ΠΑΟΚ – Ολυμπιακός: Πώς φτάνουμε στο σημείο να βρίζουμε τη μάνα κάθε Μπαρτζώκα

ΠΑΟΚ – Ολυμπιακός στο μπάσκετ με πρωταγωνιστές προφανώς τους παίκτες των δύο ομάδων αλλά δυστυχώς και όσους έβριζαν τη μάνα του Γιώργου Μπαρτζώκα, με τους οποίους θα μπορούσε να καταπιαστεί ο καθηγητής Ψυχολογίας Ντανιέλ Γουάν.

Μοιάζει με μια εξίσωση που η λύση της δεν είναι εύκολη. Αφορμή, ο αγώνας μπάσκετ ανάμεσα στον ΠΑΟΚ και τον Ολυμπιακό και το ξέσπασμα του Γιώργου Μπαρτζώκα. Πώς φτάνουμε στο σημείο λίγοι ή πολλοί οπαδοί να βρίζουν τη μάνα του κάθε Μπαρτζώκα; «Μας βρίζουν τη μάνα σε όλο το παιχνίδι», είπε ο προπονητής του Ολυμπιακού. «Φρόντισε να δημιουργήσει κλίμα προκαλώντας τον κόσμο», του καταλόγισε ο ΠΑΟΚ. Μια προσπάθεια να τρυπώσουμε στο μυαλό του οπαδού -κάθε ομάδας- ενδεχομένως να ξεδιαλύνει τα πράγματα.

ΠΑΟΚ – Ολυμπιακός και η ψυχολογία των φανατικών του αθλητισμού

Ο Ντανιέλ Γουάν είναι καθηγητής ψυχολογίας στο Murray State University. Το ερευνητικό του πρόγραμμα επικεντρώνεται στην ψυχολογία των φανατικών του αθλητισμού. Μάλιστα, αυτόν τον καιρό η έρευνά του επικεντρώνεται στην επιθετικότητα των οπαδών. Ο Γουάν σε podcast της Αμερικανικής Εταιρείας Ψυχολογίας -κύρια επαγγελματική οργάνωση ψυχολόγων στις Ηνωμένες Πολιτείες και μεγαλύτερη αντίστοιχη Ένωση στον κόσμο- αναφέρεται στις «πεποιθήσεις των οπαδών για το πώς πιστεύουν ότι μπορούν να επηρεάσουν τα αποτελέσματα των αθλητικών γεγονότων. Γνωρίζουμε ότι μπορεί να έχουν ενδεχομένως αντίκτυπο στους παίκτες, αλλά σίγουρα έχουν αντίκτυπο στους διαιτητές».

Κάποιοι γίνονται φανατικοί οπαδοί για «να ικανοποιήσουν βασικές ψυχολογικές ανάγκες». Αν αναρωτιέστε ποιες είναι αυτές οι ανάγκες, σκεφτείτε ότι ένας οπαδός, εκδηλώνοντας τη λατρεία του για την ομάδα, μπορεί να αισθανθεί ότι πλέον κάπου ανήκει. Στην περίπτωση αυτή «είναι δύσκολο να νιώσεις μοναξιά, είναι δύσκολο να βιώσεις την απομόνωση». Εν κατακλείδι ο Ντανιέλ Γουάν υποστηρίζει «ότι οι άνθρωποι είναι φανατικοί οπαδοί, γιατί αυτό τους βοηθά να ανταποκριθούν σε βασικές ψυχολογικές ανάγκες. Δεν είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορούν να ανταποκριθούν σε αυτές. Ανάγκες όμως όπως η ιδιότητα του ανήκειν, η θέληση για διάκριση, η ανάγκη για ένταξη σε μια δομή και η ανάγκη να αποκτήσει άλλο νόημα η ζωή, είναι αυτές για τις οποίες ο φανατισμός δείχνει κατάλληλος να βοηθήσει στην κάλυψή τους».

Είναι οι ύβρεις αντίδοτο στη μοναξιά;

Για τον Γουάν, «αυτό που είναι κρίσιμο είναι ο βαθμός στον οποίο το άτομο ταυτίζεται με την ομάδα». Φέρνει ένα παράδειγμα με έναν οπαδό που περπατά σε ένα εμπορικό κέντρο της Βοστόνης με καπέλο Boston Red Sox. «Ο κόσμος σού μιλάει, σωστά; Έχεις όλους αυτούς τους φίλους εκεί στο εμπορικό κέντρο, δεν ξέρεις πού εργάζονται, δεν ξέρεις πώς είναι το όνομά τους, δεν ξέρεις πού μένουν, αλλά σου λένε “γεια”. Θα ήταν πραγματικά δύσκολο να νιώθεις μόνος εκείνη τη στιγμή».

Συνεπώς ο οπαδισμός είναι ως έναν βαθμό αντίδοτο στη μοναξιά. Πώς όμως περνάμε από τη λατρεία για μια ομάδα σε κάτι πιο βίαιο, όπως είναι οι ύβρεις στη διάρκεια ενός αγώνα; Ο Γουάν μιλά για τις περιπτώσεις των συλλόγων που δεν πάνε καλά αγωνιστικά και πώς αυτό επηρεάζει την ψυχική υγεία ενός οπαδού. «Το βέβαιο είναι ότι αυτό μπορεί να σε κάνει έξαλλο, αναστατωμένο, επιθετικό, εχθρικό, βίαιο, με κακή διάθεση, θορυβώδη», εξηγεί και προσθέτει: «Αν αφαιρούσες τη συναισθηματική ανταπόκριση από το να είσαι φίλαθλος, θα αφαιρούσες το νόημα του να είσαι λάτρης των σπορ; Θέλω να πω, το να είσαι οπαδός σημαίνει να είσαι συναισθηματικός, να απολαμβάνεις αγαλλίαση από τη νίκη, να εισπράττεις απογοήτευση από την ήττα και κάθε πιθανό συναισθηματικό εύρος ανάμεσα σε αυτές τις δύο καταστάσεις».

Ο "αδρανής θεατής" που δεν έχει χρόνο

Ο οπαδός είναι αυτό που στην ψυχολογία αποκαλείται "αδρανής θεατής". Ο Γουάν επισημαίνει: "Δεν είναι αυτός που σουτάρει την ελεύθερη βολή, ή αυτός που κουνάει το ρόπαλο". Κάπου εδώ φτάνουμε στο σημείο που ο "αδρανής θεατής" ξεπερνά τα όρια. "Πάντα αναφέρομαι σε αυτό ως σκοτεινή πλευρά του οπαδισμού", λέει ο Γουάν, σύμφωνα με τον οποίο: "Είναι καλό να μιλάμε για το τι κάνει θετικά ο οπαδός του αθλητισμού. Αλλά πρέπει επίσης να είμαστε ειλικρινείς και να παραδεχτούμε ότι υπάρχουν στιγμές που κάνει πράγματα που ξεπερνούν τα όρια".

Ο φανατικός οπαδός ασχολείται πολλές ώρες με την ομάδα που λατρεύει, κι αυτό πρακτικά σημαίνει δεν περισσεύει πολύτιμος συναισθηματικά χρόνος κατά τον Γουάν: "Στην πραγματικότητα έχουμε άτομα που παραδέχονται ότι καταναλώνουν για τον αθλητισμό και τις ομάδες πάνω από 100 ώρες την εβδομάδα. Και αν καταναλώνετε σε κάτι 100 ώρες την εβδομάδα, τότε δεν μένει αρκετός χρόνος για άλλα πράγματα, εννοώ ένα αγαπημένο σας πρόσωπο, τα παιδιά σας, μια δουλειά, ύπνο, φαγητό. Δεν μένει πολύς χρόνος για τίποτα".

Η αίσθηση του ανήκειν σε ένα σύνολο

Ο φανατισμός οδηγεί σε καταστάσεις ανάλογες με αυτές που είδαμε την περασμένη Κυριακή στο Παλατάκι. Δεν μιλάμε για όλους όσοι ακούστηκαν τη στιγμή της ανάκρουσης του εθνικού ύμνου να επιδεικνύουν παντελή έλλειψη σεβασμού. Λίγοι έκαναν την αρχή, κάποιοι ακολούθησαν ως οπαδοί που ξέρουν ότι εντάσσονται σε ένα σύνολο, ότι έχουν δηλαδή το ανήκειν που εκείνη τη στιγμή αναπτύσσεται και οφείλουν να το προστατέψουν.

Η αίσθηση που υπάρχει είναι ότι τα τελευταία χρόνια έχουμε αύξηση φαινομένων όπως αυτά που βίωσαν ο Γιώργος Μπαρτζώκας και οι παίκτες του. Ο Γουάν θεωρεί ότι υπάρχει εξήγηση: "Επειδή άλλοι κοινωνικοί θεσμοί με τους οποίους συνήθιζαν να ταυτίζουν οι άνθρωποι (εργασία, οικογένεια, σπιτική ζωή, φοίτηση, θρησκευτικά ιδρύματα) μπορεί να είναι σε παρακμή. Κάτι πρέπει να αντικαταστήσει αυτό, σωστά; Δεν θα σταματήσουμε να είμαστε κοινωνικά πλάσματα". Και καταλήγει στο εξής ερώτημα: "Αν η κοινωνία έχει λιγότερη ευγένεια, γιατί να περιμένουμε να υπάρχει κάτι διαφορετικό μεταξύ των φιλάθλων στα γήπεδα;".

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ".