Ο Θουκυδίδης Ολόρου Αλιµούσιος, όπως ο ίδιος παρουσιάζεται στα κείµενά του, έγραψε για τις πολεµικές συγκρούσεις κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέµου. Ο ίδιος ο ιστορικός χαρακτηρίζει το έργο του «κτήµα ες αεί», εκτιµώντας ότι τα πράγµατα στο µέλλον θα γίνονται όπως στο παρελθόν, γιατί δεν αλλάζει η ανθρώπινη φύση. Αυτή είναι η βάση επανάληψης της Ιστορίας, βασιζόµενη στους φυσικούς νόµους και την ανθρώπινη κοινωνική συµπεριφορά.

Μελετητής του Θουκυδίδη, ο Ηλίας Ηλιού έγραψε το 1980 σε βιβλίο του µε τίτλο «Το µήνυµα του Θουκυδίδη»: «Επειδή ο άνθρωπος είναι αδιόρθωτος, πάντοτε στην ιστορία των ανθρώπινων κοινωνιών θα συµβαίνουν παραπλήσια». Ο καθηγητής Graham Allison, µελετητής του Θουκυδίδη, στρατηγικός αναλυτής και θεωρούµενος «γκουρού» της πολιτικής ασφάλειας, προσπάθησε να αποδείξει τη θεωρητική άποψη ότι η Ιστορία επαναλαµβάνεται. Βασίστηκε σε ένα επιστηµονικό µοντέλο που µελέτησε και σύµφωνα µε το οποίο µε τις ίδιες προϋποθέσεις και δεδοµένα φτάνουµε πάντα στο ίδιο αποτέλεσµα.

Στην έρευνα για τον καθορισµό του µοντέλου, που είναι δυνατόν να εφαρµόζεται σε κάθε περίπτωση, ο Graham Allison µελετώντας τα σχόλια στο έργο αυτό του Θουκυδίδη εντόπισε ότι η έναρξη του πολέµου αυτού ο Πλούταρχος θεωρεί πως οφείλεται στην υπεροψία και τον ιµπεριαλισµό των Αθηνών. Οµως, ο Θουκυδίδης, που υπήρξε θαυµαστής του Περικλέους, πίστευε ότι προκλήθηκε από τον φόβο των Σπαρτιατών για την αυξανόµενη δύναµη της Αθήνας (βιβλίο 1ο, παρ. 23).

Τελειώνοντας τη µελέτη του, ο Graham Allison κατέληξε στο µοντέλο, το οποίο ονόµασε «Η παγίδα του Θουκυδίδη» («Thucydides’ trap»). Το παρουσίασε δε και το εφάρµοσε το 2017, µελετώντας την επικείµενη πιθανή σύγκρουση ΗΠΑ και Κίνας στο βιβλίο του µε τίτλο: «Destined for war: Can America and China escape Thucydides’s trap?». Εφαρµόζοντας, κατά προσέγγιση, την αναλογικότητα της «παγίδας του Θουκυδίδη» στην ελληνοτουρκική συγκρουσιακή σχέση, εντοπίζονται πολύ ενδιαφέρουσες οµοιότητες, έχοντας ως παραµέτρους από τη µία πλευρά τον Περικλή, ηγέτη της Αθήνας και της ∆ηλιακής Συµµαχίας, και από την άλλη τον Ερντογάν, σηµερινό και επί µία 20ετία ηγέτη της Τουρκίας.

Ο Περικλής διέθετε ισχυρή προσωπικότητα και αξιόλογα διοικητικά χαρίσµατα, γεγονός που του επέτρεψε, µεταξύ άλλων, να κυβερνήσει µε επιτυχία πολλά χρόνια. Για να διοικήσει απερίσπαστος, είτε φυλάκισε είτε εξόρισε τους πολιτικούς του αντιπάλους. Κατηγορήθηκε ότι σπατάλησε µεγάλα ποσά για έργα προσωπικής προβολής, όπως είναι η κατασκευή των έργων της Ακρόπολης και άλλα µεγαλόπνοα έργα. Κατηγορήθηκε από τους συµµάχους της Αθήνας ότι κακοδιαχειρίστηκε χρήµατα της ∆ηλιακής Συµµαχίας. Κατηγορήθηκε επίσης ότι επεδίωξε την έναρξη του Πελοποννησιακού Πολέµου, αφενός για να αποσπάσει την προσοχή του λαού από τα εσωτερικά προβλήµατα, κυρίως της οικονοµικής διαχείρισης του δηµόσιου ταµείου, αφετέρου για να συσπειρώσει τον λαό, ενόψει του εξωτερικού κινδύνου, µε όχηµα την ιδέα της µεγάλης, ισχυρής και ηγέτιδας Αθήνας. Αρρώστησε από τον λιµό που χτύπησε την Αθήνα (430-427 π.Χ.) και τελικά πέθανε πριν από τη λήξη του Πελοποννησιακού Πολέµου. ∆εν άφησε ικανούς συνεχιστές, που να µπορούσαν να διαχειριστούν την κατάσταση όπως είχε διαµορφωθεί. Το αποτέλεσµα ήταν ο πόλεµος να λήξει µε ήττα και παράδοση των Αθηναίων στους Σπαρτιάτες. Παρά τις κατηγορίες που δέχθηκε, ο Περικλής µε τα έργα του καταξιώθηκε ανά τους αιώνες και υµνείται µε την αναφορά στον «Χρυσό Αιώνα του Περικλέους».

Από την άλλη µεριά, ο Ερντογάν, ως ηγέτης της Τουρκίας, διαθέτει αξιόλογα διοικητικά χαρίσµατα, γεγονός που του επιτρέπει να ελίσσεται και να είναι στο τιµόνι για πολλά χρόνια. Φυλάκισε, ανάγκασε σε εξορία και καταδίωξε τους πολιτικούς του αντιπάλους, για να διοικήσει κατά το δυνατόν απερίσπαστος. Κατηγορείται από τους επικριτές του ότι, ενάντια στις ανάγκες του λαού, ξοδεύει για την προσωπική του προβολή και µαταιοδοξία τεράστια ποσά για φαραωνικά έργα, όπως το προεδρικό παλάτι. Επικρίνεται, επίσης, για οπορτουνισµό, καθώς από τη µια επιδίωξε και συνεχίζει να επιδιώκει συγκρούσεις µε γειτονικές χώρες, για να αποσπάσει την προσοχή του τουρκικού λαού από τα εσωτερικά προβλήµατα (κυρίως την παραπαίουσα οικονοµία), και από την άλλη ρίχνει γέφυρες σε ηγέτες που λίγο πριν αποκαλούσε «δικτάτορες»! Χρησιµοποιώντας ως όχηµα το Ισλάµ, προσπαθεί να συσπειρώσει τον λαό στο όραµα της µεγάλης Τουρκίας.

Σχετικά µε την υγεία του έχουν ακουστεί ιστορίες για σοβαρά προβλήµατα, χωρίς όµως µέχρι σήµερα να έχουν επιβεβαιωθεί. ∆ιεθνή ιδρύµατα αναφέρονται σε αναλύσεις τους στην πιθανότητα ο Ερντογάν να σταµατήσει να είναι στην κορυφή της πολιτικής ηγεσίας της Τουρκίας, µη αποκλείοντας και το ενδεχόµενο µιας πιθανής ασθένειας. Ο Ερντογάν διακαώς επιθυµεί να καταξιωθεί ανά τους αιώνες ως ο αναµορφωτής της σύγχρονης ισλαµικής Τουρκίας, µε οράµατα µεγαλοϊδεατισµού, του τύπου «Τα σύνορα της καρδιάς µας», η «Γαλάζια Πατρίδα» και άλλες µεγαλοϊδεατικές δοξασίες, τις οποίες φρόντισε να µας υπενθυµίσει τελευταία και ο Χακάν Φιντάν, λέγοντας πως οι υπάρχουσες συνθήκες που ρυθµίζουν το καθεστώς των νησιών (Χίος, Σάµος, Μυτιλήνη, Ικαρία) «θα µπορούσαν να θεωρηθούν άκυρες».

Συµπερασµατικά και ουσιαστικά, βλέπουµε ότι τα κράτη που στην εξωτερική τους πολιτική επιχειρούν να επιβάλλονται στα γειτονικά κράτη τους ως περιφερειακές δυνάµεις ακολουθούν συγκεκριµένες στρατηγικές, που επιβεβαιώνουν τις παραµέτρους του θουκυδίδειου µοντέλου: Η αρχαία Αθήνα προσπάθησε να προστατεύσει προς όφελός της τον ορυκτό πλούτο στη Βόρεια Ελλάδα, δηλαδή τα µεταλλεία χρυσού, αργύρου και άλλων µετάλλων στη Μακεδονία και τη Θράκη. Για τον λόγο αυτόν έστειλε τον στρατηγό και µετέπειτα ιστορικό Θουκυδίδη µε πλοία στη Θάσο, για να εξασφαλίσει ότι ο ορυκτός πλούτος της περιοχής θα παρέµενε υπό την εκµετάλλευση των Αθηναίων.

Ο Σπαρτιάτης στρατηγός Βρασίδας, έπειτα από κατάλληλες συνεννοήσεις µε τους κατοίκους, που δεν ήταν αµιγώς Αθηναίοι, εισήλθε στην Αµφίπολη πριν από την άφιξη του Θουκυδίδη µε τον στολίσκο του. Με τον τρόπο αυτόν οι Αθηναίοι έχασαν την Αµφίπολη και τη δυνατότητα να ελέγχουν τον ορυκτό πλούτο της ευρύτερης περιοχής. Συγκρίνοντας τις παραµέτρους τούτες µε τις σηµερινές επικρατούσες συνθήκες και τάσεις στις ελληνοτουρκικές σχέσεις στο Ανατολικό Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, διακρίνουµε καταπληκτικές οµοιότητες και µια θαυµάσια ευκαιρία για την Αθήνα και τους συµµάχους της να διαχειριστούν σωστά την «παγίδα του Θουκυδίδη», για να µη γίνουν οι ίδιοι τα άµεσα ή/και έµµεσα θύµατά της, λαµβάνοντας σοβαρά υπόψη το βασικό συµπέρασµα του Θουκυδίδη, ότι «η ανθρώπινη φύση δεν αλλάζει». Προφανώς ισχύει εδώ η θεωρία του αταβισµού, καθόσον βλέπουµε παλαιές συνήθειες να γίνονται κουλτούρα «πολιτισµού».

Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά