ΑΟΖ και οι καιροί «ου... µενετοί». Σαράντα τρία χρόνια αδράνειας, τριάντα δύο χρόνια ευθυνοφοβίας, αλλά το ποτήρι ξεχείλισε... Εκείνο, όµως, που όλοι πρέπει να αντιληφθούν είναι ότι προϋπόθεση για την εξερεύνηση του θαλάσσιου ορυκτού πλούτου της Ελλάδας αποτελεί η οριοθέτηση της ΑΟΖ, γιατί καµία ξένη εταιρεία δεν θα ενδιαφερθεί για εξερεύνηση στην Ελλάδα, εάν δεν έχει οριοθετηθεί η ελληνική ΑΟΖ.

Συµπερασµατικά, η Ελλάδα πρέπει άµεσα να ανακηρύξει την κυριαρχία της σε µια ΑΟΖ, µε βάση το ∆ιεθνές ∆ίκαιο της Θάλασσας, όπως αυτό εκφράζεται στη Σύµβαση του ∆ικαίου της Θάλασσας, και να µη διακατέχεται από φοβικό σύνδροµο. Ο εκλιπών πρόεδρος της Κύπρου Τάσσος Παπαδόπουλος ανακήρυξε ΑΟΖ το 2004, έχοντας µόνο 4 τανκς και 2 ελικόπτερα, και δεν φοβήθηκε την Τουρκία, η οποία είπε ότι δεν αναγνωρίζει την κυπριακή ΑΟΖ, ενώ, αντίθετα, και οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. την αποδέχτηκαν αµέσως. Φυσικά, µια τέτοια ΑΟΖ δεν θα διαθέτει µόνο η ηπειρωτική χώρα, αλλά και όλα τα ελληνικά νησιά. Ετσι, η Ελλάδα θα αποκτήσει ΑΟΖ που θα έχει έκταση 147.300 τ.χλµ., δηλαδή µια έκταση µεγαλύτερη από αυτήν της ηπειρωτικής χώρας. Χρησιµοποιώντας τις αρχές της ΑΟΖ, το µεγαλύτερο ποσοστό του Αιγαίου και οι φυσικοί του πόροι θα ανήκουν στην Ελλάδα και µε αυτόν τον τρόπο δεν θα χρειαστεί ούτε να γίνει καµιά επέκταση των χωρικών µας υδάτων ούτε να συζητάµε µε τους Τούρκους αν τα νησιά µας έχουν υφαλοκρηπίδα ή όχι.

Η δημιουργία ΑΟΖ στις ελληνικές θάλασσες δικαιολογείται για τους ακόλουθους λόγους

Α: Υπάρχουν σήµερα 137 παράκτια κράτη που διαθέτουν ΑΟΖ. Είναι εµφανές ότι οι Ελληνες επικριτές της ΑΟΖ πιστεύουν πως αυτά τα κράτη κακώς οριοθέτησαν ΑΟΖ. Η Σύµβαση του 1982 για το ∆ίκαιο της Θάλασσας αναφέρει ρητά στο Αρθρο 121, παράγραφος 2, ότι όλα τα νησιά και οι νησίδες, µε εξαίρεση τους βράχους που δεν µπορούν να έχουν δική τους οικονοµική ζώνη, διαθέτουν ΑΟΖ και ότι η ΑΟΖ ενός νησιού καθορίζεται ακριβώς µε τον ίδιο τρόπο που καθορίζεται και για τις ηπειρωτικές περιοχές. Αυτό είναι το µεγάλο πλεονέκτηµα της Ελλάδας έναντι της Τουρκίας, διότι η Τουρκία δεν µπορεί να προβάλει τα ίδια επιχειρήµατα που χρησιµοποιεί επί δεκαετίες τώρα για την υφαλοκρηπίδα των νησιών του Αιγαίου. ∆ηλαδή ότι τα νησιά µας δεν διαθέτουν υφαλοκρηπίδα ή ότι βρίσκονται πάνω στην «υφαλοκρηπίδα» της Ανατολίας.

Β. Στις 10 Μαρτίου 1983 ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ρόναλντ Ρέιγκαν, υπέγραψε διακήρυξη βάσει της οποίας η Αµερική δηµιούργησε ΑΟΖ 200 ναυτικών µιλίων πέρα από τις ακτές της. Η πράξη αυτή της Αµερικής ήταν πολύ χρήσιµη για την Ελλάδα, διότι η Αµερική διατήρησε, σύµφωνα µε τη Σύµβαση για το ∆ίκαιο της Θάλασσας, ΑΟΖ για όλα ανεξαιρέτως τα νησιά της. Ετσι, για την αµερικανική κυβέρνηση θα είναι πολύ δύσκολο να αρνηθεί στην Ελλάδα τη δηµιουργία ελληνικής ΑΟΖ, η οποία δεν θα διαφέρει από την αµερικανική ΑΟΖ. Ας σηµειωθεί ότι η Αµερική, που απέχει µόνο 90 µίλια από την Κούβα, δεν τόλµησε να πει πως η Κούβα, επειδή είναι νησί, δεν διαθέτει ΑΟΖ, αλλά οριοθέτησε την ΑΟΖ ανάµεσα στα δύο κράτη χρησιµοποιώντας τη µέθοδο της «µέσης γραµµής», µέθοδο που τόσο απεχθάνονται οι Τούρκοι. Η κυβέρνηση της Κούβας, µάλιστα, αποφάσισε πρόσφατα να αρχίσει έρευνες για πετρέλαιο στη δική της ΑΟΖ, έρευνες που γίνονται σε απόσταση µόνο 45 µιλίων από τις ακτές της Φλόριντα. Οταν ρωτάµε τους Αµερικανούς «γιατί δεν λέτε στην Τουρκία να σεβαστεί τα νησιά που είναι πολύ κοντά της, αλλά δεν της ανήκουν, όπως κάνετε κι εσείς;», µας απαντούν ότι αυτή η περίπτωση είναι διαφορετική και πρόκειται για «ειδικές περιστάσεις».

Γ. Στα τέλη του 1986 η Τουρκία υιοθέτησε ΑΟΖ στη Μαύρη Θάλασσα και κατέληξε σε συµφωνία µε την τότε Σοβιετική Ενωση για τις επικαλυπτόµενες περιοχές, χρησιµοποιώντας τη µέθοδο της «µέσης γραµµής». Αργότερα η Τουρκία άρχισε συνοµιλίες µε τη Βουλγαρία και τη Ρουµανία για το ίδιο θέµα, που κατέληξαν σε συµφωνίες παρόµοιες, του τύπου που είχε συνάψει µε τους Σοβιετικούς. Ουδέποτε, βέβαια, η Τουρκία πρότεινε στην Ελλάδα και σε άλλα γειτονικά κράτη να κάνουν το ίδιο στη Μεσόγειο. Ετσι, η Μαύρη Θάλασσα, που αποτελεί «κλειστή ή ηµίκλειστη θάλασσα», όπως και η Μεσόγειος, έχει µοιραστεί από τα παράκτια κράτη της, χρησιµοποιώντας την οριοθέτηση της ΑΟΖ και όχι της υφαλοκρηπίδας. Αυτό, κατά την άποψή µου, αποτελεί τον πιο λανθασµένο χειρισµό της Τουρκίας, διότι δέχτηκε να οριοθετήσει τη θαλάσσια ζώνη της Μαύρης Θάλασσας µε µια µέθοδο που δεν ίσχυε µέχρι το 1982, δηλαδή µε τη µέθοδο της ΑΟΖ, την οποία πολέµησε τόσο πολύ κατά τη ∆ιάσκεψη του ΟΗΕ. Η Τουρκία χρησιµοποίησε αυτή τη νέα θαλάσσια ζώνη, παρότι µέχρι σήµερα αρνείται να προσχωρήσει στη νέα Συνθήκη για το ∆ίκαιο της Θάλασσας, που περιλαµβάνει και την ΑΟΖ. Πώς µπορεί η Τουρκία να αρνείται την οριοθέτηση της ΑΟΖ µε την Ελλάδα, όταν ήδη υπάρχει το προηγούµενο της Μαύρης Θάλασσας, που η ίδια εφάρµοσε;

∆. Η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει επίσης αποδεχθεί την ΑΟΖ και πολλά παράκτια κράτη-µέλη της έχουν υιοθετήσει ΑΟΖ 200 ναυτικών µιλίων. Ετσι, είναι απορίας άξιον γιατί η Ε.Ε. όχι µόνο δεν παρεµβαίνει υπενθυµίζοντας στην Τουρκία ότι όλα τα κράτη-µέλη της έχουν δικαίωµα να υιοθετήσουν ΑΟΖ στις παράκτιες περιοχές τους, αλλά και δεν υποχρεώνει όλα τα κράτη-µέλη της που δεν έχουν ήδη ΑΟΖ να την ανακηρύξουν. Η Τουρκία επίσης γνωρίζει ότι η θέση της όσον αφορά την ΑΟΖ είναι πολύ αδύναµη, γι’ αυτό και δεν εκστοµίζει ποτέ αυτές τις τρεις λέξεις στις συνοµιλίες της µε όλες τις ελληνικές κυβερνήσεις από το 1974 µέχρι σήµερα. Το µεγάλο ερώτηµα, βέβαια, είναι γιατί και η Ελλάδα αποφεύγει να αναφερθεί και να θέσει η ίδια στο τραπέζι των συνοµιλιών τις τρεις αυτές λέξεις (Αποκλειστική Οικονοµική Ζώνη) που ανησυχούν τόσο πολύ την Τουρκία.

Τη δεκαετία του ’80 η Ελλάδα αποτάθηκε στην Τουρκία µε κάποιες µυστικές συνοµιλίες και της ζήτησε να φέρουν στο τραπέζι των συζητήσεων το θέµα της ΑΟΖ. ∆υστυχώς, η τουρκική αντιπροσωπεία αντέδρασε έντονα, λέγοντας ότι το θέµα αυτό δεν µπορεί ποτέ να προστεθεί στην ατζέντα των διαπραγµατεύσεων, διότι θίγονται µεγάλα συµφέροντά της στο Αιγαίο. Ζήτησε, µάλιστα, από την ελληνική πλευρά να µην επαναφέρει αυτό το θέµα ποτέ πια στο τραπέζι των διαπραγµατεύσεων, κάτι που εκ των πραγµάτων φαίνεται ότι έγινε δεκτό από όλες τις ελληνικές κυβερνήσεις!

∆υστυχώς, έχει συµβεί κάτι χειρότερο. Πριν από λίγους µήνες δηµοσιεύθηκε ένα απόρρητο έγγραφο από τα αρχεία του υπουργείου Εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας, που είχε σταλεί στις 24 Ιανουαρίου του 1979 από τον τότε Βρετανό πρέσβη στην Αθήνα. Την προηγούµενη ηµέρα τον είχε επισκεφθεί ο Ελληνας πρέσβης, Γιάννης Τσούνης, ο οποίος του είπε ότι εκείνη την περίοδο, κατά τη διάρκεια της ∆ιάσκεψης του ΟΗΕ για το ∆ίκαιο της Θάλασσας, είχε αρχίσει να συζητείται µια νέα έννοια, αυτή της Αποκλειστικής Οικονοµικής Ζώνης, που συµφέρει την Ελλάδα, αλλά δεν συµφέρει την Τουρκία και γι’ αυτό η Ελλάδα δεν πρόκειται να τη φέρει προς συζήτηση µε τους Τούρκους. Εκείνη την περίοδο πρωθυπουργός της Ελλάδας ήταν ο Γεώργιος Ράλλης και υπουργός Εξωτερικών ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Εχουν περάσει σαράντα τρία χρόνια από τότε και όλοι οι επόµενοι πρωθυπουργοί ακολούθησαν την ίδια τακτική.

*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παραπολιτικά στις 3 Δεκεμβρίου 2022