Μελέτες πυρήνων ιζηµάτων από τον πυθµένα της θάλασσας και τις παράκτιες περιοχές που περιβάλλουν το Αιγαίο δείχνουν ότι οι άνθρωποι µόλυναν το περιβάλλον µε µόλυβδο νωρίς στην αρχαιότητα.

Μια ερευνητική οµάδα µε επικεφαλής γεωεπιστήµονες από το Πανεπιστήµιο της Χαϊδελβέργης διεξήγαγε τις αναλύσεις, οι οποίες αποκάλυψαν ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα στην περιοχή είχε αποτέλεσµα τη µόλυνση του περιβάλλοντος από µόλυβδο περίπου πριν από 5.200 χρόνια - πολύ νωρίτερα από ό,τι ήταν γνωστό στο παρελθόν.

Σε συνδυασµό µε τα αποτελέσµατα των αναλύσεων γύρης από τους πυρήνες των ιζηµάτων, αυτή η µόλυνση προσφέρει επίσης πληροφορίες για την κοινωνικοοικονοµική αλλαγή στο Αιγαίο, αντανακλώντας ακόµη και ιστορικά γεγονότα όπως η κατάκτηση της Ελλάδας από τους Ρωµαίους. Η περιοχή του Αιγαίου δηµιούργησε µερικούς από τους πρώτους πολιτισµούς της αρχαίας Ευρώπης.

Η ερευνητική οµάδα διερεύνησε πότε και σε ποιο βαθµό οι πρώιµες ανθρώπινες δραστηριότητες στην περιοχή επηρέασαν τα οικοσυστήµατα τόσο στην ξηρά όσο και στο θαλάσσιο περιβάλλον. Για τον σκοπό αυτό, η οµάδα ανέλυσε 14 πυρήνες ιζήµατος από τον πυθµένα του Αιγαίου και τη γύρω ακτογραµµή. Ένας πυρήνας από τύρφη προσέφερε τα πρώτα γνωστά στοιχεία µόλυνσης του περιβάλλοντος µε µόλυβδο.


Ανίχνευση

Οι ερευνητές χρονολόγησαν αυτό το σήµα µολύβδου πριν από περίπου 5.200 χρόνια, περίπου 1.200 χρόνια πριν από τα παλαιότερα γνωστά στοιχεία µόλυνσης του περιβάλλοντος µε το βαρύ µέταλλο που µπορούν να ανιχνευθούν στην ανθρώπινη δραστηριότητα.

«Επειδή, µεταξύ άλλων, ο µόλυβδος απελευθερώθηκε κατά την παραγωγή αργύρου, η απόδειξη της αύξησης των συγκεντρώσεων µολύβδου στο περιβάλλον είναι, ταυτόχρονα, ένας σηµαντικός δείκτης κοινωνικοοικονοµικής αλλαγής», δηλώνει ο δρ. Ανδρέας Κουτσοδένδρης, µέλος της Palynology & Paleoenvironmental (ερευνητική οµάδα ∆υναµικής του δρ. Jörg Pross στο Ινστιτούτο Επιστηµών της Γης του Πανεπιστηµίου της Χαϊδελβέργης).

Οι πυρήνες των ιζηµάτων που ανέλυσαν οι επιστήµονες της Χαϊδελβέργης περιείχαν µόλυβδο καθώς και γύρη, κάτι που τους επέτρεψε να ανασυνθέσουν την ανάπτυξη της βλάστησης στην περιοχή του Αιγαίου. Η περιεκτικότητα σε γύρη έδειχνε τον τρόπο µε τον οποίο χρησιµοποιήθηκε η γη.

«Τα συνδυασµένα δεδοµένα για τη µόλυνση από µόλυβδο και την ανάπτυξη της βλάστησης δείχνουν πότε έλαβε χώρα η µετάβαση από τις αγροτικές σε νοµισµατικές κοινωνίες και πώς αυτό επηρέασε το περιβάλλον», τονίζει ο Jörg Pross.

Η συγκέντρωση µολύβδου αυξήθηκε σηµαντικά πριν από περίπου 2.150 χρόνια, συνοδευόµενη από έντονη αποψίλωση των δασών και αυξανόµενη γεωργική χρήση, όπως φαίνεται από τη σύνθεση των φασµάτων της γύρης.

Από τότε, η µόλυνση από µόλυβδο είναι επίσης εµ φανής στα ιζήµατα από τον πυθµένα του Αιγαίου Πελάγους - το παλαιότερο ρεκόρ ανθρωπογενούς ρύπανσης από µόλυβδο στη θάλασσα παγκοσµίως, τονίζει ο Ανδρέας Κουτσοδένδρης. «Οι αλλαγές συµπίπτουν µε την κατάκτηση της ελληνιστικής Ελλάδας από τους Ρωµαίους, οι οποίοι στη συνέχεια διεκδίκησαν για τον εαυτό τους τον πλούτο των πόρων της περιοχής», προσθέτει ο αρχαιολόγος της Χαϊδελβέργης δρ. Τζόζεφ Μάραν.

Οι Ρωµαίοι κατακτητές έδωσαν ώθηση στην εξόρυξη χρυσού, αργύρου και άλλων µετάλλων, µε την εξόρυξη και την τήξη µεταλλευµάτων να απαιτεί επίσης ξύλο.

Οι πυρήνες των ιζηµάτων από το Αιγαίο πέλαγος συλλέχθηκαν κατά τη διάρκεια αποστολών των ερευνητικών σκαφών «Meteor» και «Aegaeo» µεταξύ 2001 και 2021.

Το Γερµανικό Ίδρυµα Ερευνών (DFG) και η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηµατοδότησαν τις ερευνητικές αποστολές, µε το DFG να χρηµατοδοτεί επίσης το πιο πρόσφατο ερευνητικό έργο. Ερευνητές από το Πανεπιστήµιο της Χαϊδελβέργης, επιστήµονες από το Βερολίνο, τη Φρανκφούρτη (Μάιν), το Αµβούργο, το Χόενχαϊµ, το Τίµπιγκεν και την Ελλάδα συµµετείχαν επίσης στις µελέτες.

*Πηγή: ScienceDaily | Επιστ. υλικό: Heidelberg University: «Lead contamination in ancient Greece points to societal change»

*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Απογευματινή» στις 12/02/2025