθοποιού, µητέρας ενός εφήβου στο φάσµα του αυτισµού, που έχει υποστεί κακοποίηση από το προσωπικό του ιδρύµατος όπου τον έχει εµπιστευτεί. Καθώς οι ιθύνοντες προσπαθούν να συγκαλύψουν την υπόθεση, αποφασίζει να τη δηµοσιοποιήσει στον Τύπο. Ωστόσο, χρειάζεται προσοχή και βαθιά γνώση το πείραγµα ενός έργου αρχαίου δράµατος.
«Οι ξένοι θαυµάζουν το αρχαίο δράµα, το θέµα όµως είναι πώς το επιστρέφουν στην κερκίδα του. Από τη µια, πολύ καλώς καλούµε ξένους δηµιουργούς για να δούµε τη θέασή τους στα έργα αυτά. Για να έχουµε και µια άλλη εµπειρία. Από την άλλη, όµως, το αρνητικό είναι ότι δεν γνωρίζουν τους κανόνες του και, επειδή δεν εντρυφούν σε αυτό και είναι κάτω από την µπότα του ολοκληρωτικού σε αισθητική και ιδεολογία µεταµοντέρνου ρεύµατος, το διαλύουν και το αποδοµούν. Αλλά, επειδή αυτό γίνεται στο όνοµα του πειράµατος, το πιο έντιµο είναι να λένε ότι θα κάνουν µια παράσταση που θα είναι βασισµένη πάνω σε έναν αρχαίο ελληνικό µύθο, που ευτυχώς κάποιοι το κάνουν», επισηµαίνει ο Σωτήρης Χατζάκης.
*Δημοσιεύθηκε στο ένθετο Secret της εφημερίδας «Παραπολιτικά» στις 8/06/2024
*Διαβάστε εδώ: Το Μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής μάγεψε το κοινό της Όπερας του Καΐρου (Εικόνες)
Και όσο οι καλλιτεχνικές τάσεις της παγκόσµιας σκηνής εναλλάσσονται, τόσο και οι αντιλήψεις για το αρχαίο δράµα ανανεώνονται, δηµιουργώντας ένα «πείραγµα» των έργων, που κάποιες φορές αναδεικνύει εκ νέου τη λάµψη του πρωτοτύπου, ενώ κάποιες άλλες όχι.
«Η ακτινοβολία και το κύρος του αρχαίου δράµατος στο εξωτερικό είναι µοναδικά. Ο Αλ Πατσίνο είχε πει ότι “θα άλλαζα την καριέρα µου ολόκληρη αν γινόταν να παίξω τον ‘Οιδίποδα επί Κολωνώ’ στην Επίδαυρο”. Είχα έρθει σε επαφή και µε αυτόν και µε τον Όλιβερ Στόουν και µε τον Κουστουρίτσα για να ανεβάσει τη “Λυσιστράτη” και πάντα η αντίδραση σε όλους ήταν ότι τους κόβονταν τα πόδια. Ένιωθαν δέος, θαυµασµό, όνειρο ζωής. Στην πορεία των 46 χρόνων που κάνω θέατρο, έχω παίξει και έχω σκηνοθετήσει έργα αρχαίου δράµατος σε περίπου 30 χώρες. ∆εν υπήρχε χώρα από τη Ν. Αφρική µέχρι το Πεκίνο, από το Χονγκ Κονγκ µέχρι την Κούβα και από την Ευρώπη µέχρι τα Βαλκάνια όπου να µην έχουν µια βαθιά επιθυµία να ασχοληθούν µε το αρχαίο δράµα. Και µάλιστα θεωρούν ότι το αρχαίο δράµα είναι η µήτρα του παγκόσµιου θεάτρου. Οτι έχει µια εντοπιότητα και ότι είναι αυθεντικά γηγενές, είναι παγκόσµιο. Η αρχαία τραγωδία είναι αυθεντικά ελληνική, γι’ αυτό είναι παγκόσµια. Είναι µια µαγική, υπέροχη ιστορία της εντοπιότητας, που αγγίζει την οικουµενικότητα. Κι αυτό συµβαίνει όταν η δύναµη της Τέχνης συναντά τον µέσο όρο των θεατών», αναφέρει στο «S» o πρώην διευθυντής του Εθνικού Θέατρου και γνωστός σκηνοθέτης Σωτήρης Χατζάκης αναφορικά µε τη σηµασία που έχει η ενασχόληση ξένων καλλιτεχνών µε το αρχαίο δράµα.
Φέτος τέσσερις διάσηµοι καλλιτέχνες, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, θα παρουσιάσουν στη χώρα µας τη δική τους εκδοχή πάνω στους µύθους της Μήδειας, της Εκάβης και της Ιφιγένειας εν Αυλίδι, χωρίς να ακολουθούν απαραίτητα τους κανόνες ενός κλασικού ανεβάσµατος της αρχαίας τραγωδίας.
Ο Τιµοφέι Κουλιάµπιν, ένας από τους διασηµότερους Ρώσους σκηνοθέτες, γνωστός για τις ριζοσπαστικά µοντέρνες ερµηνείες έργων κλασικών συγγραφέων, επανέρχεται στο Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου, που τον είχε συστήσει λίγα χρόνια πριν στο ελληνικό κοινό. Ο γνωστός για την ποιητική µατιά του σκηνοθέτης θα ανοίξει τα φετινά Επιδαύρια στις 5 και 6 Ιουλίου µε την «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» του Ευριπίδη, µε Ελληνες ηθοποιούς, µεταξύ των οποίων ο Νίκος Ψαρράς, η Μαρία Ναυπλιώτου και ο Θάνος Τοκάκης. Η «Ιφιγένεια εν Αυλίδι», που θα κάνει παγκόσµια πρεµιέρα στην Επίδαυρο, είναι µια παράσταση σχεδιασµένη αποκλειστικά για το αργολικό θέατρο, ενώνοντας δηµιουργικά γι’ άλλη µία φορά έναν ξένο σκηνοθέτη µε την ελληνική σκηνή.
Μια σύγχρονη ανάγνωση
Στις 9, 10 και 11 Ιουλίου θα κάνει την παγκόσµια πρεµιέρα της στο «Θέατρο Παλλάς» η «Μήδεια» του διακεκριµένου Αυστραλού δηµιουργού Σάιµον Στόουν, ο οποίος προτείνει µια σύγχρονη ανάγνωση του δράµατος, µε το υποκριτικό σύνολο του International Theater Amsterdam. Ο πυρήνας του µύθου, αναλλοίωτος, ζυµώνεται µε φόντο τη µεσοαστική Αµερική τού σήµερα. Έχοντας µόλις πάρει εξιτήριο από µια ψυχιατρική κλινική, στον απόηχο ενός δύσκολου διαζυγίου, η Άννα ελπίζει σε µια συµφιλίωση µε τον σύζυγό της, Λούκας, παρότι είχε προηγουµένως προσπαθήσει να τον δηλητηριάσει. Η επανένωση προβλέπεται ολέθρια, αφού το σπίτι τους µετατρέπεται σε πεδίο µάχης. Καλλιτεχνικό γεγονός παγκόσµιας εµβέλειας, η «Μήδεια» του Σάιµον Στόουν έχει παρουσιαστεί στις σηµαντικότερες σκηνές διεθνώς, αποσπώντας διθυραµβικές κριτικές.
«Η αρχαία τραγωδία είναι αυθεντικά ελληνική, γι’ αυτό είναι παγκόσμια. Είναι μια μαγική, υπέροχη ιστορία της εντοπιότητας, που αγγίζει την οικουμενικότητα» Σωτήρης Χατζάκης
Η παράσταση έκανε πρεµιέρα το 2014 στην Ολλανδία µε τη Μαριέκε Χέεµπινκ στον πρωταγωνιστικό ρόλο (βραβείο Theo d’Or), ενώ στην Ελλάδα, παρότι γνωρίζουµε τον Στόουν ως συγγραφέα, θα είναι η πρώτη φορά που θα έχουµε την ευκαιρία να παρακολουθήσουµε παράσταση σε δική του σκηνοθεσία.
Λίγες ηµέρες αργότερα, στις 13 και 14 Ιουλίου, το αθηναϊκό κοινό θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει στον φεστιβαλικό χώρο της «Πειραιώς 260» την παράσταση χορού «Strong Born» της Ελληνογερµανίδας χορογράφου και σκηνοθέτιδος Κατ Βαλαστούρ.
Η εν λόγω παράσταση έρχεται ως συνέχεια του προηγούµενου έργου της γνωστής χορογράφου, που συνοµιλεί µε τον µύθο της Ιφιγένειας εν Αυλίδι, τον οποίο προσεγγίζει από φεµινιστική σκοπιά. Εµπνέεται από τη σηµασία του ονόµατος της ευριπίδειας ηρωίδας, αντλώντας ταυτόχρονα την έµπνευσή της από τα Αναστενάρια, βορειοελλαδίτικο δρώµενο, στη διάρκεια του οποίου οι συµµετέχοντες πατούν σε αναµµένα κάρβουνα, αλλά και από τον θυσιαστικό χορό που περιλαµβάνεται στην ιεροτελεστία της άνοιξης του Βάσλαβ Νιζίνσκι.
Στο «Strong Born» όλα αυτά τα στοιχεία συµπλέκονται στην επινόηση µιας νέας τελετουργίας, µε κυρίαρχη την παρουσία του ρυθµού.
Σύμπραξη
Στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου θα βρεθεί στις 26 και 27 Ιουλίου και ο διάσηµος Πορτογάλος σκηνοθέτης και διευθυντής του Φεστιβάλ της Αβινιόν, Τιάγκο Ροντρίγκες, που ως αιώνιος υπέρµαχος ενός ζωντανού θεάτρου θα συµπράξει για πρώτη φορά µε τον κορυφαίο θίασο της Κοµεντί Φρανσέζ, παρουσιάζοντας το έργο «Not Hecuba». Ο Τιάγκο Ροντρίγκες καταπιάνεται µε την ιστορία της Εκάβης και, όπως γίνεται πάντα στο χαρακτηριστικό µετωπικό του ιδίωµα, συµπλέκει το δράµα ενός αρχαίου και ενός σύγχρονου ήρωα στον ίδιο διαχρονικό καµβά: Εδώ µια Τρωαδίτισσα µε µια γυναίκα σηµερινή, ηθοποιό και µητέρα. Στο έργο, µια ηθοποιός κάνει πρόβα στην «Εκάβη» του Ευριπίδη.
Υποδύεται τον ρόλο της χήρας του Πριάµου, που µε την ήττα της Τροίας έχασε τα πάντα: τον άντρα της, τον θρόνο της, την ελευθερία της και, το πλέον οδυνηρό, σχεδόν όλα τα παιδιά της. Είναι µια γυναίκα που αξιώνει δικαιοσύνη. Ο µύθος της τραγωδίας συναντάει όµως σπαρακτικά την οικεία πραγµατικότητα της ηθοποιού, µητέρας ενός εφήβου στο φάσµα του αυτισµού, που έχει υποστεί κακοποίηση από το προσωπικό του ιδρύµατος όπου τον έχει εµπιστευτεί. Καθώς οι ιθύνοντες προσπαθούν να συγκαλύψουν την υπόθεση, αποφασίζει να τη δηµοσιοποιήσει στον Τύπο. Ωστόσο, χρειάζεται προσοχή και βαθιά γνώση το πείραγµα ενός έργου αρχαίου δράµατος.
«Οι ξένοι θαυµάζουν το αρχαίο δράµα, το θέµα όµως είναι πώς το επιστρέφουν στην κερκίδα του. Από τη µια, πολύ καλώς καλούµε ξένους δηµιουργούς για να δούµε τη θέασή τους στα έργα αυτά. Για να έχουµε και µια άλλη εµπειρία. Από την άλλη, όµως, το αρνητικό είναι ότι δεν γνωρίζουν τους κανόνες του και, επειδή δεν εντρυφούν σε αυτό και είναι κάτω από την µπότα του ολοκληρωτικού σε αισθητική και ιδεολογία µεταµοντέρνου ρεύµατος, το διαλύουν και το αποδοµούν. Αλλά, επειδή αυτό γίνεται στο όνοµα του πειράµατος, το πιο έντιµο είναι να λένε ότι θα κάνουν µια παράσταση που θα είναι βασισµένη πάνω σε έναν αρχαίο ελληνικό µύθο, που ευτυχώς κάποιοι το κάνουν», επισηµαίνει ο Σωτήρης Χατζάκης.
*Δημοσιεύθηκε στο ένθετο Secret της εφημερίδας «Παραπολιτικά» στις 8/06/2024
