Εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας: Τι λέει το ιστορικό «manual» και τα νέα δεδομένα
Κάθε πέντε χρόνια, η Ελλάδα ως Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, καλείται να εκλέξει (διά της Βουλής) τον «ρυθμιστή του Πολιτεύματος», τον Πρόεδρο.
Η διαδικασία αυτή μπορεί πλέον να χωριστεί σε δύο φάσεις.
Η πρώτη ήταν από το 1974 μέχρι το 2019. Η προεδρική εκλογή, όπως έλεγε το Σύνταγμα, ήταν άμεσα συνδεδεμένη με τη διάλυση της Βουλής και την προκήρυξη πρόωρων εκλογών. Ο νομοθέτης δεν ήταν κακός άνθρωπος, απλά είχε με το νου του να πετύχουν τα πολιτικά κόμματα συναινέσεις. Ζητούσε λοιπόν στη χειρότερη περίπτωση 180 (επί συνόλου 300) ψήφους.
Ο ανώτατος άρχοντας περνούσε το κατώφλι της Ηρώδου Αττικού, άλλοτε με οριακό αριθμό ψήφων, άλλοτε με συντριπτικό, ανάλογα και με τις έδρες των κομμάτων και τους πολιτικούς συσχετισμούς της εποχής.
Για την ιστορία, σε δύο περιπτώσεις η χώρα οδηγήθηκε σε εκλογές: Το 1990 όταν η Βουλή διαλύθηκε και η νέα κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη (εκλογές Απρίλιος 1990) εξέλεξε Πρόεδρο τον Κωνσταντίνο Καραμανλή.
Το 2015 η Βουλή διαλύθηκε, αφού ο ΣΥΡΙΖΑ και οι συνοδοιπόροι του αρνήθηκαν να στηρίξουν την πρόταση της κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου για Πρόεδρο Σταύρο Δήμα. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ που προέκυψε μετά τις βουλευτικές εκλογές πρότεινε για Πρόεδρο τον Προκόπη Παυλόπουλο.
Το κοινό χαρακτηριστικό της πρώτης περιόδου ήταν ότι η πρωτοβουλία για το πρόσωπο άνηκε στην εκάστοτε κυβέρνηση: Ο εκάστοτε πρωθυπουργός πρότεινε έναν πολιτικό, τα κόμματα της Αντιπολίτευσης συμφωνούσαν ή διαφωνούσαν. Προφανώς, ο φόβος της διάλυσης της Βουλής οδηγούσε τον πρωθυπουργό στην επιλογή ενός προσώπου που θα ψήφιζε και η Αντιπολίτευση. Με κάποιες βέβαια επεισοδιακές εξαιρέσεις, όπως τα «έγχρωμα» ψηφοδέλτια και η «ψήφος Αλευρά» το 1985 (Πρόεδρος Χρήστος Σαρτζετάκης).
Σε κάθε περίπτωση, κάπως έτσι έγιναν Πρόεδροι ο Στεφανόπουλος (πρόταση ΠΑΣΟΚ), ο Παπούλιας (πρόταση ΝΔ), ο Παυλόπουλος (πρόταση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ).
Η δεύτερη περίοδος μόλις ξεκίνησε: Σωτήριον Έτος 2020 μετά τη συνταγματική αναθεώρηση του 2019 και την αποσύνδεση της εκλογής από την προκήρυξη εκλογών. Πλέον ο Πρόεδρος μπορεί να εκλεγεί και με σχετική πλειοψηφία.
Είναι προφανές ότι η πρωτοβουλία για την επιλογή του προσώπου ανήκει και πάλι στον πρωθυπουργό και την κυβέρνηση. Στην εκάστοτε κυβέρνηση, διότι αυτό που θα δούμε σε λίγες εβδομάδες, θα το ξαναδούμε σε 5 χρόνια. Και σε 10 χρόνια.
Θεωρητικά, τώρα ο πρωθυπουργός μπορεί ελεύθερος να προτείνει όποιον επιθυμεί για Πρόεδρο. Σήμερα είναι ο Κυριάκος Μητσοτάκης, σε 5 χρόνια θα είναι κάποιος άλλος ενδεχομένως. Σε 10 χρόνια κάποιος άλλος. Για να θυμηθούμε τη ρήση που γνώρισε δόξες την ταραγμένη δεκαετία του 1960, θα μπορούσε να προτείνει «ακόμα και τον κηπουρό του».
Μπαίνω αρχικά στον πειρασμό να σχολιάσω τους κυρίους και τις κυρίες της Αντιπολίτευσης, διότι σε αυτή τη χώρα δεν έχουμε όλοι κοντή μνήμη. Ο Αλέξης Τσίπρας (συνέντευξη στο Βήμα) κάλεσε την κυβέρνηση να μην παίζει παιχνίδια με τον Πρόεδρο, να συμφωνήσει στην επανεκλογή του νυν και να σταματήσει τα «καλλιστεία».
Εγώ πάλι θυμήθηκα ότι ο ίδιος ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ έπαιξε το δικό του πολιτικό παιχνίδι στα τέλη του 2014, οδηγώντας τη χώρα σε πρόωρες εκλογές. Όσο για «καλλιστεία»: Εκείνος δεν ήθελε τον Σταύρο Δήμα της ΝΔ, αλλά τον Προκόπη Παυλόπουλο της… ΝΔ.
Η δε Φώφη Γεννηματά του ΚΙΝΑΛ, αφού έριξε στο τραπέζι μερικές ιδέες (δικαίωμά της, προφανώς) στη συνέχεια ανακοίνωσε ότι θα ψηφίσει Πρόεδρο «μόνο από το χώρο της κεντροαριστεράς». Αναρωτιέμαι: Αν είναι της «αριστεράς» σκέτο, δεν της κάνει; Αν είναι ένας «κεντρώος»; Ούτε τότε;
Να θυμίσω στην συμπαθέστατη Φώφη το παρακάτω: Το 1995 ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου πρότεινε για Πρόεδρο τον Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο, έναν καθαρά δεξιό πολιτικό. Το ίδιο έκανε και ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης το 2000.
Είχε κάτι κακό ο αείμνηστος Στεφανόπουλος επειδή ήταν «δεξιός»; Κατά την ταπεινή μου άποψη, αποτέλεσε τον καλύτερο Πρόεδρο που είχαμε από το 1974. Αληθινό στολίδι για τον Θεσμό με το ήθος και τις αιχμηρές παρεμβάσεις του. Και ποιος δεν θυμάται τον ιστορικό λόγο που εκφώνησε στις 19 Νοεμβρίου 1999 στο επίσημο δείπνο προς τιμήν του τότε προέδρου των ΗΠΑ, Μπιλ Κλίντον και της συζύγου του, Χίλαρι.
Τα λόγια του Κωνσταντίνου Στεφανόπουλου και οι αναφορές του στη Συνθήκη της Λωζάννης αποδείχθηκαν προφητικά. Και να σκεφτεί κανείς ότι τότε πρόεδρος της Τουρκίας δεν ήταν ο Ερντογάν, αλλά ο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ και πρωθυπουργός ο Μπουλέντ Ετζεβίτ.
Για την ιστορία: 20 χρόνια μετά τον Πρόεδρο Στεφανόπουλο, ο Πρόεδρος Παυλόπουλος τσακώθηκε μπροστά στις κάμερες με τον «σουλτάνο» Ερντογάν, ο οποίος άρχισε να λέει τα δικά του για τη Συνθήκη της Λωζάννης.
Συμπερασματικά: Στην επίσημη πρώτη της νέας διαδικασίας για την προεδρική εκλογή, όλοι θα δώσουν εξετάσεις. Κυβέρνηση, πρωθυπουργός, αρχηγοί της Αντιπολίτευσης. Ο τρόπος που θα χειριστούν το θέμα θα αποτελέσει οδηγό για τους επόμενους.
Προσωπική πρόβλεψη, εκτός κουπονιού στοιχήματος: Θεωρώ αυτονόητο ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα επιλέξει ένα πρόσωπο που θα συγκεντρώσει περισσότερες από τις 158 ψήφους της ΝΔ.
Προσεχώς στις οθόνες μας.
Η διαδικασία αυτή μπορεί πλέον να χωριστεί σε δύο φάσεις.
Η πρώτη ήταν από το 1974 μέχρι το 2019. Η προεδρική εκλογή, όπως έλεγε το Σύνταγμα, ήταν άμεσα συνδεδεμένη με τη διάλυση της Βουλής και την προκήρυξη πρόωρων εκλογών. Ο νομοθέτης δεν ήταν κακός άνθρωπος, απλά είχε με το νου του να πετύχουν τα πολιτικά κόμματα συναινέσεις. Ζητούσε λοιπόν στη χειρότερη περίπτωση 180 (επί συνόλου 300) ψήφους.
Ο ανώτατος άρχοντας περνούσε το κατώφλι της Ηρώδου Αττικού, άλλοτε με οριακό αριθμό ψήφων, άλλοτε με συντριπτικό, ανάλογα και με τις έδρες των κομμάτων και τους πολιτικούς συσχετισμούς της εποχής.
Για την ιστορία, σε δύο περιπτώσεις η χώρα οδηγήθηκε σε εκλογές: Το 1990 όταν η Βουλή διαλύθηκε και η νέα κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη (εκλογές Απρίλιος 1990) εξέλεξε Πρόεδρο τον Κωνσταντίνο Καραμανλή.
Το 2015 η Βουλή διαλύθηκε, αφού ο ΣΥΡΙΖΑ και οι συνοδοιπόροι του αρνήθηκαν να στηρίξουν την πρόταση της κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου για Πρόεδρο Σταύρο Δήμα. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ που προέκυψε μετά τις βουλευτικές εκλογές πρότεινε για Πρόεδρο τον Προκόπη Παυλόπουλο.
Το κοινό χαρακτηριστικό της πρώτης περιόδου ήταν ότι η πρωτοβουλία για το πρόσωπο άνηκε στην εκάστοτε κυβέρνηση: Ο εκάστοτε πρωθυπουργός πρότεινε έναν πολιτικό, τα κόμματα της Αντιπολίτευσης συμφωνούσαν ή διαφωνούσαν. Προφανώς, ο φόβος της διάλυσης της Βουλής οδηγούσε τον πρωθυπουργό στην επιλογή ενός προσώπου που θα ψήφιζε και η Αντιπολίτευση. Με κάποιες βέβαια επεισοδιακές εξαιρέσεις, όπως τα «έγχρωμα» ψηφοδέλτια και η «ψήφος Αλευρά» το 1985 (Πρόεδρος Χρήστος Σαρτζετάκης).
Σε κάθε περίπτωση, κάπως έτσι έγιναν Πρόεδροι ο Στεφανόπουλος (πρόταση ΠΑΣΟΚ), ο Παπούλιας (πρόταση ΝΔ), ο Παυλόπουλος (πρόταση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ).
Η δεύτερη περίοδος μόλις ξεκίνησε: Σωτήριον Έτος 2020 μετά τη συνταγματική αναθεώρηση του 2019 και την αποσύνδεση της εκλογής από την προκήρυξη εκλογών. Πλέον ο Πρόεδρος μπορεί να εκλεγεί και με σχετική πλειοψηφία.
Είναι προφανές ότι η πρωτοβουλία για την επιλογή του προσώπου ανήκει και πάλι στον πρωθυπουργό και την κυβέρνηση. Στην εκάστοτε κυβέρνηση, διότι αυτό που θα δούμε σε λίγες εβδομάδες, θα το ξαναδούμε σε 5 χρόνια. Και σε 10 χρόνια.
Θεωρητικά, τώρα ο πρωθυπουργός μπορεί ελεύθερος να προτείνει όποιον επιθυμεί για Πρόεδρο. Σήμερα είναι ο Κυριάκος Μητσοτάκης, σε 5 χρόνια θα είναι κάποιος άλλος ενδεχομένως. Σε 10 χρόνια κάποιος άλλος. Για να θυμηθούμε τη ρήση που γνώρισε δόξες την ταραγμένη δεκαετία του 1960, θα μπορούσε να προτείνει «ακόμα και τον κηπουρό του».
Μπαίνω αρχικά στον πειρασμό να σχολιάσω τους κυρίους και τις κυρίες της Αντιπολίτευσης, διότι σε αυτή τη χώρα δεν έχουμε όλοι κοντή μνήμη. Ο Αλέξης Τσίπρας (συνέντευξη στο Βήμα) κάλεσε την κυβέρνηση να μην παίζει παιχνίδια με τον Πρόεδρο, να συμφωνήσει στην επανεκλογή του νυν και να σταματήσει τα «καλλιστεία».
Εγώ πάλι θυμήθηκα ότι ο ίδιος ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ έπαιξε το δικό του πολιτικό παιχνίδι στα τέλη του 2014, οδηγώντας τη χώρα σε πρόωρες εκλογές. Όσο για «καλλιστεία»: Εκείνος δεν ήθελε τον Σταύρο Δήμα της ΝΔ, αλλά τον Προκόπη Παυλόπουλο της… ΝΔ.
Η δε Φώφη Γεννηματά του ΚΙΝΑΛ, αφού έριξε στο τραπέζι μερικές ιδέες (δικαίωμά της, προφανώς) στη συνέχεια ανακοίνωσε ότι θα ψηφίσει Πρόεδρο «μόνο από το χώρο της κεντροαριστεράς». Αναρωτιέμαι: Αν είναι της «αριστεράς» σκέτο, δεν της κάνει; Αν είναι ένας «κεντρώος»; Ούτε τότε;
Να θυμίσω στην συμπαθέστατη Φώφη το παρακάτω: Το 1995 ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου πρότεινε για Πρόεδρο τον Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο, έναν καθαρά δεξιό πολιτικό. Το ίδιο έκανε και ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης το 2000.
Είχε κάτι κακό ο αείμνηστος Στεφανόπουλος επειδή ήταν «δεξιός»; Κατά την ταπεινή μου άποψη, αποτέλεσε τον καλύτερο Πρόεδρο που είχαμε από το 1974. Αληθινό στολίδι για τον Θεσμό με το ήθος και τις αιχμηρές παρεμβάσεις του. Και ποιος δεν θυμάται τον ιστορικό λόγο που εκφώνησε στις 19 Νοεμβρίου 1999 στο επίσημο δείπνο προς τιμήν του τότε προέδρου των ΗΠΑ, Μπιλ Κλίντον και της συζύγου του, Χίλαρι.
Τα λόγια του Κωνσταντίνου Στεφανόπουλου και οι αναφορές του στη Συνθήκη της Λωζάννης αποδείχθηκαν προφητικά. Και να σκεφτεί κανείς ότι τότε πρόεδρος της Τουρκίας δεν ήταν ο Ερντογάν, αλλά ο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ και πρωθυπουργός ο Μπουλέντ Ετζεβίτ.
Για την ιστορία: 20 χρόνια μετά τον Πρόεδρο Στεφανόπουλο, ο Πρόεδρος Παυλόπουλος τσακώθηκε μπροστά στις κάμερες με τον «σουλτάνο» Ερντογάν, ο οποίος άρχισε να λέει τα δικά του για τη Συνθήκη της Λωζάννης.
Συμπερασματικά: Στην επίσημη πρώτη της νέας διαδικασίας για την προεδρική εκλογή, όλοι θα δώσουν εξετάσεις. Κυβέρνηση, πρωθυπουργός, αρχηγοί της Αντιπολίτευσης. Ο τρόπος που θα χειριστούν το θέμα θα αποτελέσει οδηγό για τους επόμενους.
Προσωπική πρόβλεψη, εκτός κουπονιού στοιχήματος: Θεωρώ αυτονόητο ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα επιλέξει ένα πρόσωπο που θα συγκεντρώσει περισσότερες από τις 158 ψήφους της ΝΔ.
Προσεχώς στις οθόνες μας.
