Αυτό που συµβαίνει σήµερα στον πλανήτη -συνυπολογίζοντας την έκταση της πανδηµίας, την εξέγερση στις ΗΠΑ και την ένταση στην Ασία- είναι βασικά ένα περίεργο είδος «ψυχρού πολέµου» µεταξύ των µεγάλων δυνάµεων. Μία ιδιότυπη αντιπαλότητα, η οποία ξεκίνησε µε την εκλογή του Τραµπ, από τη στιγµή που οι Ηνωµένες Πολιτείες από «ηγέτιδα» δύναµη της οικονοµικής παγκοσµιοποίησης βρέθηκαν να είναι οι «λαθρεπιβάτες» του τρένου για τον 21ο αιώνα. Η έκπληξη ήταν ένα µεγάλο πολιτικό και κοινωνικό σοκ για τους πολίτες των δυτικών χωρών, µε πρώτους τους Αµερικανούς, καθώς η Κίνα απέκτησε τεράστια ισχύ, «τυφλώνοντας» τους αντιπάλους της.

Τίγκα στο αλάτι: Οι Αµερικανοί στρατηγιστές στα τέλη του 20ού αιώνα δεν υπολόγισαν το «There is nο such thing as a free lunch» (∆εν υπάρχει δωρεάν γεύµα), µια λαϊκή φράση του Φαρ Ουέστ που λέει ότι είναι αδύνατον να πάρεις κάτι χωρίς να δώσεις κάτι. Το «δωρεάν γεύµα» αναφέρεται στη συνήθη κάποτε παράδοση των σαλούν στις Ηνωµένες Πολιτείες, όπου πρόσφεραν «δωρεάν» γεύµα στους τακτικούς πελάτες που είχαν πάρει τουλάχιστον ένα ποτό. Πολλά από τα πιάτα που σερβίρονταν ήταν τίγκα στο αλάτι, έτσι ώστε εκείνοι που τα έτρωγαν να καταλήγουν να καταναλώνουν πολλές µπύρες.

Μία φράση κεντρική στο µυθιστόρηµα επιστηµονικής φαντασίας «The mοοn is a harsh mistress» (1966) του Ρόµπερτ Χάινλαϊνή, κατά µία άλλη εκδοχή, η χρήση της φράσης σχετίζεται µε τις συµβουλές που αναζητούσε ο βασιλιάς Ναβουχοδονόσορ από τους οικονοµικούς του συµβούλους.

Αµαρτίες της αποικιοκρατίας: Μετά το κόστος της παγκοσµιοποίησης που πλήρωσαν οι Αµερικανοί, τα πρόσφατα γεγονότα στις Ηνωµένες Πολιτείες, αλλά και στην Ασία, όπου κυριαρχεί η ανερχόµενη «κίτρινη» Υπερδύναµη, µας υπενθυµίζουν ότι και οι αµαρτίες της αποικιοκρατίας στοιχειώνουν ακόµη τον σηµερινό δυτικό κόσµο. Το γεγονός ότι οι διαδηλώσεις που ξεκίνησαν µε τον θάνατο του Αφροαµερικανού Τζορτζ Φλόιντ από τα χέρια ενός λευκού αστυνοµικού στις Ηνωµένες Πολιτείες µεταφέρθηκαν και σε άλλες δυτικές χώρες µε σκοτεινή αποικιοκρατική κληρονοµιά έγινε αντιληπτό απ’ όλους. Ο δυτικός κόσµος τώρα αντιµετωπίζει τη µεταλλαγµένη σηµερινή κόντρα ρατσισµού - αντιρατσισµού, κληροδοτηµένη από την εποχή των αποικιών. Ο φόβος για την εκδίκηση της Ασίας και τον επερχόµενο «κίτρινο κίνδυνο» στοιχειώνει από τις αρχές του 20ού αιώνα τις µεγάλες δυτικές χώρες. Ηταν ένας «κοινός fi n de siècle εφιάλτης» (το fi n de siècle είναι ένας γαλλικός όρος που σηµαίνει «τέλος του αιώνα»), όπως γράφει ο ιστορικός Νάιαλ Φέργκιουσον στο πολυσέλιδο έργο του «Ο πόλεµος στον κόσµο», που παραπέµπει σιωπηρά σε προηγούµενες εισβολές της Ανατολής στην Ευρώπη: «Την κατάκτηση της Ισπανίας από τους Μαυριτανούς κατά τον 7ο αιώνα, τις λεηλασίες των µογγολικών ορδών του Τζένγκις Χαν και του Ταµερλάνου κατά τον 13ο και 14ο αι., την πολιορκία της Βιέννης από τους Οθωµανούς κατά τον 17ο».

Ένα µαύρο σύννεφο…: Ο Ρώσος αναρχικός Μιχαήλ Μπακούνιν προειδοποιούσε τις ευρωπαϊκές αυτοκρατορίες σχετικά µε το «χοντρό κυνήγι» τους στην Ασία: «Εφόσον οι Ασιάτες αριθµούν εκατοντάδες εκατοµµύρια, το πιθανότερο αποτέλεσµα αυτών των συνωµοσιών ... θα είναι να ξυπνήσει ο µέχρι τώρα ασάλευτος ασιατικός κόσµος, ο οποίος και θα κατακλύσει άλλη µία φορά την Ευρώπη». Ο φιλόσοφος και ποιητής Βλαντιµίρ Σολόβιεφ διακρίνει «ένα µαύρο σύννεφο να έρχεται από την Απω Ανατολή», καθώς επίσης και «µία πληµµύρα από αµέτρητες ακρίδες / και όµοια ακόρεστες». Στο έργο του «Μια µικρή ιστορία για τον Αντίχριστο» προφήτευε ότι οι Ιάπωνες και οι Κινέζοι θα ένωναν τις δυνάµεις τους για να εισβάλουν και να κατακτήσουν ολόκληρη την Ευρώπη, έως τη Μάγχη. Τη δηµιουργία του «κίτρινου κίνδυνου», τον οποίο θα πρέπει να αντιµετωπίσει η ∆ύση στο µέλλον, προέβλεπε από τη βικτωριανή περίοδο και ο σερ Ρόµπερτ Χαρτ, διευθυντής των Αυτοκρατορικών Κινεζικών Τελωνείων Θαλάσσης. Το ζήτηµα αυτό «είναι τόσο βέβαιο, όσο και το ότι ο ήλιος θα λάµπει αύριο», έλεγε χαρακτηριστικά.

Ένα ασυνήθιστο δώρο: Ο Νάιαλ Φέργκιουσον περιγράφει στις σελίδες του βιβλίου του µία χαρακτηριστική ιστορία, η οποία δείχνει τον φόβο που είχαν οι Ευρωπαίοι ηγεµόνες για την απειλή από την Απω Ανατολή: τον Σεπτέµβριο του 1895, ο τσάρος Νικόλαος Β’ έλαβε ένα ασυνήθιστο δώρο. Μία ελαιογραφία του Γερµανού ζωγράφου Χέρµαν Κνάκφους, βασισµένη σε σχέδιο του µονάρχη του, αυτοκράτορα Γουλιέλµου Β’. Με τίτλο ο «Κίτρινος κίνδυνος», απεικόνιζε επτά γυναίκες µε στρατιωτική αµφίεση να κοιτάζουν ανήσυχα από µία βουνοκορφή την καταιγίδα που πλησίαζε. Κάθε γυναίκα συµβόλιζε ένα από τα κύρια ευρωπαϊκά κράτη. Χρησιµοποίησε ονόµατα θηλυκά: η Marianne είναι η Γαλλία, η Germania είναι η Γερµανία κ.ο.κ.

Η Επανάσταση των Μπόξερ: Επί µήνες, πριν ολοκληρωθεί ο πίνακας «Κίτρινος κίνδυνος», ο Κάιζερ πίεζε τον τσάρο να συνεννοηθεί µαζί του, «για να καλλιεργήσουν την ασιατική ήπειρο και να υπερασπιστούν την Ευρώπη από τις επιδροµές της µεγάλης κίτρινης φυλής». Ηταν ένας φόβος του Κάιζερ, που εντάθηκε κατά τη διάρκεια του σινο-ιαπωνικού πολέµου (1894- 1895).

Η φαντασίωση του Κάιζερ έγινε σύντοµα πραγµατικότητα. Πέντε µόλις χρόνια αργότερα, η Γερµανία ένωσε όντως τις δυνάµεις της µε την Αυστροουγγαρία, τη Βρετανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, τη Ρωσία και τις ΗΠΑ, για να καταπνίξουν την Επανάσταση των Μπόξερ, µία ανοργάνωτη, αντιχριστιανική κίνηση που είχε εµφανιστεί στην ενδεή επαρχία Σαντόνγκ το 1898.

Οι Μπόξερ («Οι ενάρετες και αρµονικές γροθιές») έστρεψαν αρχικά την οργή τους κατά των Ευρωπαίων ιεραποστόλων, δολοφονώντας δεκάδες από αυτούς. Υστερα, µε την ενθάρρυνση της αυτοκράτειρας χήρας Τσέουχι, προχώρησαν στην πολιορκία των δυτικών πρεσβειών στην καρδιά της αυτοκρατορικής πρωτεύουσας του Πεκίνου, σκοτώνοντας τον Γερµανό πρέσβη.

Ανοικτά ζητήµατα: Από την Κίνα απορρέει µία πληθώρα ανοικτών ζητηµάτων στον ∆υτικό Ειρηνικό, στα Ιµαλάια και τον Ινδικό Ωκεανό: οι σχέσεις της µε την Ταϊβάν, η ιστορική της αντιπαλότητα µε την Ιαπωνία, ένας πιθανός εχθρός στο πρόσωπο της Ινδίας, η πιθανή επανεµφάνιση των διεκδικήσεών της στο Θιβέτ και τη Μογγολία, η διαφωνία της για τα νησιά Σενκάκου, νοτιοδυτικά της Οκινάουα, µε την Ιαπωνία και την Ταϊβάν.

Μετά, υπάρχει η περίπλοκη διαµάχη για τα νησιά Σπράτλι στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας µε τη Μαλαισία, τις Φιλιππίνες, την Ταϊβάν και το Βιετνάµ. Και ενώ η Κίνα κατέχει τα νησιά Παρασέλ στην ίδια περιοχή, τα διεκδικούν επίσης το Βιετνάµ και η Ταϊβάν.

Καζάνι πολιτισµών: «Η Ασία είναι το καζάνι των πολιτισµών», γράφει ο Σάµιουελ Χάντινγκτον στο βιβλίο του «Η σύγκρουση των πολιτισµών και ο ανασχηµατισµός της παγκόσµιας τάξης». Πολιτιστικά, η Ασία µπορεί να χωριστεί σε επτά πολιτισµούς: ορθόδοξο, σινικό, βουδιστικό, ιαπωνικό, ινδουιστικό, µουσουλµανικό και δυτικό.

«Η Ανατολική Ασία περιλαµβάνει µία σταθερή ∆ηµοκρατία, αρκετές νέες και ασταθείς ∆ηµοκρατίες, τέσσερα από τα πέντε κοµµουνιστικά καθεστώτα που παραµένουν στον κόσµο, καθώς και στρατιωτικές κυβερνήσεις, προσωπικές δικτατορίες και µονοκοµµατικά αυταρχικά συστήµατα». Οι λόγοι σύγκρουσης µεταξύ των ασιατικών κρατών είναι άφθονοι στην Ανατολική Ασία, ιδίως οι δύο Κορέες και οι δύο Κίνες (Κίνα και Ταϊβάν), σύµφωνα µε τον Χάντινγκτον. Οι εγχώριες διαµάχες συγκλονίζουν επίσης την περιοχή - από µία «δύστροπη» Ινδονησία έως τις µαοϊκές εξεγέρσεις και µία προβληµατική µοναρχία στο Νεπάλ.

*Δημοσιεύθηκε στο ένθετο Secret της εφημερίδας Παραπολιτικά στις 9 Ιουλίου 2022