Νέο παραγωγικό µοντέλο: το ψάχνουµε στον ουρανό, βρίσκεται στη γη

Η συζήτηση για την ανάγκη ενός νέου παραγωγικού µοντέλου στη χώρα µας κρατά εδώ και καιρό. Επανήλθε δυναµικά µετά τη δοκιµασία της δεκαετούς κρίσης. Οι ελπίδες αναπτερώθηκαν από τις ενδείξεις ότι έπειτα από τη σκληρή δοκιµασία κάτι αλλάζει. Παρ’ όλ’ αυτά, συνεχίζει να τροφοδοτείται µε κάθε ευκαιρία. Αµβλύνεται κάθε καλοκαίρι, όταν ο τουρισµός σαρώνει τη χώρα και φέρνει εισόδηµα, όπως γίνεται και φέτος. Βέβαια, από πέρσι είναι ο ίδιος ο τουριστικός «τυφώνας» που εγείρει ερωτήµατα, εάν το οικονοµικό µοντέλο βασισµένο στον τουρισµό είναι ευχή ή κατάρα...

Συνήθως αυτή η συζήτηση είτε γίνεται στο πόδι είτε συνοδεύεται από αµήχανες διαπιστώσεις. Στο ερώτηµα ποιο µπορεί να είναι το εναλλακτικό µοντέλο για µια δυναµική ανάπτυξη της χώρας, σε ένα ευµετάβλητο γεωπολιτικό περιβάλλον, οι απαντήσεις δίνουν και παίρνουν, αλλά δεν αρκούν. Ο τουρισµός, εκτός από την εισροή εισοδήµατος προς όφελος του ΑΕΠ, έχει ακόµη ένα κουσούρι: διαπαιδαγωγεί µια ολόκληρη κοινωνία να αρκείται στο σήµερα -και αύριο βλέπουµε. Αλλοι πάλι, στην αµηχανία τους, στρέφουν το βλέµµα τους στον ουρανό, µήπως και τους έρθει η επιφοίτηση για το «κάτι άλλο» στην ελληνική οικονοµία.

Μήπως όµως το πρόβληµα είναι πιο... γήινο απ’ ό,τι φανταζόµαστε; Μήπως το έδαφος φεύγει κάτω από τα πόδια µας την ώρα που ψάχνουµε, ως αλχηµιστές του 21ου αιώνα, τη λυδία λίθο για την οικονοµία; Μήπως η τουριστική έκρηξη µας αποκοιµίζει;

Ανατρέχω στα στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος (powergame.gr, 23.7.2024) για το πρώτο πεντάµηνο του 2024. Παρά την αύξηση των ταξιδιωτικών εισπράξεων, στο διάστηµα αυτό οι εξαγωγές παρουσιάζουν µείωση, οι εισαγωγές µεγάλη άνοδο και οι άµεσες ξένες επενδύσεις περνούν σε αρνητικό πεδίο, µε µείωση 20,2% σε σχέση µε το αντίστοιχο διάστηµα του 2023. Εκρηκτικό κοκτέιλ. Η αύξηση των ταξιδιωτικών εισπράξεων κατά 530 εκατ. ευρώ το διάστηµα αυτό δεν αντιστάθµισε τη µεγάλη µείωση των εξαγωγών µας κατά 880 εκατ. ευρώ. Παράλληλα, οι εισαγωγές αυξήθηκαν κατά 1,5 δισ. ευρώ. Στο διάστηµα Ιανουάριος - Μάιος 2024 το εµπορικό έλλειµµα ανήλθε σε 11 δισ. ευρώ. Πάνω σε αυτόν τον καµβά καταγράφονται οι αυξήσεις του ΑΕΠ της τάξης του 2%. Και ο πιο αδαής αντιλαµβάνεται, πλέον, ότι η ανάπτυξη είναι συνυφασµένη µε την αυξηµένη κατανάλωση, που τροφοδοτείται σε µεγάλο βαθµό από τις εισαγωγές. Πού θα πάµε έτσι;

Συνεπώς, η συζήτηση για αλλαγή παραγωγικού µοντέλου πρέπει αναγκαστικά να ξεκινήσει από τα βασικά. Οι εισαγωγές πρέπει να µειωθούν, οι εξαγωγές µας να τονωθούν, ώστε το εµπορικό έλλειµµα να αρχίσει να µειώνεται. Αύξηση των εξαγωγών όµως σηµαίνει προϊόντα ανταγωνιστικά διεθνώς. Προϋποθέτει την υπέρβαση των διαρθρωτικών αδυναµιών στον πρωτογενή τοµέα -το «δυνατό µας χαρτί»...-, στις υπηρεσίες, αλλά και µια γενναία επενδυτική στροφή, µε το κράτος αρωγό και όχι βασικό εµπόδιο, λόγω της γραφειοκρατίας που οργιάζει. Προϋποθέτει εκσυγχρονισµό των επιχειρήσεων, ψηφιακές καινοτοµίες, αλλαγές στο πώς οι τράπεζες βλέπουν τη µεγάλη εικόνα, τοµές στις εργασιακές σχέσεις. Απαιτεί κανόνες ανταγωνισµού που θα στέκονται φραγµός στην απληστία των καρτέλ, που ο ίδιος ο πρωθυπουργός στηλιτεύει. Σε αυτό το πλαίσιο, εννοείται ότι ο τουρισµός θα έχει τη θέση και τον ρόλο του, όµως ως µέρος της λύσης του αναπτυξιακού µας προβλήµατος.

Το πρόβληµα για ένα νέο παραγωγικό µοντέλο επανέρχεται άλυτο και η αναζήτησή του συνάδει µε τον βαθµό (µη) ενδιαφέροντος του πολιτικού µας συστήµατος. Η κυβέρνηση, µέχρι τώρα, δείχνει να κυριεύεται από τάσεις παραίτησης για τις αναγκαίες κινήσεις για αλλαγές, υποταγµένη στο σύνδροµο της «µεταρρυθµιστικής κόπωσης». Τάση ιδιαίτερα ορατή από τις περσινές εκλογές µέχρι σήµερα. Η ευκαιρία να δοµηθεί ένα αναπτυξιακό όραµα, που να συνεγείρει την πλειονότητα των πολιτών για την υπέρβαση των δυσκολιών, µάλλον περνάει ανεκµετάλλευτη. Αντί γι’ αυτό, αποδυναµώνεται ένα από τα δυνατά της επιχειρήµατα, η προσέλκυση ξένων επενδύσεων, αφού καταγράφεται εδώ και πάνω από ένα χρόνο τροχιά αποεπένδυσης. Οι επιδοτήσεις, οι έκτακτες εισφορές γίνονται το βασικό κυβερνητικό εργαλείο, την ώρα που η ακρίβεια εξουδετερώνει τα εφήµερα αυτά «µπόνους», αλλά και τις διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης για τον φραγµό στα ουρανοκατέβατα κέρδη.

Κι ενώ θα περίµενε κάποιος να δοθεί ώθηση από τα κόµµατα της αντιπολίτευσης στην αναζήτηση ενός νέου παραγωγικού µοντέλου, που θα περιορίζει τους κινδύνους µελλοντικών κρίσεων, τα µηνύµατα είναι απογοητευτικά. Ο ΣΥΡΙΖΑ συγκλονίζεται από αλλεπάλληλες εσωτερικές κρίσεις, αποχωρήσεις, διαγραφές, που δεν αφήνουν περιθώριο στο ορατό µέλλον για την «πολυτέλεια» επεξεργασίας ενός µεταρρυθµιστικού προγράµµατος. Στο ΠΑΣΟΚ, σε µια κούρσα µε 8 υποψήφιους για την προεδρία του κόµµατος, ανιχνεύουµε µε το φανάρι ψήγµατα ρηξικέλευθων προτάσεων, µε την προσοχή να είναι στραµµένη στο εκκρεµές «Κέντρο - Σοσιαλδηµοκρατία - Κεντροαριστερά».

Είµαστε αντιµέτωποι µε φαινόµενα πολυκοµµατικού «στρουθοκαµηλισµού» σε ό,τι αφορά το µεγαλύτερο πολιτικό και οικονοµικό ζητούµενο για τη χώρα. Η όποια βούληση για ένα νέο παραγωγικό µοντέλο σκοντάφτει στην πολιτική ατολµία, τον φόβο για δυσάρεστες πολιτικά αναταράξεις, εφόσον αναζητηθούν ριζικές λύσεις. Οπότε, πάµε σαν σήµερα κι έχει ο Θεός;