Οπαδική βία: Ο χουλιγκανισμός και όσα έκανε και δεν έκανε η Μάργκαρετ Θάτσερ για την πάταξή του
Μύθοι και πραγματικότητα για την οπαδική βία επί των ημερών της Μάργκαρετ Θάτσερ και τον χουλιγκανισμό στα Αγγλικά γήπεδα τη δεκαετία του 1980.
Κωστας Μπελιας
Η Μάργκαρετ Χίλντα Θάτσερ κατάφερε να μείνει στην Ιστορία -µεταξύ άλλων- για τον τρόπο µε τον οποίο αντιμετώπισε τον ποδοσφαιρικό χουλιγκανισμό. Επί των ημερών της ήρθε αντιμέτωπη µε αυτόν και φέρεται να τον νίκησε. Την άποψη αυτή πολλοί ασπάζονται, ίσως όµως απέχει από την πραγµατικότητα. Οτι η «Σιδηρά Κυρία» είχε ελάχιστη σχέση µε τον αθλητισµό είναι κάτι γνωστό. Τα έντεκα χρόνια που παρέµεινε στην εξουσία σηµαδεύθηκαν από την αποτυχηµένη προσπάθειά της να αναγκαστούν οι Βρετανοί αθλητές να µποϊκοτάρουν τους Ολυµπιακούς Αγώνες της Μόσχας και φυσικά από τον τρόπο που αντιµετώπισε τον χουλιγκανισµό. Η ιστορία ξεκινά τον Μάρτιο του 1985 µε τα επεισόδια στον αγώνα Λούτον - Μίλγουολ, µε συµπλοκές των χούλιγκαν σε ολόκληρη την πόλη και απολογισµό 47 τραυµατίες και 31 συλλήψεις. Η Θάτσερ φώναξε το αφεντικό της Λούτον και βουλευτή, Ντέιβιντ Εβανς, που ήταν φίλος της, και σχεδίασαν την επόµενη µέρα. Μίλησαν για φράχτες -ηλεκτρικούς, σύµφωνα µε µια εκδοχή- στα γήπεδα και την κάρτα φιλάθλου. Η συζήτηση ήταν σε εξέλιξη, όταν στις 11 Μαΐου η ξύλινη κερκίδα του γηπέδου της Μπράντφορντ έγινε παρανάλωµα του πυρός. Έχασαν τη ζωή τους 56 άνθρωποι. Ακολούθησε στις 29 Μαΐου η τραγωδία του Χέιζελ, όπου οπαδοί της Λίβερπουλ παραβίασαν το κιγκλίδωµα που τους χώριζε από αυτούς της Γιουβέντους. Συνολικά 39 οπαδοί έχασαν τη ζωή τους, συγκεκριµένα 32 Ιταλοί, 4 Βέλγοι, 2 Γάλλοι και ένας Βορειοϊρλανδός.
Τότε ήρθε η τιµωρία. Όχι κάποιο µέτρο, αλλά η τιµωρία από την UEFA, η οποία απέβαλε τις βρετανικές οµάδες από την Ευρώπη. Όχι από τη Θάτσερ, αλλά από την UEFA. Ο µύθος θέλει τη βαρόνη να είναι αυτή που επέβαλε την ποινή, όµως η πραγµατικότητα είναι ότι απλά την ενέκρινε και φέρεται να σχολίασε: «Κύριε πρόεδρε, νοµίζω πως είστε επιεικής», απευθυνόµενη στον επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Οµοσπονδίας, Ζακ Ζορζ. Αυτό που έκανε η λαίδη του Τάγµατος της Περικνηµίδας -ένας από τους πολλούς τίτλους της- ήταν να περάσει τελικά το µέτρο του Εθνικού Συστήµατος Μελών. Το σχέδιο προέβλεπε ένα ηλεκτρονικό, εθνικό µητρώο οπαδών ποδοσφαίρου µε ειδικές κάρτες µέλους, µέσω των οποίων θα εξασφάλιζαν είσοδο στα γήπεδο µε τον απαραίτητο ηλεκτρονικό εξοπλισµό σάρωσης στην πύλη. Στους καταδικασµένους χούλιγκαν θα απαγορευόταν η είσοδος. Τότε -Απρίλιος του 1989- ήρθε η τραγωδία του Χίλσµπορο στον ηµιτελικό του Κυπέλλου Αγγλίας µεταξύ Νότιγχαµ Φόρεστ και Λίβερπουλ. Η εσφαλµένη κατανοµή των φιλάθλων, η προχειρότητα και οι ενέργειες του επικεφαλής της αστυνοµικής δύναµης οδήγησαν στην είσοδο υπεράριθµων οπαδών της Λίβερπουλ στη βόρεια κερκίδα του σταδίου. Ο τραγικός απολογισµός ήταν 96 οπαδοί της Λίβερπουλ νεκροί και 776 τραυµατίες. Η Θάτσερ, µε όσα είχε ή δεν είχε κάνει, απολάµβανε ότι δεν δυσφηµιζόταν η χώρα µε επεισόδια Βρετανών εκτός συνόρων, λόγω της τιµωρίας από την UEFA, αλλά έως εκεί. Όσον αφορά την κάρτα µέλους, απορρίφθηκε από την έκθεση του λόρδου Τέιλορ, του δικαστή που είχε αναλάβει να βρει τα αίτια για το Χίλσµπορο.
Η Θάτσερ µάλλον έβλεπε το ποδόσφαιρο ως κάτι εχθρικό προς αυτή. Ηγέτις του Συντηρητικού Κόµµατος, η ίδια θεωρούσε ότι ήταν το άθληµα της εργατικής τάξης και µέλη της οι χούλιγκαν. Ο τότε υπουργός Εσωτερικών, Ντάγκλας Χερντ, σε ένα υπόµνηµα τον Ιούνιο του 1988 είχε γράψει: «∆εν υπάρχει τίποτα καινούργιο στις διαταραχές της πόλης της αγοράς. Η βία του µεθυσµένου όχλου πάει αιώνες πίσω. Τα teddy boys στη δεκαετία του ’50, οι mods (µοντερνιστές) και οι rockers στη δεκαετία του ’60, οι punks και οι skinheads στη δεκαετία του ’70 κληρονόµησαν µια µακρά παράδοση. Αλλά ανησυχώ ότι το πρόβληµα χειροτερεύει».
Οι Αρχές πίστευαν ότι το 90% των περιστατικών χουλιγκανισµού σχετίζονταν µε το ποτό. Ο Χερντ σηµείωνε: «Η σκληρότητα είναι µια απόδειξη του ανδρισµού.
Το ποτό αφαιρεί τις αναστολές τους και τους σπρώχνει στα άκρα. Οι γονείς τους είναι στο σπίτι µπροστά στην τηλεόραση και η ανατροφή και η εκπαίδευσή τους απέτυχαν να τους δώσουν αυτοπειθαρχία, αίσθηµα κοινωνικής ευθύνης ή άλλα ενδιαφέροντα, εκτός από το να περνούν καλά». Μετά το Χίλσµπορο είχε ζητήσει την παραίτηση του αρχηγού της Αστυνοµίας, µόνο που η Θάτσερ δεν ήθελε να ακούσει λέξη γι’ αυτό, όπως ακριβώς στο Λίβερπουλ δεν θέλουν να ακούνε το όνοµά της.
Ο λόρδος και οι αλλαγές Ο λόρδος Τέιλορ έκανε και µια δεύτερη αναφορά, µε τις παρατηρήσεις του για θέµατα ασφαλείας και οριοθέτηση συγκεκριµένων χώρων των εξεδρών, έτσι ώστε να ελέγχονται καλύτερα. Το 1992 έκανε την εµφάνισή του στο βρετανικό ποδόσφαιρο ο Ρούπερτ Μέρντοχ, ο Αυστραλοαµερικανός µεγιστάνας των ΜΜΕ. Πλήρωσε πολλά για να αποκτήσει τα τηλεοπτικά δικαιώµατα των αγώνων της Premier League, απαίτησε νέα γήπεδα που «ντρεπόσουν» να κάνεις επεισόδια, υιοθέτησε τις προτάσεις του Τέιλορ, ακρίβυναν τα εισιτήρια και έτσι άλλαξε σε µεγάλο βαθµό το προφίλ των φιλάθλων. Όταν έγιναν αυτά, πρωθυπουργός του Ηνωµένου Βασιλείου ήταν ο Τζον Μέιτζορ. Η θητεία της µακροβιότερης πρωθυπουργού του Ηνωµένου Βασιλείου του 20ού αιώνα είχε λήξει το 1990.
Οπαδική βία και τιµωρία, αλλά όχι µέτρα
Τότε ήρθε η τιµωρία. Όχι κάποιο µέτρο, αλλά η τιµωρία από την UEFA, η οποία απέβαλε τις βρετανικές οµάδες από την Ευρώπη. Όχι από τη Θάτσερ, αλλά από την UEFA. Ο µύθος θέλει τη βαρόνη να είναι αυτή που επέβαλε την ποινή, όµως η πραγµατικότητα είναι ότι απλά την ενέκρινε και φέρεται να σχολίασε: «Κύριε πρόεδρε, νοµίζω πως είστε επιεικής», απευθυνόµενη στον επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Οµοσπονδίας, Ζακ Ζορζ. Αυτό που έκανε η λαίδη του Τάγµατος της Περικνηµίδας -ένας από τους πολλούς τίτλους της- ήταν να περάσει τελικά το µέτρο του Εθνικού Συστήµατος Μελών. Το σχέδιο προέβλεπε ένα ηλεκτρονικό, εθνικό µητρώο οπαδών ποδοσφαίρου µε ειδικές κάρτες µέλους, µέσω των οποίων θα εξασφάλιζαν είσοδο στα γήπεδο µε τον απαραίτητο ηλεκτρονικό εξοπλισµό σάρωσης στην πύλη. Στους καταδικασµένους χούλιγκαν θα απαγορευόταν η είσοδος. Τότε -Απρίλιος του 1989- ήρθε η τραγωδία του Χίλσµπορο στον ηµιτελικό του Κυπέλλου Αγγλίας µεταξύ Νότιγχαµ Φόρεστ και Λίβερπουλ. Η εσφαλµένη κατανοµή των φιλάθλων, η προχειρότητα και οι ενέργειες του επικεφαλής της αστυνοµικής δύναµης οδήγησαν στην είσοδο υπεράριθµων οπαδών της Λίβερπουλ στη βόρεια κερκίδα του σταδίου. Ο τραγικός απολογισµός ήταν 96 οπαδοί της Λίβερπουλ νεκροί και 776 τραυµατίες. Η Θάτσερ, µε όσα είχε ή δεν είχε κάνει, απολάµβανε ότι δεν δυσφηµιζόταν η χώρα µε επεισόδια Βρετανών εκτός συνόρων, λόγω της τιµωρίας από την UEFA, αλλά έως εκεί. Όσον αφορά την κάρτα µέλους, απορρίφθηκε από την έκθεση του λόρδου Τέιλορ, του δικαστή που είχε αναλάβει να βρει τα αίτια για το Χίλσµπορο.
Οπαδική βία στο άθληµα της εργατικής τάξης
Η Θάτσερ µάλλον έβλεπε το ποδόσφαιρο ως κάτι εχθρικό προς αυτή. Ηγέτις του Συντηρητικού Κόµµατος, η ίδια θεωρούσε ότι ήταν το άθληµα της εργατικής τάξης και µέλη της οι χούλιγκαν. Ο τότε υπουργός Εσωτερικών, Ντάγκλας Χερντ, σε ένα υπόµνηµα τον Ιούνιο του 1988 είχε γράψει: «∆εν υπάρχει τίποτα καινούργιο στις διαταραχές της πόλης της αγοράς. Η βία του µεθυσµένου όχλου πάει αιώνες πίσω. Τα teddy boys στη δεκαετία του ’50, οι mods (µοντερνιστές) και οι rockers στη δεκαετία του ’60, οι punks και οι skinheads στη δεκαετία του ’70 κληρονόµησαν µια µακρά παράδοση. Αλλά ανησυχώ ότι το πρόβληµα χειροτερεύει».
Οπαδική βία και ποτό
Οι Αρχές πίστευαν ότι το 90% των περιστατικών χουλιγκανισµού σχετίζονταν µε το ποτό. Ο Χερντ σηµείωνε: «Η σκληρότητα είναι µια απόδειξη του ανδρισµού.
Το ποτό αφαιρεί τις αναστολές τους και τους σπρώχνει στα άκρα. Οι γονείς τους είναι στο σπίτι µπροστά στην τηλεόραση και η ανατροφή και η εκπαίδευσή τους απέτυχαν να τους δώσουν αυτοπειθαρχία, αίσθηµα κοινωνικής ευθύνης ή άλλα ενδιαφέροντα, εκτός από το να περνούν καλά». Μετά το Χίλσµπορο είχε ζητήσει την παραίτηση του αρχηγού της Αστυνοµίας, µόνο που η Θάτσερ δεν ήθελε να ακούσει λέξη γι’ αυτό, όπως ακριβώς στο Λίβερπουλ δεν θέλουν να ακούνε το όνοµά της.
Η οπαδική βία και οι παρατηρήσεις του λόρδου
Ο λόρδος και οι αλλαγές Ο λόρδος Τέιλορ έκανε και µια δεύτερη αναφορά, µε τις παρατηρήσεις του για θέµατα ασφαλείας και οριοθέτηση συγκεκριµένων χώρων των εξεδρών, έτσι ώστε να ελέγχονται καλύτερα. Το 1992 έκανε την εµφάνισή του στο βρετανικό ποδόσφαιρο ο Ρούπερτ Μέρντοχ, ο Αυστραλοαµερικανός µεγιστάνας των ΜΜΕ. Πλήρωσε πολλά για να αποκτήσει τα τηλεοπτικά δικαιώµατα των αγώνων της Premier League, απαίτησε νέα γήπεδα που «ντρεπόσουν» να κάνεις επεισόδια, υιοθέτησε τις προτάσεις του Τέιλορ, ακρίβυναν τα εισιτήρια και έτσι άλλαξε σε µεγάλο βαθµό το προφίλ των φιλάθλων. Όταν έγιναν αυτά, πρωθυπουργός του Ηνωµένου Βασιλείου ήταν ο Τζον Μέιτζορ. Η θητεία της µακροβιότερης πρωθυπουργού του Ηνωµένου Βασιλείου του 20ού αιώνα είχε λήξει το 1990.
