"Ειδική περίπτωση"
Ο εξ απορρήτων
Δεν είναι µόνο η Τουρκία που αµφισβητεί το δικαίωµα της Ελλάδας να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ν.μ. στο Αιγαίο. Είναι και οι ΗΠΑ, οι οποίες, παρότι εφαρµόζουν στα χωρικά τους ύδατα τη Συνθήκη για το ∆ίκαιο της Θάλασσας, δεν αναγνωρίζουν -µε έµµεσο τρόπο- στην Ελλάδα το δικαίωµα να πράξει το ίδιο.
Η πολιτική διάσταση του αποκαλούµενου ∆ιεθνούς ∆ικαίου είναι, αν θέλουµε να είµαστε ειλικρινείς, δεδοµένη. Με άλλα λόγια, όπως κατ’ επανάληψη έχει αποδειχθεί, «∆ίκαιο» είναι αυτό που µπορεί να υπερασπιστεί ή και να επιβάλει ο κατά τεκµήριο ισχυρότερος. Υπ’ αυτήν την έννοια, είναι σαφές ότι η Ελλάδα δεν έχει τη δύναµη ούτε να υπερασπιστεί ούτε, πολύ περισσότερο, να επιβάλει το δικαίωµά της -αναγνωρισµένο από το ∆ιεθνές ∆ίκαιο- να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά µίλια. Για την Τουρκία, η επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων είναι αιτία πολέµου (casus belli). Για τις ΗΠΑ «είναι ένα περίπλοκο νοµικό και πολιτικό πρόβληµα, µε σοβαρές επιπτώσεις στα κράτη που χρησιµοποιούν το Αιγαίο, τόσο από µόνα τους όσο και στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ».
Αυτή η διασταλτική ερµηνεία του ∆ικαίου της Θάλασσας από τις ΗΠΑ διατυπώθηκε από τον Αµερικανό υπουργό Εξωτερικών L. Eagleburger τον Φεβρουάριο του 1992 σε τηλεγράφηµα οδηγιών του προς τον πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Άγκυρα. Με το εν λόγω τηλεγράφηµα, το οποίο παρατίθεται αυτούσιο στη συνέχεια, η Ουάσινγκτον «κλείνει το µάτι» στην Τουρκία, διαβεβαιώνοντας ότι αντιλαµβάνεται τις ανησυχίες της και τα γενικότερα προβλήµατα που θα προκύψουν αν η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ν.µ.
Το τηλεγράφηµα του Eagleburger, αν και γράφτηκε το 1992, εξακολουθεί να περιγράφει επακριβώς τις θέσεις της Ουάσινγκτον για το φλέγον ζήτηµα των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο. Ειδικότερα, το κείµενο που ακολουθεί τεκµηριώνει ότι η περιβόητη αµερικανική ουδετερότητα µεταξύ των αντιµαχόµενων Ελλάδας και Τουρκίας είναι προσχηµατική. Στην πραγµατικότητα, δεν είναι µόνο η Τουρκία που αµφισβητεί το δικαίωµα της Ελλάδας να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά µίλια στο Αιγαίο. Είναι και οι ΗΠΑ, οι οποίες, παρότι εφαρµόζουν στα χωρικά τους ύδατα τη Συνθήκη για το ∆ίκαιο της Θάλασσας, δεν αναγνωρίζουν -µε έµµεσο τρόπο- στην Ελλάδα το δικαίωµα να πράξει το ίδιο.
Εκτός από τις ΗΠΑ, και άλλες µεγάλες ναυτικές δυνάµεις, όπως η Ρωσία, δεν βλέπουν µε καλό µάτι το «∆ίκαιο» της επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων στο Αιγαίο. Οι ΗΠΑ, θα πρέπει να υπογραµµίσουµε, δεν χρειάστηκε να εµφανιστούν στο προσκήνιο και να πιέσουν την Ελλάδα προκειµένου να απεµπολήσει ένα νόµιµο και κυριαρχικό της δικαίωµα. Γι’ αυτήν τη δουλειά οι Αµερικανοί χρησιµοποιούν δεκαετίες τώρα την Τουρκία.
Ας δούµε, λοιπόν, πώς έθεσε το θέµα ο Eagleburger τον Φεβρουάριο του 1992. «Το “λεπτό” θέµα των 12 µιλίων - Αριθ.: 3163/21.2.92 Οσον αφορά στην οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων στο Αιγαίο, η πρεσβεία των ΗΠΑ στην Άγκυρα πρέπει να προσέξει την εξαιρετική λεπτότητα αυτού του θέµατος και να υπογραµµίσει την έντονη επιθυµία των γειτονικών κρατών (των γύρω περιοχών) να κρατήσουν σε απόσταση την κυβέρνηση των Ηνωµένων Πολιτειών, έτσι (µε τέτοιον τρόπο) ώστε να εξασφαλίσουν κάποια οφέλη κατά τη συνεχιζόµενη διαµάχη για τα χωρικά ύδατα. Ως εκ τούτου, µια σύντοµη ενηµέρωση σχετικά µε τη γενική πολιτική των ΗΠΑ είναι προτιµότερη από µια λεπτοµερή ανάλυση της κατάστασης στο Αιγαίο. Στο παρελθόν η κυβέρνηση της Τουρκίας είχε εκφράσει πολλές ανησυχίες όσον αφορά την αµερικανική πολιτική αναγνώρισης των δώδεκα µιλίων χωρικών υδάτων, η οποία θα αποτελούσε πλεονέκτηµα υπέρ της Αθήνας. Το 1982 η Ελλάδα εξέδωσε µια διακήρυξη για τα δικαιώµατα των παραθαλάσσιων κρατών να καθορίζουν τους εναέριους και θαλάσσιους δρόµους στο Αιγαίο, κίνηση όµως για την οποία η τουρκική κυβέρνηση διαµαρτυρήθηκε. Τον Μάρτιο του 1983 η κυβέρνηση των ΗΠΑ αποφάσισε την οριοθέτηση των δώδεκα µιλίων χωρικών υδάτων, όπως προβλέπεται από τη σχετική θαλάσσια νοµοθεσία της Συνθήκης του ΟΗΕ του 1982. Το 1988, όταν οι ίδιες οι Ηνωµένες Πολιτείες όρισαν τα χωρικά τους ύδατα στα 12 ν.µ., η τουρκική κυβέρνηση ζήτησε από την κυβέρνηση των ΗΠΑ διαβεβαιώσεις για το ότι η αµερικανική πολιτική δεν είχε αλλάξει στο θέµα του Αιγαίου και πράγµατι αυτές οι διαβεβαιώσεις τής δόθηκαν από τις ΗΠΑ. Για πολλά χρόνια οι Ηνωµένες Πολιτείες και η Τουρκία ευρίσκοντο σε συνεχή αντιπαράθεση κατά τις ετήσιες συνόδους του ΟΗΕ για τη νοµοθεσία των υδάτων, αλλά για διαφορετικούς λόγους η καθεµία. Όταν πρόσφατα οι ΗΠΑ αποφάσισαν να απέχουν από την ψηφοφορία, ζητήθηκε από το State Department να διαβεβαιώσει την τουρκική κυβέρνηση ότι η απόφαση ήταν συνέπεια θετικών αλλαγών, που σκοπό είχαν την επίλυση προβληµάτων σχετικών µε τις γεωτρήσεις στην υφαλοκρηπίδα, και δεν ήταν κάποια αλλαγή της αµερικανικής πολιτικής στο Αιγαίο. Η αµερικανική πρεσβεία στην Αγκυρα µπορεί να προβεί σε περαιτέρω ενηµέρωση ως ακολούθως, εάν της ζητηθεί κάτι τέτοιο:
Στον πραγµατικό κόσµο, ωστόσο, η κατάσταση είναι κάπως διαφορετική… Η Σύµβαση του ΟΗΕ για το ∆ίκαιο της Θάλασσας (1982) δίνει το δικαίωµα σε 12 ναυτικά µίλια χωρικών υδάτων. Η Ελλάδα συγκαταλέγεται στην πλειονότητα των χωρών του ΟΗΕ που έχουν κυρώσει την εν λόγω Συνθήκη και δεσµεύονται από τις ρυθµίσεις και τις προβλέψεις της. Οι ΗΠΑ εκµεταλλεύονται τις πρόνοιες της Σύµβασης και έχουν ασκήσει το δικαίωµά τους σε 12 ναυτικά µίλια χωρικών υδάτων. Η Ελλάδα, για να ασκήσει το νόµιµο δικαίωµά της, θα πρέπει να αντιµετωπίσει τις απειλές πολέµου της Τουρκίας και την παρασκηνιακή δραστηριότητα της υπερδύναµης, η οποία, αν δεν υποθάλπει, τουλάχιστον στηρίζει τις τουρκικές αξιώσεις, προκειµένου το Αιγαίο να είναι πρώτα και πάνω απ’ όλα ένας ΝΑΤΟϊκός, δηλαδή αµερικανικός, επιχειρησιακός διάδροµος.
Στο παραπάνω κείµενο του Eagleburger συνοψίζεται µε ακρίβεια ο στόχος που έχουν οι Αµερικανοί στο Αιγαίο, αλλά και η στρατηγική και τακτική την οποία ακολουθούν επί δεκαετίες µέχρι σήµερα, προκειµένου να τον διασφαλίσουν. ∆ιαβάζοντας αντίστροφα και µε κάποια αφαιρετική διάθεση τα σηµεία που περιέχονται στο τηλεγράφηµα του Eagleburger, η εικόνα των αµερικανικών επιδιώξεων προβάλλει ξεκάθαρη:
1. Η θέση της αµερικανικής κυβέρνησης είναι πως πρέπει να διασφαλιστεί πάση θυσία το δικαίωµα διέλευσης πλοίων και αεροσκαφών στα διεθνή ύδατα.
2. Το θέµα της πιθανής εξάπλωσης των συνοριακών διεκδικήσεων στο Αιγαίο είναι ένα περίπλοκο νοµικό και πολιτικό πρόβληµα, µε σοβαρές επιπτώσεις στα κράτη που χρησιµοποιούν το Αιγαίο, τόσο από µόνα τους όσο και στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ.
3. Για τον λόγο αυτόν, το State Department ελπίζει επίσης ότι θα συνεχιστούν να ασκούνται οι ίδιοι περιορισµοί στο Αιγαίο και θα αποθαρρύνει την εξάπλωση των διεκδικήσεων σε αυτά τα ύδατα. (∆ηλαδή, µε άλλα λόγια, να απαγορεύσει την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων)
4. Και για όποιον δεν κατάλαβε, «το State Department γνωρίζει τις ανησυχίες της τουρκικής κυβέρνησης όσον αφορά στο Αιγαίο» και προφανώς δικαιολογεί την απειλή κήρυξης πολέµου κατά της Ελλάδας, αν αυτή τολµήσει να ασκήσει το νόµιµο δικαίωµά της. Έχοντας κατά νου τις εξελίξεις από το 1992, οπότε ο Eagleburger συνόψισε τις αµερικανικές θέσεις για το ζήτηµα των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο στο τηλεγράφηµά του προς τον Αµερικανό πρεσβευτή στην Άγκυρα, µέχρι και σήµερα, διαπιστώνει κανείς την αποτελεσµατικότητα της αµερικανικής στρατηγικής.
*Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά
Αυτή η διασταλτική ερµηνεία του ∆ικαίου της Θάλασσας από τις ΗΠΑ διατυπώθηκε από τον Αµερικανό υπουργό Εξωτερικών L. Eagleburger τον Φεβρουάριο του 1992 σε τηλεγράφηµα οδηγιών του προς τον πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Άγκυρα. Με το εν λόγω τηλεγράφηµα, το οποίο παρατίθεται αυτούσιο στη συνέχεια, η Ουάσινγκτον «κλείνει το µάτι» στην Τουρκία, διαβεβαιώνοντας ότι αντιλαµβάνεται τις ανησυχίες της και τα γενικότερα προβλήµατα που θα προκύψουν αν η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ν.µ.
Το τηλεγράφηµα του Eagleburger, αν και γράφτηκε το 1992, εξακολουθεί να περιγράφει επακριβώς τις θέσεις της Ουάσινγκτον για το φλέγον ζήτηµα των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο. Ειδικότερα, το κείµενο που ακολουθεί τεκµηριώνει ότι η περιβόητη αµερικανική ουδετερότητα µεταξύ των αντιµαχόµενων Ελλάδας και Τουρκίας είναι προσχηµατική. Στην πραγµατικότητα, δεν είναι µόνο η Τουρκία που αµφισβητεί το δικαίωµα της Ελλάδας να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά µίλια στο Αιγαίο. Είναι και οι ΗΠΑ, οι οποίες, παρότι εφαρµόζουν στα χωρικά τους ύδατα τη Συνθήκη για το ∆ίκαιο της Θάλασσας, δεν αναγνωρίζουν -µε έµµεσο τρόπο- στην Ελλάδα το δικαίωµα να πράξει το ίδιο.
Εκτός από τις ΗΠΑ, και άλλες µεγάλες ναυτικές δυνάµεις, όπως η Ρωσία, δεν βλέπουν µε καλό µάτι το «∆ίκαιο» της επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων στο Αιγαίο. Οι ΗΠΑ, θα πρέπει να υπογραµµίσουµε, δεν χρειάστηκε να εµφανιστούν στο προσκήνιο και να πιέσουν την Ελλάδα προκειµένου να απεµπολήσει ένα νόµιµο και κυριαρχικό της δικαίωµα. Γι’ αυτήν τη δουλειά οι Αµερικανοί χρησιµοποιούν δεκαετίες τώρα την Τουρκία.
Ας δούµε, λοιπόν, πώς έθεσε το θέµα ο Eagleburger τον Φεβρουάριο του 1992. «Το “λεπτό” θέµα των 12 µιλίων - Αριθ.: 3163/21.2.92 Οσον αφορά στην οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων στο Αιγαίο, η πρεσβεία των ΗΠΑ στην Άγκυρα πρέπει να προσέξει την εξαιρετική λεπτότητα αυτού του θέµατος και να υπογραµµίσει την έντονη επιθυµία των γειτονικών κρατών (των γύρω περιοχών) να κρατήσουν σε απόσταση την κυβέρνηση των Ηνωµένων Πολιτειών, έτσι (µε τέτοιον τρόπο) ώστε να εξασφαλίσουν κάποια οφέλη κατά τη συνεχιζόµενη διαµάχη για τα χωρικά ύδατα. Ως εκ τούτου, µια σύντοµη ενηµέρωση σχετικά µε τη γενική πολιτική των ΗΠΑ είναι προτιµότερη από µια λεπτοµερή ανάλυση της κατάστασης στο Αιγαίο. Στο παρελθόν η κυβέρνηση της Τουρκίας είχε εκφράσει πολλές ανησυχίες όσον αφορά την αµερικανική πολιτική αναγνώρισης των δώδεκα µιλίων χωρικών υδάτων, η οποία θα αποτελούσε πλεονέκτηµα υπέρ της Αθήνας. Το 1982 η Ελλάδα εξέδωσε µια διακήρυξη για τα δικαιώµατα των παραθαλάσσιων κρατών να καθορίζουν τους εναέριους και θαλάσσιους δρόµους στο Αιγαίο, κίνηση όµως για την οποία η τουρκική κυβέρνηση διαµαρτυρήθηκε. Τον Μάρτιο του 1983 η κυβέρνηση των ΗΠΑ αποφάσισε την οριοθέτηση των δώδεκα µιλίων χωρικών υδάτων, όπως προβλέπεται από τη σχετική θαλάσσια νοµοθεσία της Συνθήκης του ΟΗΕ του 1982. Το 1988, όταν οι ίδιες οι Ηνωµένες Πολιτείες όρισαν τα χωρικά τους ύδατα στα 12 ν.µ., η τουρκική κυβέρνηση ζήτησε από την κυβέρνηση των ΗΠΑ διαβεβαιώσεις για το ότι η αµερικανική πολιτική δεν είχε αλλάξει στο θέµα του Αιγαίου και πράγµατι αυτές οι διαβεβαιώσεις τής δόθηκαν από τις ΗΠΑ. Για πολλά χρόνια οι Ηνωµένες Πολιτείες και η Τουρκία ευρίσκοντο σε συνεχή αντιπαράθεση κατά τις ετήσιες συνόδους του ΟΗΕ για τη νοµοθεσία των υδάτων, αλλά για διαφορετικούς λόγους η καθεµία. Όταν πρόσφατα οι ΗΠΑ αποφάσισαν να απέχουν από την ψηφοφορία, ζητήθηκε από το State Department να διαβεβαιώσει την τουρκική κυβέρνηση ότι η απόφαση ήταν συνέπεια θετικών αλλαγών, που σκοπό είχαν την επίλυση προβληµάτων σχετικών µε τις γεωτρήσεις στην υφαλοκρηπίδα, και δεν ήταν κάποια αλλαγή της αµερικανικής πολιτικής στο Αιγαίο. Η αµερικανική πρεσβεία στην Αγκυρα µπορεί να προβεί σε περαιτέρω ενηµέρωση ως ακολούθως, εάν της ζητηθεί κάτι τέτοιο:
- Το State Department γνωρίζει τις ανησυχίες της τουρκικής κυβέρνησης όσον αφορά το Αιγαίο.
- Το State Department ελπίζει επίσης ότι θα συνεχιστούν να ασκούνται οι ίδιοι περιορισµοί στο Αιγαίο και ότι θα αποθαρρύνει την εξάπλωση των διεκδικήσεων σε αυτά τα ύδατα.
- Το θέµα της πιθανής εξάπλωσης των συνοριακών διεκδικήσεων στο Αιγαίο είναι ένα περίπλοκο νοµικό και πολιτικό πρόβληµα, µε σοβαρές επιπτώσεις στα κράτη που χρησιµοποιούν το Αιγαίο, τόσο από µόνα τους όσο και στα πλαίσια του ΝΑΤΟ.
- Η θέση της αµερικανικής κυβέρνησης συνεχίζει να παραµένει η ίδια, ότι δηλαδή οι όροι στη νοµοθεσία των υδάτων για τις διεθνείς θαλάσσιες οδούς εκφράζουν σε γενικές γραµµές τις κοινά αποδεκτές αρχές του ∆ιεθνούς ∆ικαίου, το οποίο παρέχει το δικαίωµα διέλευσης πλοίων και αεροσκαφών στα διεθνή ύδατα. --- Eagleburger».
Στον πραγµατικό κόσµο, ωστόσο, η κατάσταση είναι κάπως διαφορετική… Η Σύµβαση του ΟΗΕ για το ∆ίκαιο της Θάλασσας (1982) δίνει το δικαίωµα σε 12 ναυτικά µίλια χωρικών υδάτων. Η Ελλάδα συγκαταλέγεται στην πλειονότητα των χωρών του ΟΗΕ που έχουν κυρώσει την εν λόγω Συνθήκη και δεσµεύονται από τις ρυθµίσεις και τις προβλέψεις της. Οι ΗΠΑ εκµεταλλεύονται τις πρόνοιες της Σύµβασης και έχουν ασκήσει το δικαίωµά τους σε 12 ναυτικά µίλια χωρικών υδάτων. Η Ελλάδα, για να ασκήσει το νόµιµο δικαίωµά της, θα πρέπει να αντιµετωπίσει τις απειλές πολέµου της Τουρκίας και την παρασκηνιακή δραστηριότητα της υπερδύναµης, η οποία, αν δεν υποθάλπει, τουλάχιστον στηρίζει τις τουρκικές αξιώσεις, προκειµένου το Αιγαίο να είναι πρώτα και πάνω απ’ όλα ένας ΝΑΤΟϊκός, δηλαδή αµερικανικός, επιχειρησιακός διάδροµος.
Στο παραπάνω κείµενο του Eagleburger συνοψίζεται µε ακρίβεια ο στόχος που έχουν οι Αµερικανοί στο Αιγαίο, αλλά και η στρατηγική και τακτική την οποία ακολουθούν επί δεκαετίες µέχρι σήµερα, προκειµένου να τον διασφαλίσουν. ∆ιαβάζοντας αντίστροφα και µε κάποια αφαιρετική διάθεση τα σηµεία που περιέχονται στο τηλεγράφηµα του Eagleburger, η εικόνα των αµερικανικών επιδιώξεων προβάλλει ξεκάθαρη:
1. Η θέση της αµερικανικής κυβέρνησης είναι πως πρέπει να διασφαλιστεί πάση θυσία το δικαίωµα διέλευσης πλοίων και αεροσκαφών στα διεθνή ύδατα.
2. Το θέµα της πιθανής εξάπλωσης των συνοριακών διεκδικήσεων στο Αιγαίο είναι ένα περίπλοκο νοµικό και πολιτικό πρόβληµα, µε σοβαρές επιπτώσεις στα κράτη που χρησιµοποιούν το Αιγαίο, τόσο από µόνα τους όσο και στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ.
3. Για τον λόγο αυτόν, το State Department ελπίζει επίσης ότι θα συνεχιστούν να ασκούνται οι ίδιοι περιορισµοί στο Αιγαίο και θα αποθαρρύνει την εξάπλωση των διεκδικήσεων σε αυτά τα ύδατα. (∆ηλαδή, µε άλλα λόγια, να απαγορεύσει την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων)
4. Και για όποιον δεν κατάλαβε, «το State Department γνωρίζει τις ανησυχίες της τουρκικής κυβέρνησης όσον αφορά στο Αιγαίο» και προφανώς δικαιολογεί την απειλή κήρυξης πολέµου κατά της Ελλάδας, αν αυτή τολµήσει να ασκήσει το νόµιµο δικαίωµά της. Έχοντας κατά νου τις εξελίξεις από το 1992, οπότε ο Eagleburger συνόψισε τις αµερικανικές θέσεις για το ζήτηµα των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο στο τηλεγράφηµά του προς τον Αµερικανό πρεσβευτή στην Άγκυρα, µέχρι και σήµερα, διαπιστώνει κανείς την αποτελεσµατικότητα της αµερικανικής στρατηγικής.
*Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά
