Η Μεσόγειος είναι μια ημίκλειστη θάλασσα, όπου έχουν ακτές 22 κράτη. Χαρακτηρίζεται από έναν αριθμό διακριτών χαρακτηριστικών, με σημαντικές επιπτώσεις στη διατήρηση και τη διαχείριση της αλιείας. Ενα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Μεσόγειος είναι ότι τα περισσότερα κράτη δεν διαθέτουν θαλάσσιες ζώνες, που έχουν δημιουργηθεί από το UNCLOS. Εκτός από τα χωρικά ύδατα των 12 ν.μ., που όλες οι χώρες διαθέτουν, όχι όμως και η Ελλάδα, ελάχιστες έχουν δημιουργήσει ΑΟΖ ή Αποκλειστική Αλιευτική Ζώνη (ΑΑΖ) και έτσι το αποτέλεσμα είναι ότι ένα μεγάλο κομμάτι της Μεσογείου θεωρείται ανοιχτή θάλασσα και χρειάζεται να υπάρχει μια συνεχής συνεργασία ανάμεσα στα παράκτια κράτη της για να διαφυλαχθούν οι αλιευτικές πηγές και η βιοποικιλότητα. Εάν όλα τα κράτη της Μεσογείου είχαν δημιουργήσει ΑΟΖ, δεν θα υπήρχε καθόλου ανοιχτή θάλασσα.

Η Κροατία υιοθέτησε έναν θαλάσσιο κώδικα το 1994, ο οποίος ουσιαστικά περιλάμβανε και την έννοια της ΑΟΖ, η οποία ξεκινούσε από το τέλος των χωρικών υδάτων φτάνοντας μέχρι την ανοιχτή θάλασσα, όπως της επιτρέπει το Διεθνές Δίκαιο. Αλλά ο κώδικας του 1994 προέβλεπε ότι οι διατάξεις για την ΑΟΖ (άρθρα 33 μέχρι 42) θα μπορούσαν να τεθούν σε ισχύ μόνο εάν το Κοινοβούλιο αποφάσιζε να ανακηρύξει μια τέτοια ζώνη. Για πολλά χρόνια ειδικοί και επιστήμονες της Κροατίας είχαν πρωτοστατήσει για τη δημιουργία ΑΟΖ στην Αδριατική Θάλασσα, βλέποντας τα προβλήματα που υπήρχαν σε αυτή τη θάλασσα στα θέματα αλιείας και περιβαλλοντικής προστασίας. Οταν τελείωσε το UNCLOS στη Νέα Υόρκη το 1982, υπήρχαν αρκετοί Κροάτες που συμμετείχαν στην αντιπροσωπεία της Γιουγκοσλαβίας και είχαν ζητήσει την άμεση ανακήρυξη ΑΟΖ από τη Γιουγκοσλαβία. Κατά τη διάρκεια της διάσκεψης του UNCLOS στη Νέα Υόρκη και στη Γενεύη οι ελληνικές και οι γιουγκοσλαβικές αντιπροσωπείες είχαν μια πολύ καλή συνεργασία, αλλά η ελληνική πλευρά δεν σκέφτηκε τη δημιουργία ΑΟΖ στις ελληνικές θάλασσες και έτσι, όταν γύρισε στην Αθήνα, δεν πρότεινε στην κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου την ανακήρυξη ΑΟΖ, σε αντίθεση με τους Κροάτες, οι οποίοι, όταν επέστρεψαν στο Βελιγράδι, πρότειναν στην κυβέρνηση της Γιουγκοσλαβίας την ανακήρυξη ΑΟΖ. Αλλά από εκείνη την περίοδο ούτε η Γιουγκοσλαβία ούτε μετέπειτα η Κροατία προέβησαν σε κινήσεις για την ανακήρυξη ΑΟΖ. Η επίσημη εξήγηση που έδωσε πρώτα η Γιουγκοσλαβία και μετά η Κροατία ήταν ότι δεν υπήρχαν οι υποδομές για τον αναγκαίο έλεγχο της ΑΟΖ στην Αδριατική Θάλασσα. Φαίνεται όμως ότι ο κύριος λόγος ήταν ότι δεν ήθελαν να προκαλέσουν την Ιταλία, η οποία ήταν ο κυρίαρχος παίκτης στις ακτές της Αδριατικής Θάλασσας. Η Ιταλία, για κάποιον άγνωστο λόγο, δεν ήθελε να ανακηρύξει ΑΟΖ και μετά να την οριοθετήσει με τη Σλοβενία, την Κροατία, την Αλβανία και την Ελλάδα. Είναι αρκετά παράξενη η στάση της Ιταλίας όσον αφορά την Ελλάδα, διότι υπάρχει οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας των δύο κρατών από το 1977 και, ως γνωστόν, η ΑΟΖ και η υφαλοκρηπίδα, όπως ξεκάθαρα ορίζει το Δίκαιο της Θάλασσας, πάντα συμπίπτουν. 

Εδώ πρέπει να τονίσουμε ότι ούτε η Ε.Ε. έβλεπε θετικά αυτή την πρωτοβουλία της Κροατίας για ανακήρυξη ΑΟΖ, μιας και, για πολλά χρόνια τώρα, δεν της άρεσε η λέξη «Αποκλειστική» στην ονομασία της ΑΟΖ. Η δικαιολογία ήταν ότι η λέξη αυτή δεν είναι χρήσιμη και δημιουργεί προβλήματα σε ημίκλειστες θάλασσες, όπως η Μεσόγειος, το Αιγαίο και η Αδριατική. Τα πράγματα όμως άλλαξαν το 2013, γιατί ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα που θα βοηθούσαν την Ελλάδα στο θέμα της ΑΟΖ ήταν η έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που ψηφίστηκε στις 13 Μαρτίου 2013, για τον «Ενεργειακό Οδικό Χάρτη της Ευρώπης μέχρι το 2050», με εισηγήτρια την Ελληνίδα ευρωβουλευτή Νίκη Τζαβέλα. Για πρώτη φορά υπάρχει μνεία της ΑΟΖ από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τονίζεται η μεγάλη σημασία που έχει η οριοθέτηση της ΑΟΖ των κρατών-μελών της Ε.Ε. Είναι μια εξέλιξη που δίνει ελπίδες στην Ελλάδα, μιας και αυτό σημαίνει ότι η Ευρώπη θα πρέπει να υποστηρίζει διπλωματικά την Ελλάδα σε περίπτωση που υπάρχουν αντιρρήσεις από τρίτες χώρες. Ουσιαστικά αυτή η έκθεση δημιουργεί ένα προηγούμενο, γιατί διαφαίνεται ότι η Ελλάδα δεν θα είναι μόνη της στην προσπάθειά της να υπερασπιστεί τα αναφαίρετα δικαιώματά της, μιας και η ελληνική ΑΟΖ θα είναι ένα μέρος της ευρωπαϊκής ΑΟΖ.

Πιο αναλυτικά, η έκθεση αναφέρει τα εξής: «Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δίνει ιδιαίτερη σημασία στην ενεργειακή ασφάλεια της Ε.Ε. μέσω εναλλακτικών πηγών ενέργειας, η οποία θα συνοδεύεται από μείωση της εξάρτησης από εισαγωγές, με έμφαση στην αυξανόμενη σημασία αναμενόμενων νέων ανακαλύψεων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Μεσόγειο Θάλασσα και τη Μαύρη Θάλασσα. Στο πλαίσιο αυτό, υπάρχει ανάγκη ανάπτυξης μιας ενιαίας πολιτικής της Ε.Ε. στον τομέα των θαλάσσιων γεωτρήσεων πετρελαίου και φυσικού αερίου. Παράλληλα, υπογραμμίζεται ότι θα πρέπει να υπάρξει ενιαία πολιτική από την πλευρά της Ε.Ε. και για το θέμα της οριοθέτησης της ΑΟΖ των κρατών-μελών με βάση τη Σύμβαση του Δικαίου της Θάλασσας, την οποία έχουν υπογράψει όχι μόνο όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε., αλλά και η ίδια η Ε.Ε.» (European Parliament Report on the Energy). Στην επόμενη παράγραφο τονίζεται με έμφαση ότι η χορήγηση δικαιωμάτων αδειών για γεωτρήσεις και έρευνες στις Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες «θα αποτελέσει πηγή τριβών με τρίτες χώρες». Για ένα διάστημα τώρα έχει αρχίσει στη χώρα μας μια μεγάλη κουβέντα για την πρόθεση της κυβέρνησης να στείλει στον ΟΗΕ τις γεωγραφικές συντεταγμένες για την υφαλοκρηπίδα και όλοι βέβαια έχουν κάποια γνώμη και γι’ αυτό το θέμα. Λένε ότι η κυβέρνηση έχει ήδη, πρόσφατα, δημιουργήσει αυτές τις συντεταγμένες. Αυτό είναι απόλυτα ανακριβές, διότι οι συντεταγμένες αυτές έχουν καθοριστεί, δεκαετίες τώρα, από την υδρογραφική υπηρεσία του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού και από το υπουργείο Εξωτερικών. Θα είναι λάθος για την κυβέρνηση να κάνει μια τέτοια ενέργεια, ιδιαίτερα εάν πρόκειται να δώσει συντεταγμένες, έστω και προσωρινώς, για τις θαλάσσιες περιοχές της Ελλάδας και να αποκλείσει το Αιγαίο, δείχνοντας ότι φοβάται τις αντιδράσεις της Τουρκίας. Η ενέργεια αυτή δεν έχει καμία αξία, γιατί οι συντεταγμένες αυτές χαρακτηρίζονται ανεπίσημες, μιας και για να δοθούν επισήμως, θα πρέπει να υπάρχει οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας ή της ΑΟΖ, κάτι που φυσικά δεν έχει γίνει. Ολοι ζητάνε να μάθουν ποιες ήταν οι γεωγραφικές συντεταγμένες όταν το 2004 ο Κύπριος Πρόεδρος Τάσσος Παπαδόπουλος ανακήρυξε την κυπριακή ΑΟΖ. Δεν αντιλαμβάνονται ότι η ανακήρυξη μιας ΑΟΖ δεν δίνει τέτοιες γεωγραφικές συντεταγμένες. Το σχέδιο νόμου που πήγε στην κυπριακή Βουλή δεν περιλάμβανε κανέναν χάρτη. Το Αρθρο 75 της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας αναφέρει ότι οι γεωγραφικές συντεταγμένες δίνονται όταν υπάρξει οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας ή ΑΟΖ.

Τώρα, βέβαια, αρχίζουν τα δύσκολα, γιατί πρέπει η Ελλάδα να πείσει τις ΗΠΑ ότι ήρθε η ώρα και αυτή να ανακηρύξει ΑΟΖ, όπως έκαναν και εκείνες το 1983, και να ζητήσει και τη δυναμική και χωρίς όρους υποστήριξη της Ε.Ε. Ηρθε επίσης η ώρα η Ε.Ε. να τονίσει σε όλους ότι η ελληνική και η κυπριακή ΑΟΖ αποτελούν μέρος της ευρωπαϊκής ΑΟΖ, ότι είναι ένα ζωτικό θέμα για την ενεργειακή επιβίωση της Ευρώπης και ότι το Καστελλόριζο δεν είναι νησί μόνο της Ελλάδας, αλλά και της Ε.Ε. Είναι δηλαδή η στιγμή που η Ε.Ε. οφείλει να διεκδικήσει και να προασπίσει τα «ζωτικά συμφέροντά» της στη Μεσόγειο. Τα τελευταία δύο χρόνια έχει φουντώσει για τα καλά η συζήτηση για την ΑΟΖ και ως συνήθως δεν υπάρχει Ελληνας που να μην εκφέρει γνώμη γι’ αυτό το τόσο λεπτό θέμα, ανεξάρτητα αν οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν τι είναι αυτή η ΑΟΖ και τι σημαίνουν τα αρχικά της

Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά