Μπορεί επί της ουσίας οι σχέσεις Άγκυρας και Ιερουσαλήµ να ήταν ήδη εξόχως προβληµατικές, όµως οι οικονοµικές συναλλαγές συνεχίζονταν, ακόµα και εν µέσω του πολέµου στη Λωρίδα της Γάζας και παρά τις αναφορές Ερντογάν περί γενοκτονίας που διαπράττουν οι IDF (Israel Defence Forces). Ωστόσο, επίσηµες δηλώσεις και άλλα στοιχεία αναφέρουν ότι οι δύο χώρες διέκοψαν κάθε σχέση µε πρωτοβουλία του καθεστώτος Ερντογάν.

Ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε: «Η Τουρκία είναι αναµφίβολα η χώρα που αντιδρά πιο έντονα στις ισραηλινές θηριωδίες στον κόσµο και λαµβάνει τα πιο συγκεκριµένα µέτρα, συµπεριλαµβανοµένης της αναστολής του εµπορίου». Συµπλήρωσε δε ότι «ως κράτος και κυβέρνηση έχουµε διακόψει κάθε σχέση». Και µόνο από αυτή τη δήλωση είναι δυνατόν να συµπεράνει κανείς ότι οι σχέσεις ανάµεσα στις δύο χώρες διακόπηκαν οριστικά. Μένει να αποδειχθεί στην πράξη, η εκατέρωθεν αναχώρηση των διπλωµατικών αντιπροσωπειών, στο επίπεδο που διατηρούνται, επιστρέφοντας στη χώρα τους «για διαβουλεύσεις», όπως συνηθίζεται να αναφέρεται στη διπλωµατική γλώσσα.

Το µεγάλο ερώτηµα που εγείρεται πλέον είναι για ποιο λόγο η Τουρκία επιλέγει το συγκεκριµένο χρονικό σηµείο για να διαρρήξει οριστικά τις σχέσεις µε το Ισραήλ. Τα βασικά δεδοµένα του προβλήµατος είναι στο εξωτερικό µέτωπο η εκλογή Τραµπ και στο εσωτερικό το «φλερτ» της ισλαµοεθνικιστικής κυβέρνησης Ερντογάν - Μπαχτσελί µε τους Κούρδους. Αυτή η δεύτερη παράµετρος εντάσσεται στο πλαίσιο της προσπάθειας προσέλκυσής τους, µε απώτερο σκοπό την αλλαγή του τουρκικού Συντάγµατος, που θα επιτρέψει στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να µείνει στην εξουσία… διά βίου.

Ο «λαγός»

Σε αυτή την αποστολή ρόλο «λαγού» παίζει ο εθνικιστής (µετριοπαθής ο όρος) Ντεβλέτ Μπαχτσελί (MHP), που κάλεσε για την αποφυλάκιση του ιστορικού ηγέτη του PKK, Αµπντουλάχ Οτσαλάν, µε αντάλλαγµα η οργάνωση να αποκηρύξει την τροµοκρατία και να καταθέσει τα όπλα. Ακολούθησε η -αµφιλεγόµενη και βολική σύµφωνα µε ορισµένους αναλυτές- τροµοκρατική ενέργεια στην εµβληµατική τουρκική αεροδιαστηµική βιοµηχανία TUSAS.

Αναλυτές αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόµενο η τροµοκρατική ενέργεια να είναι έργο του τουρκικού «βαθέος κράτους». Αν όµως δεν είναι, η υπόθεση συνδυάζεται µε την τουρκική πεποίθηση, που φθάνει στο όριο του συνδρόµου καταδίωξης, ότι η χώρα µπορεί να δεχθεί επίθεση από το Ισραήλ! Επίσης, για το ότι οι Κούρδοι στην ευρύτερη περιοχή, ιδίως αυτοί της Συρίας και του Ιράκ, είναι υποχείρια των Ισραηλινών, που τους χρησιµοποιούν σε µια προσπάθεια να διαλύσουν την Τουρκία!

Ωστόσο, κατά τη δική µας άποψη, ο εξωτερικός παράγοντας προσφέρει πιο πειστική εξήγηση για την τουρκική στάση, δηλαδή την πρωτοβουλία συνολικής διάρρηξης των διµερών σχέσεων. Η εκλογή Τραµπ αρχικά χαιρετίστηκε από την Άγκυρα, µε τον Ερντογάν να αποκαλεί τον νέο πρόεδρο «φίλο του». Η επιλογή όµως των προσώπων που θα στελεχώσουν κοµβικές θέσεις όπως το Στέιτ Ντιπάρτµεντ και το Πεντάγωνο έχει σχεδόν σπείρει τον πανικό στην Άγκυρα, καθώς έρχεται να προστεθεί στην προνοµιακή σχέση που διατηρεί ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Νετανιάχου µε τον Τραµπ.

Η δε κηδεµονία της Χαµάς από την Άγκυρα ίσως παραπέµπει στην εξεύρεση προσχήµατος για υποδοχή της ηγεσίας της µετά την εκδίωξη από την Ντόχα του Κατάρ. Τούτων λεχθέντων, διακινδυνεύουµε την εκτίµηση ότι η τουρκική ενέργεια αποτελεί προληπτική κίνηση, ενόψει αυτού που αναµένει: να τεθούν από αµερικανικής πλευράς όλα τα θέµατα της περιοχής, µε την ασφάλεια του εβραϊκού κράτους να βρίσκεται στις κορυφαίες θέσεις. Θα τεθεί ασφαλώς και το θέµα των Κούρδων, όπου η ισραηλινή επιρροή στην Ουάσινγκτον ίσως ενταφιάζει τις όποιες τουρκικές φιλοδοξίες να επηρεάσουν τις εξελίξεις. Εναλλακτικά, τουλάχιστον µε δεδοµένες τις αρνητικές εξελίξεις, η Τουρκία επιχειρεί να κερδίσει χρόνο. Άρα η τουρκική διακοπή σχέσεων µε το Ισραήλ στόχο έχει να τραβήξει την προσοχή της Ουάσινγκτον, έστω και µε αρνητικό τρόπο, µε στόχο να σπρώξει προς την κατεύθυνση έναρξης συζητήσεων, όπου το καθεστώς Ερντογάν έχει αποδείξει… µεγάλη ικανότητα στις κωλοτούµπες. Πάντα µε τα κατάλληλα ανταλλάγµατα.

Σε σταυροδρόμι

Σε τελική ανάλυση, η γραφειοκρατία του Στέιτ Ντιπάρτµεντ επεδείκνυε… ιώβειο υποµονή, υιοθετώντας τη βολική για τις προκαταλήψεις τους θέση ότι ο πανδαµάτωρ χρόνος, σε συνδυασµό µε την προαναγγελία Ερντογάν ότι θα αποχωρήσει, θα επέλυε το πρόβληµα. Αδυνατούν ακόµα και σήµερα να κατανοήσουν ότι οι αλλαγές στην τουρκική γεωστρατηγική προσέγγιση µε κατεύθυνση προς τον «Ευρασιατισµό» (Eurasianism) έχει πολύ πιο µόνιµα χαρακτηριστικά από αυτά που πιστεύουν στην Ουάσινγκτον.

Εν ολίγοις, πρόκειται για µια επιθετική κίνηση της Άγκυρας, µε αµυντικά όµως χαρακτηριστικά, που ενόψει της συζήτησης-διαπραγµάτευσης που αναµένει µε τη νέα αµερικανική κυβέρνηση σπεύδει να υιοθετήσει µαξιµαλιστική θέση που θα της προσδώσει περιθώρια ευελιξίας. Όµως, η εξίσωση είναι εξαιρετικά πολύπλοκη πλέον για την Τουρκία και το ευρύτερο γεωστρατηγικό περιβάλλον έχει αλλάξει. Αυτό το αντιλαµβάνονται στην Άγκυρα και για αυτό η νευρικότητα έχει «χτυπήσει κόκκινο». Τουλάχιστον αντιλαµβάνονται ότι αυτή την εποχή δεν µπορούν να έχουν όλα τα µέτωπα ανοιχτά. Κάτι που σε τακτικό επίπεδο ευνοεί το ελληνοτουρκικό…


Δημοσιεύτηκε στην Απογευματινή