Παγκόσμιο Κύπελλο 1974: Το μετατραυματικό στρες των Ολλανδών, οι Γερμανοί και ένα πάρτι που κόστισε

Έως την έναρξη του Παγκόσμιου Κυπέλλου 2022 στο Κατάρ, την Κυριακή 20 Νοεμβρίου με το παιχνίδι Κατάρ-Εκουαδόρ, τα parapolitika.gr θα παρουσιάσουν ιστορίες από το θεσμό. Το γιγαντιαίο ποδοσφαιρικό φεστιβάλ, που ενώνει την οικουμένη στα πέρατά της, δεν θα διατηρούσε τη δύναμή του χωρίς τους ήρωές του. Ευλογημένοι και καταραμένοι, γενναίοι και δειλοί, δαήμονες και αδήμονες, οι ποδοσφαιριστές αποκτούν μια υπόσταση που ξεπερνά το ανθρώπινο συμβατο. 

Το πάρτι έγινε. Ο Ρενέ φαν ντερ Κέρκοφ τούς «έδωσε» στεγνά. Σε αγγλικό ντοκιμαντέρ, για την Ολλανδία του 1974, ο Τζόνι Ρεπ μίλησε για συκοφαντία της «Bild» προς τους παίκτες του Ρίνους Μίχελς, με τη δήλωση «τίποτα από αυτά ήταν αλήθεια», όμως ο Φαν ντερ Κέρκοφ, αφήνοντας να του φύγει ένα παιχνιδιάρικο γέλιο, επιβεβαίωσε το ρεπορτάζ ενός Γερμανού δημοσιογράφου. Ενός «εμπόρου ζυμαρικών», που είχε καταλύσει στο ξενοδοχείο της ολλανδικής αποστολής στο Μύνστερ.

Οι Ολλανδοί του 1974 είναι η πιο άνετη ομάδα όλων των εποχών. Οι περισσότεροι έχουν μακριά μαλλιά, κάποιοι, όπως ο Ρούντι Κρολ, φορούν κολιέ με πολύχρωμες πέτρες κατά τη διάρκεια των παιχνιδιών τους. Του το είχε δώσει, λέει, ένα κορίτσι από την Αγγλία, ονόματι Τζουν. Μοιάζει με όνομα που θα συναντούσες στην ηρωίδα ενός θερινού άρλεκιν. Αν, αντιθέτως, σε λένε Ντάνι και έχεις παντρευτεί το σπουδαιότερο Ολλανδό ποδοσφαιριστή όλων των εποχών στα 21 του, όταν, κιόλας, μπορείς να του κάνεις το βίο αβίωτο. Μπορείς ακόμα και να τον κάνεις να σου ορκιστεί ότι δεν θα ξαναπάρει μέρος σε Παγκόσμιο Κύπελλο.


Αρκεί να έχει γίνει ένα πάρτι σε πισίνα. Ή μάλλον όχι, δεν αρκεί μόνο αυτό. Πρέπει να έχει γίνει ένα πάρτι σε πισίνα, με χρήση σαμπάνιας, γυμνά κορίτσια και να το έχει γράψει η «Bild». Τότε, ναι. Πρέπει να ορκιστεί ότι δεν πρόκειται να πάρει ξανά μέρος σε Παγκόσμιο Κύπελλο.

Ο «έμπορος ζυμαρικών» και η συζήτηση με τον Γιόχαν Κρόιφ

Όλοι οι Ολλανδοί εκείνης της ομάδας είναι μια μίξη Τζορτζ Χάρισον και Μάλκολμ ΜακΝτάουελ στο «Κουρδιστό Πορτοκάλι» του Στάνλεϊ Κιούμπρικ. Έχουν ύφος και τουπέ, αλλά είναι πιο άνετοι από τον Πολ Νιούμαν στο «Κεντρί». Φαίνεται ότι τα μαλλιά τους τα έχουν ξεχάσει από τη δεκαετία του ’60, μοιάζουν να μην αναγνωρίζουν τις αλλαγές που συντελούνται. Δεν είναι όλα, βέβαια, αγγελικά πλασμένα στην ομάδα. Ο Γιόχαν Κρόιφ έχει φύγει την περασμένη χρονιά για την Μπαρτσελόνα επειδή σε μια ψηφοφορία για τους αρχηγούς καταποντίζεται. Μόλις τελειώνει η ψηφοφορία, καλεί στο τηλέφωνο τον ατζέντη του. Το όνομά του είναι Κορ Κόστερ και είναι ο πατέρας της συζύγου του, Ντάνι, και έμπορος διαμαντιών. Το 1968, όταν και παντρεύτηκαν, ο Κρόιφ ήταν 21 και εκείνη 19. Η Ντάνι έχει πάρει τον Γιόχαν πριν γίνει σταρ, όταν ήταν φέρελπις ποδοσφαιριστής. Πριν, καν, ο Άγιαξ φτάσει στον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών το 1969 και ηττηθεί πανηγυρικά από τη Μίλαν, 4-1.

Αυτά τα έξι χρόνια έχουν συντελεστεί αλλαγές, αλλά ο Κρόιφ πάντα ήξερε ότι ήταν σπουδαίος. Αν κάποιος έλεγε ότι είχε ανακαλύψει την ειδικότερη θεωρία της σχετικότητας, ενδεχομένως να τον πίστευες. Δεν αποκλείεται να ξεκίνησε από εκείνον η τάση να παντρεύονται σε μικρή ηλικία οι ποδοσφαιριστές. Η πιλάλα στα αυτιά των συμπαικτών του έπιασε τόπο. Ο Άγιαξ ήταν τόσο άνετος, που το 1973, στο Βελιγράδι, ο υπέροχος Ρουμάνος προπονητής Στέφαν Κόβατς, κατατί αδικημένος από το ίδιο το μεγαλείο αυτής της ομάδας, είχε επιτρέψει στις συζύγους των ποδοσφαιριστών να ταξιδέψουν και να διαμείνουν μαζί τους στην πρωτεύουσα της Γιουγκοσλαβίας, ενώ επίκειτο ο τελικός του Κυπέλλου Πρωταθλητριών με τη Γιουβέντους. Οι Ολλανδοί νίκησαν 1-0 με γκολ του Ρεπ στο… 2’ και το παιχνίδι τελείωσε τότε. Στον ομοσπονδιακό προπονητή Μίχελς, βεβαίως, δεν περνούσαν αυτά. Έλεγαν ότι ο Κρόιφ κάπνιζε στα… κλεφτά παρουσία του, προκειμένου να μην τον πιάσει.


Η Ολλανδία δεν είχε πάρει μέρος σε Παγκόσμιο Κύπελλο φτάνοντας στη Δυτική Γερμανία, αλλά όλοι αναγνώριζαν την επικείμενη παγκόσμια πρωταθλήτρια. Τρεις μέρες πριν το 2-0 επί της Βραζιλίας, οι παίκτες νιώθουν ότι δεν πρόκειται να απειληθούν από την απερχόμενη παγκόσμια πρωταθλήτρια, παρ’ ότι πρόκειται για παιχνίδι πρόκρισης. Ο Γιόχαν Νέεσκες αποφασίζει να κάνει βραδινή έξοδο σε μια ντισκοτέκ, αλλά οι υπόλοιποι μένουν στο ξενοδοχείο και αράζουν στην πισίνα. Ο δημοσιογράφος μίας τοπικής εφημερίδας βρίσκεται εκεί και υποκρίνεται ότι είναι έμπορος ζυμαρικών. Πηγαίνει στο κρεβάτι νωρίς, αλλά ξυπνάει όταν ακούει ένα τραγούδι των Bee Gees, κατεβαίνει στη ρεσεψιόν για να διαμαρτυρηθεί. Τότε, οι Ολλανδοί διεθνείς τον προσκαλούν στην πισίνα που, όπως είπε ο Φαν ντε Κέρκοφ, ήταν μερικά κορίτσια τα οποία έβγαλαν τα πάνω μέρη των μπικίνι τους και «τους κάναμε παρέα». Ο Κρόιφ ξετρακιάζει το συνομιλητή του, με τον οποίο συζητά για 45 λεπτά για ποδόσφαιρο και ζυμαρικά.

Ο δημοσιογράφος ξέρει ότι έχει ανακαλύψει χρυσωρυχείο. Δεν φτάνει που γράφει το ρεπορτάζ για τη δική του εφημερίδα, το πουλάει για 500 μάρκα και στην «Bild». Ο τίτλος είναι από μόνος του σκανδαλώδης: «Ο Κρόιφ, σαμπάνιες, γυμνά κορίτσια και βουτιές ». Η είδηση περνά τα σύνορα και φτάνει στην Ολλανδία γρήγορα. Έντρομες, οι γυναίκες των ποδοσφαιριστών φτιάχνουν βιαστικά τις βαλίτσες τους για να πάνε στη Γερμανία. Όχι η Ντάνι Κόστερ. Εκείνη κάθεται στο σπίτι, ώστε ο σύζυγός της να μη μειώσει την απόσταση που τον χώριζε ανάμεσα στην ενοχή και εκείνη. Ο Κρόιφ, πια, περνάει πάρα πολλές ώρες στο τηλέφωνο. Η Ντάνι δεν τον αφήνει να ησυχάσει, ενώ της ορκίζεται ότι δεν έκανε οτιδήποτε. Η Ντάνι ξέρει τον τρόπο για να σώσει το γάμο της. Αυτό που ο Γιόχαν δεν ξέρει, είναι ότι μέσα στις μετάνοιες χρειάζεται να της ορκιστεί ότι δεν θα ξαναλείψει τόσο καιρό από το σπίτι στο Άμστερνταμ, ούτε για να παίξει στο Παγκόσμιο Κύπελλο.

Η αϋπνία, η ειρωνεία και το τραύμα

Όταν στην Ολλανδία αναφέρουν τα αρχιγράμματα BC και DC, εννοούν πριν την Κόστερ και μετά την Κόστερ. Τέτοια ήταν η επιρροή της πάνω στον Κρόιφ. Της καταλογίζουν, δε, ότι η συμπεριφορά της στέρησε από τη χώρα ένα Παγκόσμιο Κύπελλο, ίσως και δύο.


Το βράδυ της 6ης Ιουλίου στο Μόναχο είναι δύσκολο για τον Κρόιφ. Η Ολλανδία έχει προκριθεί στον τελικό άνετα, αλλά εκείνος δεν νιώθει το υπερεπείγον στον τελικό, αλλά στην Ντάνι. Ένα χρόνο πριν, στα προημιτελικά του Κυπέλλου Πρωταθλητριών, ο Άγιαξ έχει συντρίψει την Μπάγερν 4-0 και οι Ολλανδοί είναι σίγουροι ότι θα νικήσουν. Ο Κρόιφ είναι άυπνος, τα τηλεφωνήματα με τη σύζυγό του συνεχίζονται καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας. Οι Γερμανοί έχουν περάσει δύσκολα, στο λασπωμένο τερέν του «Waldstadion», τους Πολωνούς, 1-0. Παρ’ ότι είναι η Μπάγερν Μονάχου που έχει κατακτήσει το Κύπελλο Πρωταθλητριών εκείνης της χρονιάς, η νίκη της αποδίδεται και στη φυγή του Γιόχαν στη Βαρκελώνη.

Η πρώτη φάση του παιχνιδιού της 7ης Ιουλίου παραμένει θρυλική. Οι 16 πάσες πριν ο Κρόιφ, με τη μόνη εμφάνιση με τις δύο ρίγες, σε αντίθεση με τις τρεις, σαφής παραπομπή στην Adidas, των υπόλοιπων διεθνών, πάρει το πέναλτι από τον Ούλι Χένες παραμένουν μια αξέχαστη στιγμή. Ο Γιόχαν Νέεσκες βάζει το γκολ και στο «Olympiastadion» ξεκινούν να φοβούνται το ενδεχόμενο συντριβής. Οι Ολλανδοί, όμως, δεν παίζουν για να σκοράρουν. Παίζουν για να ειρωνευτούν τους Γερμανούς και με μια πρέζα… βαριεστημάρας να δώσουν διαστάσεις αδιαμφισβήτητης ανωτερότητας στη σίγουρη επικράτησή τους. Η Γερμανία, όμως, είναι η μόνη ομάδα που δεν πρέπει να το κάνεις. Θα στο γυρίσουν και θα στο τρίβουν στη μούρη και μόνο με την ύπαρξή τους για δεκαετίες ολόκληρες.


Ο Ούλι Χένες κερδίζει το πέναλτι από τον Άρι Χάαν, που μετατρέπει σε γκολ ο Πάουλ Μπράιτνερ στο 25’. Και στο 43’, ύστερα από κούρσα του Βόλφγκανγκ Όβερατ, ο Γκερντ Μίλερ βάζει το 14ο γκολ του σε Παγκόσμιο Κύπελλο, με ένα θρυλικό, πια, γυριστό. Ο Σεπ Μάγερ, ένα χρόνο και τέσσερις μέρες ύστερα από εκείνο το εφιαλτικό βράδυ στο Άμστερνταμ, αποκρούει και τα… άουτ. Οι Δυτικογερμανοί κατακτούν το τρόπαιο, δεύτερο στην ιστορία τους ύστερα από εκείνο το 1954 με την Ουγγαρία στη Βέρνη, 3-2, και πάλι με ανατροπή. Ο Ολλανδός σχολιαστής του τελικού φωνάζει απελπισμένος, άμα τη λήξει του τελικού, «μας κορόιδεψαν ξανά». Είναι σαφής η αναφορά στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και το πώς οι Ολλανδοί συμφώνησαν στα ψέματα που τους σέρβιραν οι Ναζί, κυρίως σε ό,τι είχε να κάνει με τους Εβραίους που κατοικούσαν στην πόλη. Ο Φραντς Μπεκενμπάουερ, επονομαζόμενος Κάιζερ, σηκώνει το τρόπαιο του παγκόσμιου πρωταθλητή. Όταν οι Ολλανδοί επιστρέφουν, τυγχάνουν θερμής υποδοχής. Αλλά οι συμπατριώτες τους ξέρουν ότι το τραύμα, που θα έκλεινε οριστικά στο Μόναχο, θα μείνει για πάντα ανεπούλωτο.

Ο «γαμπρός»

Ο Κρόιφ, όχι απλώς θα ξαναπαίξει στην Εθνική αλλά, θα έχει και γνώμη. Φαίνεται πως έχει επιβάλλει να μην παίξουν στην ομάδα ο τερματοφύλακας Γιαν φαν Μπέβερεν και ο επιθετικός Βίλι φαν ντερ Κάιλεν, ο οποίος έχει εννιά σεζόν με συν 20 γκολ στην Αϊντχόφεν, στις πρώτες 13 του. Πάντως, δεν καλούνται ούτε στο Παγκόσμιο Κύπελλο.

Δεν θεωρείται τυχαία ο δεύτερος σπουδαιότερος καλλιτέχνης του έθνους μετά τον Βίνσεντ βαν Γκογκ. Αλλά οι συμπαίκτες του δεν τον ανέχονται εύκολα. Ο «ιπτάμενος Ολλανδός» είναι απίστευτα απαιτητικός και έχει πάντα δίκιο. Ακόμα και ο Ρεπ ή ο Νέεσκες, ο Κρολ ή ο Βιμ Σουρμπίρ, πρέπει να κάνουν τα στραβά μάτια όταν τους δείχνει τις θέσεις τους μέσα στο γήπεδο. Επιπλέον, δεν είναι δα ο μέγιστος πατριώτης. Στις 22 Οκτωβρίου του 1969, όταν η Ολλανδία θέλει τη νίκη εντός έδρας για να πάρει το εισιτήριο για το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1970, εκείνος βρίσκεται στο Μιλάνο, προκειμένου να πάρει η Ντάνι του πράγματα για την μπουτίκ της. Το 1976 όλοι οι Ολλανδοί είναι «σκοτωμένοι» και στο Euro που γίνεται στη Γιουγκοσλαβία ηττώνται 3-1 στην παράταση, στον ημιτελικό από τη μετέπειτα πρωταθλήτρια Ευρώπης Τσεχοσλοβακία. Την επόμενη χρονιά, όμως, προκρίνονται στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1978. Είναι ξαφνικό, λοιπόν, ότι μετά τη νίκη πρόκρισης, το 1-0 με το Βέλγιο στις 26 Οκτωβρίου του 1977, ο Κρόιφ ανακοινώνει ότι δεν πρόκειται να φορέσει ξανά τη φανέλα με το εθνόσημο.


Η ιστορία με τη δικτατορία του Βιντέλα δεν πείθει κάποιον, ενώ στο δικό του αφήγημα υπάρχει η εισβολή ενός κακοποιού το 1977 στο σπίτι τους στη Βαρκελώνη, την οποία ακολούθησε το δέσιμό τους και η απόπειρα ληστείας του σπιτιού τους. Αλλά όλοι ψυχανεμίζονται πως ο λόγος που βρισκόταν με την Ντάνι για ψώνια στο Λονδίνο κατά τη διάρκεια του τελικού του 1978 ήταν εκείνο το πάρτι στην πισίνα.

Δεν του είχαν κολλήσει, άλλωστε, τυχαία το παρατσούκλι «Ο γαμπρός» στο Αϊντχόφεν (ενδεχομένως οι Φαν Μπέβερεν και Φαν ντερ Κάιλεν). Ούτε, οπωσδήποτε, ήταν συμπτωματικό ότι οι περισσότεροι Ολλανδοί διεθνείς πήραν διαζύγια από τις συζύγους τους κάποια χρόνια μετά το 1974, ενώ ο Γιόχαν και η Ντάνι, γονείς τριών παιδιών, παρέμειναν παντρεμένοι για 48 χρόνια, μέχρι το θάνατο του τελευταίου στις 24 Μαρτίου του 2016, στη Βαρκελώνη.

*Το κείμενο είναι αναδημοσιευμένο.