Η ιστορία των ΑΟΖ και τα διδάγματα
Άρθρο γνώμης
Το έχουμε πει επανειλημμένα: Η ανακήρυξη ΑΟΖ είναι μονομερής πράξη και δεν συνεπάγεται καμία κρίση
Η Ελλάδα θα πρέπει να προβεί στην ίδια ενέργεια που προέβησαν οι ΗΠΑ, η Ρωσία και οι περισσότερες χώρες της Ε.Ε., δηλαδή να διακηρύξει την κυριαρχία της σε ΑΟΖ, με βάση το εθιμικό Δίκαιο της Θάλασσας, όπως αυτό εκφράζεται στη Σύμβαση του Δικαίου της Θάλασσας.
Το έχουμε πει επανειλημμένα: Η ανακήρυξη ΑΟΖ είναι μονομερής πράξη και δεν συνεπάγεται καμία κρίση. Απόδειξη τούτου αποτελεί και το γεγονός ότι μέχρι σήμερα έχουν γίνει 137 ανακηρύξεις ΑΟΖ στον πλανήτη Γη και όλες ήταν μονομερείς. Σε καμία, δε, περίπτωση δεν υπήρξε κάποια κρίση στις διμερείς σχέσεις γειτονικών κρατών λόγω μονομερούς ανακήρυξης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έκαναν μονομερή ανακήρυξη ΑΟΖ τη 10η Μαρτίου 1983 και φυσικά έδωσαν ΑΟΖ σε όλα τα νησιά τους. Η τότε Σοβιετική Ενωση έδειξε τη δυσαρέσκειά της για την ανακήρυξη της αμερικανικής ΑΟΖ, αλλά γρήγορα άλλαξε γνώμη και ανακήρυξε τη δική της ΑΟΖ στις 28 Φεβρουαρίου 1984. Ακολούθησαν δεκάδες κράτη και αρκετά κράτη-μέλη της Ε.Ε. Τον Απρίλιο του 2004 ο Πρόεδρος Τάσος Παπαδόπουλος ανακήρυξε την ΑΟΖ της Κύπρου. Και φυσικά δεν δημιουργήθηκε καμία κρίση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία και η Ε.Ε. αποδέχτηκαν την ανακήρυξη της κυπριακής ΑΟΖ, η δε Τουρκία εξέδωσε μια ανακοίνωση ότι δεν αποδέχεται την κυπριακή ανακήρυξη ΑΟΖ, αλλά τίποτε παραπάνω.
Το γεγονός και μόνο ότι η Ε.Ε. διαθέτει μεγάλο μήκος ακτών ήταν αρκετό γι’ αυτήν να ενδιαφερθεί και να λάβει μέρος στην 3η Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, η οποία θα δημιουργούσε το νέο Σύνταγμα των Θαλασσών του πλανήτη μας. Βέβαια, ο κύριος λόγος της συμμετοχής της Ε.Ε. στη διάσκεψη ήταν το γεγονός ότι τα κράτη-μέλη της είχαν μεταβιβάσει ορισμένες αρμοδιότητες στην Κοινότητα. Οι αρμοδιότητες αυτές αφορούσαν βασικά τα θέματα της αλιείας, της εμπορικής πολιτικής και της διατήρησης του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Δηλαδή, η Ε.Ε. έχει κυριαρχικά δικαιώματα αλιείας στις ΑΟΖ των κρατών-μελών της. Γι’ αυτό και έχει επίτροπο για τα θέματα αλιείας και ΑΟΖ και κάποιο διάστημα τα καθήκοντα αυτά ανήκαν στην Ελληνίδα επί τροπο Μαρία Δαμανάκη. H Σύμβαση του 1982 (στο Μέρος XVII και στο Παράρτημα IX) δίνει τη δυνατότητα συμμετοχής διεθνών οργανισμών αμέσως μετά τη συμμετοχή της απόλυτης πλειοψηφίας των κρατών-μελών της. Ηδη όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε., καθώς και η ίδια η Ε.Ε. έχουν επικυρώσει τη Σύμβαση του Δικαίου της Θάλασσας. Με βάση τα Αρθρα 309 και 310 δεν επιτρέπεται να διατυπωθούν επιφυλάξεις όταν τα διάφορα κράτη καταθέτουν την επικύρωση της Σύμβασης. Ετσι, τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. δεν μπορούν να έχουν επιφυλάξεις σχετικά με τις αρμοδιότητες που έχουν μεταβιβάσει σε αυτήν.
Πιο συγκεκριμένα, όταν η Ευρωπαϊκή Ενωση υπέγραψε την Τελική Πράξη της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας τον Δεκέμβριο του 1982, στο Μοντέγκο Μπέι της Τζαμάικας, έκανε την ακόλουθη δήλωση: «H Κοινότητα σημειώνει ότι τα κράτη-μέλη της έχουν μεταβιβάσει σε αυτήν τις αρμοδιότητες που αφορούν τη διατίμηση και διαχείριση των αλιευτικών τους πόρων. Επομένως, στα θέματα αλιείας μόνο η Κοινότητα μπορεί να υιοθετήσει τους σχετικούς κανόνες και κανονισμούς (οι οποίοι εκτελούνται από τα κράτη-μέλη) και έχει τη δυνατότητα να προβαίνει σε συμφωνίες με τρίτα κράτη ή με διεθνείς οργανισμούς» (United Nations, «Law of the Sea Bulletin», Φεβρουάριος 1985, σελ. 17).
Οταν στα μέσα της δεκαετίας του 1970 η τότε ΕΟΚ αντιλήφθηκε ότι μια ΑΟΖ 200 ν.μ. σύντομα θα εξαπλωθεί σε όλες τις ηπείρους, αποφάσισε να μελετήσει το θέμα, για να διαπιστώσει αν πρέπει και αυτή να αποκτήσει μια τέτοια ζώνη. Ετσι, έχοντας αναλύσει τις απώλειες και τα κέρδη κάτω από μια ΑΟΖ 200 ν.μ., η ΕΟΚ έκανε ένα σημαντικό βήμα τον Νοέμβριο του 1976, συμφωνώντας σε τρεις βασικές αρχές:
1. Στην προέκταση των αλιευτικών ζωνών όλων των μελών της στα 200 ν.μ.
2. Στη μεταβίβαση στην Κοινότητα της αποκλειστικής αρμοδιότητας για τις διαπραγματεύσεις για αλιευτικές συμφωνίες της ΕΟΚ με κράτη μη μέλη της Κοινότητας.
3. Η Κοινότητα συμφώνησε σε ορισμένες αρχές για τη μελλοντική της πολιτική σε θέματα διαχείρισης και διατήρησης των αλιευτικών πόρων.
Ετσι, από το τέλος του 1976 η Κοινότητα προσπάθησε να δημιουργήσει μια κοινή αλιευτική πολιτική, η οποία θα είναι αποδεκτή από όλα τα μέλη της και θα έχει μακροπρόθεσμους στόχους. Τελικά, έπειτα από έξι χρόνια επίπονων και επίμονων διαβουλεύσεων, δημιουργήθηκε η νέα Κοινή Αλιευτική Πολιτική με τον Κανονισμό του Συμβουλίου Νο. 170/83 της 25ης Ιανουαρίου 1983. O Κανονισμός αυτός αναφέρει στο Αρθρο 6, παράγραφο 1, τα εξής: «Από την 1η Ιανουαρίου 1983 και μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 1992 τα κράτη-μέλη επιτρέπεται να διατηρήσουν το καθεστώς που ορίζεται στο άρθρο της πράξης προσχώρησης του 1972 και να γενικεύσουν το όριο των έξι μιλίων, το οποίο προβλέπεται στο ίδιο άρθρο, μέχρι δώδεκα ναυτικά μίλια για όλα τα ύδατα που υπάγονται στην κυριαρχία ή δικαιοδοσία τους».
Αυτός ο Κανονισμός ανέφερε ξεκάθαρα ότι το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης των κρατών-μελών δεν θα έχει καμία επίπτωση σε αυτή την αλιευτική ζώνη. Δηλαδή, κράτη-μέλη που είχαν αιγιαλίτιδα ζώνη 3 ή 6 ν.μ. θα έπρεπε να αποκτήσουν αλιευτική ζώνη 12 ν.μ. Η Ελλάδα δεν έκανε τότε καμία ενέργεια για να δημιουργήσει μια αλιευτική ζώνη 12 ν.μ. Αργότερα, η Τουρκία, βλέποντας πολλές χώρες της τότε ΕΟΚ να επεκτείνουν την αλιευτική ζώνη τους στα 12 ν.μ. και φοβούμενη ότι και η Ελλάδα θα έκανε το ίδιο πράγμα, αντέδρασε και κάλεσε στην Αγκυρα, την 25η Οκτωβρίου 1990, όλους τους τότε πρεσβευτές της ΕΟΚ, εκτός του Ελληνα πρέσβη, και τους ζήτησε να μην επεκτείνουν την αλιευτική ζώνη τους στα 12 ν.μ. στη Μεσόγειο. Η Ε.Ε. αποδέχτηκε αυτό το τουρκικό διάβημα, αλλά, ακόμα χειρότερα, το δέχτηκε και η τότε κυβέρνηση Μητσοτάκη.
Οταν η Ε.Ε. αποφάσισε, τη δεκαετία του 1990, να δημιουργήσει ΑΟΖ 200 ν.μ. για όλα τα κράτη-μέλη της, η Τουρκία ζήτησε να μη δημιουργηθεί μια τέτοια ζώνη στη Μεσόγειο, όπως έκανε και για την αλιευτική ζώνη των 12 ν.μ., και δυστυχώς πάλι το αίτημά της έγινε αποδεκτό και από την Ε.Ε. και από την Ελλάδα. Η εξήγηση που δόθηκε από την Ε.Ε. ήταν ότι τα ψάρια σε αυτή τη θάλασσα έχουν υψηλή μεταναστευτική τάση και έτσι δεν κρίθηκε χρήσιμο να επεκταθούν στα 200 ν.μ. και σε αυτή τη θάλασσα.
Αυτή η κατάσταση, δηλαδή η εξαίρεση της Μεσογείου από τη ζώνη των 200 ν.μ., δεν εξυπηρετεί τα συνολικά συμφέροντα της Ε.Ε. και ιδιαίτερα των κρατών της που βρέχονται από τη Μεσόγειο και πρέπει να αναιρεθεί, ιδιαίτερα τώρα, που η Κύπρος διαθέτει μια τέτοια ΑΟΖ. Μόνο ένα 4% του αλιεύματος στη Μεσόγειο προέρχεται από τα ύδατα άλλων κρατών και η ύπαρξη μιας ΑΟΖ στη Μεσόγειο δεν θα επιδράσει αρνητικά για την Ελλάδα, καθώς και για την Ισπανία και την Ιταλία, που αλιεύουν έξω από τις ακτές της Αλγερίας, του Μαρόκου και της Τυνησίας. Η Ελλάδα πρέπει να ζητήσει από τους συνεταίρους της στις Βρυξέλλες να επεκτείνουν την ΑΟΖ τους και στη Μεσόγειο. Σήμερα το μήκος των ακτών της Ε.Ε. ξεπερνάει τα 66.000 χλμ. και η Ελλάδα διαθέτει τη μεγαλύτερη ακτή από όλα τα κράτη-μέλη, η οποία φτάνει σχεδόν τα 14.000 χλμ., καθώς και τα περισσότερα νησιά και τις περισσότερες νησίδες, που είναι 3.100 - 2.463 από αυτά βρίσκονται στο Αιγαίο Πέλαγος. Βέβαια, αν υπολογιστούν και οι βραχονησίδες, τότε ξεπερνούν τις 10.000.
Επίσης, με την επέκταση των κυριαρχικών δικαιωμάτων των παράκτιων κρατών στα 200 ν.μ. η περιοχή που ανήκει στα κράτημέλη της Ε.Ε. ξεπερνάει τα επτά εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα.
Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά
Το έχουμε πει επανειλημμένα: Η ανακήρυξη ΑΟΖ είναι μονομερής πράξη και δεν συνεπάγεται καμία κρίση. Απόδειξη τούτου αποτελεί και το γεγονός ότι μέχρι σήμερα έχουν γίνει 137 ανακηρύξεις ΑΟΖ στον πλανήτη Γη και όλες ήταν μονομερείς. Σε καμία, δε, περίπτωση δεν υπήρξε κάποια κρίση στις διμερείς σχέσεις γειτονικών κρατών λόγω μονομερούς ανακήρυξης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έκαναν μονομερή ανακήρυξη ΑΟΖ τη 10η Μαρτίου 1983 και φυσικά έδωσαν ΑΟΖ σε όλα τα νησιά τους. Η τότε Σοβιετική Ενωση έδειξε τη δυσαρέσκειά της για την ανακήρυξη της αμερικανικής ΑΟΖ, αλλά γρήγορα άλλαξε γνώμη και ανακήρυξε τη δική της ΑΟΖ στις 28 Φεβρουαρίου 1984. Ακολούθησαν δεκάδες κράτη και αρκετά κράτη-μέλη της Ε.Ε. Τον Απρίλιο του 2004 ο Πρόεδρος Τάσος Παπαδόπουλος ανακήρυξε την ΑΟΖ της Κύπρου. Και φυσικά δεν δημιουργήθηκε καμία κρίση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία και η Ε.Ε. αποδέχτηκαν την ανακήρυξη της κυπριακής ΑΟΖ, η δε Τουρκία εξέδωσε μια ανακοίνωση ότι δεν αποδέχεται την κυπριακή ανακήρυξη ΑΟΖ, αλλά τίποτε παραπάνω.
Το γεγονός και μόνο ότι η Ε.Ε. διαθέτει μεγάλο μήκος ακτών ήταν αρκετό γι’ αυτήν να ενδιαφερθεί και να λάβει μέρος στην 3η Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, η οποία θα δημιουργούσε το νέο Σύνταγμα των Θαλασσών του πλανήτη μας. Βέβαια, ο κύριος λόγος της συμμετοχής της Ε.Ε. στη διάσκεψη ήταν το γεγονός ότι τα κράτη-μέλη της είχαν μεταβιβάσει ορισμένες αρμοδιότητες στην Κοινότητα. Οι αρμοδιότητες αυτές αφορούσαν βασικά τα θέματα της αλιείας, της εμπορικής πολιτικής και της διατήρησης του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Δηλαδή, η Ε.Ε. έχει κυριαρχικά δικαιώματα αλιείας στις ΑΟΖ των κρατών-μελών της. Γι’ αυτό και έχει επίτροπο για τα θέματα αλιείας και ΑΟΖ και κάποιο διάστημα τα καθήκοντα αυτά ανήκαν στην Ελληνίδα επί τροπο Μαρία Δαμανάκη. H Σύμβαση του 1982 (στο Μέρος XVII και στο Παράρτημα IX) δίνει τη δυνατότητα συμμετοχής διεθνών οργανισμών αμέσως μετά τη συμμετοχή της απόλυτης πλειοψηφίας των κρατών-μελών της. Ηδη όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε., καθώς και η ίδια η Ε.Ε. έχουν επικυρώσει τη Σύμβαση του Δικαίου της Θάλασσας. Με βάση τα Αρθρα 309 και 310 δεν επιτρέπεται να διατυπωθούν επιφυλάξεις όταν τα διάφορα κράτη καταθέτουν την επικύρωση της Σύμβασης. Ετσι, τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. δεν μπορούν να έχουν επιφυλάξεις σχετικά με τις αρμοδιότητες που έχουν μεταβιβάσει σε αυτήν.
Πιο συγκεκριμένα, όταν η Ευρωπαϊκή Ενωση υπέγραψε την Τελική Πράξη της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας τον Δεκέμβριο του 1982, στο Μοντέγκο Μπέι της Τζαμάικας, έκανε την ακόλουθη δήλωση: «H Κοινότητα σημειώνει ότι τα κράτη-μέλη της έχουν μεταβιβάσει σε αυτήν τις αρμοδιότητες που αφορούν τη διατίμηση και διαχείριση των αλιευτικών τους πόρων. Επομένως, στα θέματα αλιείας μόνο η Κοινότητα μπορεί να υιοθετήσει τους σχετικούς κανόνες και κανονισμούς (οι οποίοι εκτελούνται από τα κράτη-μέλη) και έχει τη δυνατότητα να προβαίνει σε συμφωνίες με τρίτα κράτη ή με διεθνείς οργανισμούς» (United Nations, «Law of the Sea Bulletin», Φεβρουάριος 1985, σελ. 17).
Οταν στα μέσα της δεκαετίας του 1970 η τότε ΕΟΚ αντιλήφθηκε ότι μια ΑΟΖ 200 ν.μ. σύντομα θα εξαπλωθεί σε όλες τις ηπείρους, αποφάσισε να μελετήσει το θέμα, για να διαπιστώσει αν πρέπει και αυτή να αποκτήσει μια τέτοια ζώνη. Ετσι, έχοντας αναλύσει τις απώλειες και τα κέρδη κάτω από μια ΑΟΖ 200 ν.μ., η ΕΟΚ έκανε ένα σημαντικό βήμα τον Νοέμβριο του 1976, συμφωνώντας σε τρεις βασικές αρχές:
1. Στην προέκταση των αλιευτικών ζωνών όλων των μελών της στα 200 ν.μ.
2. Στη μεταβίβαση στην Κοινότητα της αποκλειστικής αρμοδιότητας για τις διαπραγματεύσεις για αλιευτικές συμφωνίες της ΕΟΚ με κράτη μη μέλη της Κοινότητας.
3. Η Κοινότητα συμφώνησε σε ορισμένες αρχές για τη μελλοντική της πολιτική σε θέματα διαχείρισης και διατήρησης των αλιευτικών πόρων.
Ετσι, από το τέλος του 1976 η Κοινότητα προσπάθησε να δημιουργήσει μια κοινή αλιευτική πολιτική, η οποία θα είναι αποδεκτή από όλα τα μέλη της και θα έχει μακροπρόθεσμους στόχους. Τελικά, έπειτα από έξι χρόνια επίπονων και επίμονων διαβουλεύσεων, δημιουργήθηκε η νέα Κοινή Αλιευτική Πολιτική με τον Κανονισμό του Συμβουλίου Νο. 170/83 της 25ης Ιανουαρίου 1983. O Κανονισμός αυτός αναφέρει στο Αρθρο 6, παράγραφο 1, τα εξής: «Από την 1η Ιανουαρίου 1983 και μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 1992 τα κράτη-μέλη επιτρέπεται να διατηρήσουν το καθεστώς που ορίζεται στο άρθρο της πράξης προσχώρησης του 1972 και να γενικεύσουν το όριο των έξι μιλίων, το οποίο προβλέπεται στο ίδιο άρθρο, μέχρι δώδεκα ναυτικά μίλια για όλα τα ύδατα που υπάγονται στην κυριαρχία ή δικαιοδοσία τους».
Αυτός ο Κανονισμός ανέφερε ξεκάθαρα ότι το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης των κρατών-μελών δεν θα έχει καμία επίπτωση σε αυτή την αλιευτική ζώνη. Δηλαδή, κράτη-μέλη που είχαν αιγιαλίτιδα ζώνη 3 ή 6 ν.μ. θα έπρεπε να αποκτήσουν αλιευτική ζώνη 12 ν.μ. Η Ελλάδα δεν έκανε τότε καμία ενέργεια για να δημιουργήσει μια αλιευτική ζώνη 12 ν.μ. Αργότερα, η Τουρκία, βλέποντας πολλές χώρες της τότε ΕΟΚ να επεκτείνουν την αλιευτική ζώνη τους στα 12 ν.μ. και φοβούμενη ότι και η Ελλάδα θα έκανε το ίδιο πράγμα, αντέδρασε και κάλεσε στην Αγκυρα, την 25η Οκτωβρίου 1990, όλους τους τότε πρεσβευτές της ΕΟΚ, εκτός του Ελληνα πρέσβη, και τους ζήτησε να μην επεκτείνουν την αλιευτική ζώνη τους στα 12 ν.μ. στη Μεσόγειο. Η Ε.Ε. αποδέχτηκε αυτό το τουρκικό διάβημα, αλλά, ακόμα χειρότερα, το δέχτηκε και η τότε κυβέρνηση Μητσοτάκη.
Οταν η Ε.Ε. αποφάσισε, τη δεκαετία του 1990, να δημιουργήσει ΑΟΖ 200 ν.μ. για όλα τα κράτη-μέλη της, η Τουρκία ζήτησε να μη δημιουργηθεί μια τέτοια ζώνη στη Μεσόγειο, όπως έκανε και για την αλιευτική ζώνη των 12 ν.μ., και δυστυχώς πάλι το αίτημά της έγινε αποδεκτό και από την Ε.Ε. και από την Ελλάδα. Η εξήγηση που δόθηκε από την Ε.Ε. ήταν ότι τα ψάρια σε αυτή τη θάλασσα έχουν υψηλή μεταναστευτική τάση και έτσι δεν κρίθηκε χρήσιμο να επεκταθούν στα 200 ν.μ. και σε αυτή τη θάλασσα.
Αυτή η κατάσταση, δηλαδή η εξαίρεση της Μεσογείου από τη ζώνη των 200 ν.μ., δεν εξυπηρετεί τα συνολικά συμφέροντα της Ε.Ε. και ιδιαίτερα των κρατών της που βρέχονται από τη Μεσόγειο και πρέπει να αναιρεθεί, ιδιαίτερα τώρα, που η Κύπρος διαθέτει μια τέτοια ΑΟΖ. Μόνο ένα 4% του αλιεύματος στη Μεσόγειο προέρχεται από τα ύδατα άλλων κρατών και η ύπαρξη μιας ΑΟΖ στη Μεσόγειο δεν θα επιδράσει αρνητικά για την Ελλάδα, καθώς και για την Ισπανία και την Ιταλία, που αλιεύουν έξω από τις ακτές της Αλγερίας, του Μαρόκου και της Τυνησίας. Η Ελλάδα πρέπει να ζητήσει από τους συνεταίρους της στις Βρυξέλλες να επεκτείνουν την ΑΟΖ τους και στη Μεσόγειο. Σήμερα το μήκος των ακτών της Ε.Ε. ξεπερνάει τα 66.000 χλμ. και η Ελλάδα διαθέτει τη μεγαλύτερη ακτή από όλα τα κράτη-μέλη, η οποία φτάνει σχεδόν τα 14.000 χλμ., καθώς και τα περισσότερα νησιά και τις περισσότερες νησίδες, που είναι 3.100 - 2.463 από αυτά βρίσκονται στο Αιγαίο Πέλαγος. Βέβαια, αν υπολογιστούν και οι βραχονησίδες, τότε ξεπερνούν τις 10.000.
Επίσης, με την επέκταση των κυριαρχικών δικαιωμάτων των παράκτιων κρατών στα 200 ν.μ. η περιοχή που ανήκει στα κράτημέλη της Ε.Ε. ξεπερνάει τα επτά εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα.
Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά
