Πώς η "παπαγαλία" και το ψηφιακό "σκονάκι" µπορούν να ηττηθούν κατά κράτος
Άρθρο γνώμης
Η Α.Ι. και η Παιδεία είναι ένα πρωταρχικό ζήτημα, που η χώρα μας -αν δεν θέλει να αγκομαχά πίσω από τις εξελίξεις διεθνώς- πρέπει άμεσα να προτάξει
Για την Τεχνητή Νοηµοσύνη ακούµε τα πάντα. Τώρα µάλιστα που έσφιξαν οι ζέστες, ακόµη και στις παραλίες ακούς τα πιο παράδοξα: Η Artificial Intelligence (Α.Ι.) θα µας πάρει τις δουλειές, είναι µια καταιγίδα που θα σαρώσει τις ζωές µας, είναι µια ψηφιακή παγκόσµια συνωµοσία των µεγάλων για την υποδούλωσή µας. Τα ακούνε οι µαθητές Λυκείου ή οι πρωτοετείς ιδίως στις θεωρητικές σχολές -αλλά όχι µόνο- και κρυφογελάνε. Το ChatGPT έδωσε µια νέα διάσταση στο «σκονάκι»: η ψηφιακή έκδοση βγάζει ατόφια κείµενα έτοιµα για copy paste. Στα σχολεία αλλά και στα Πανεπιστήµια δεν ξέρουν πώς θα το διαχειριστούν.
Οι δαίµονες, η ανασφάλεια, ο φόβος και η αντίδραση ήταν πάντα συνοδευτικά των µεγάλων επαναστατικών αλλαγών. Η ψηφιακή έκρηξη µε την Α.Ι. δεν θα µπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση, την ώρα µάλιστα που αυτές οι δοξασίες αποκτούν µια πρωτόφαντη δυναµική, καθώς διαδίδονται ταχύτατα µέσω των social media και αναπαράγονται µε εκθετική µορφή. Αυτό δυσκολεύει το να κατανοήσουµε τις µεγάλες δυνατότητες, αλλά και τις ανεπιθύµητες παρενέργειες που φέρνει ακόµα και στη καθηµερινότητά µας η Τεχνητή Νοηµοσύνη.
Ας πάρουµε το παράδειγµα µε τα άψογα κείµενα που παράγει η A.I. για τις εξετάσεις στις τάξεις του Λυκείου, στο τέλος της σχολικής χρονιάς, στο µάθηµα της Ιστορίας ή της Φυσικής. Ποιο είναι το πρόβληµα που αντιµετωπίζουµε εδώ και χρόνια στο εκπαιδευτικό µας σύστηµα; Η... παπαγαλία. Το αναµάσηµα και η καταγραφή γεγονότων, η τυποποίηση λύσεων στα Μαθηµατικά µέσω φροντιστηρίων, που προβλέπουν -ως πρόγονοι της Α.Ι.- το είδος των θεµάτων που θα «πέσουν» στις εξετάσεις. Ο κοινός παρονοµαστής του προβλήµατος είναι πως η εξεταστέα ύλη βασίζεται στην αποµνηµόνευση.
Κι εκεί το ChatGPT δεν παίζεται, καθώς αποµνηµονεύει καλύτερα από τον καθένα µας το σύνολο των δεδοµένων που κυκλοφορούν στο ∆ιαδίκτυο. Εποµένως, τι κάνουµε; Μια προσέγγιση για τη διαχείριση του προβλήµατος είχε δώσει ο πλέον διοικητής της Εθνικής Αρχής Κυβερνοασφάλειας, Μιχάλης Μπλέτσας: «Αν το ChatGPT µπορεί να απαντήσει στο διαγώνισµα, τότε είναι λάθος το διαγώνισµα, δεν φταίει το ChatGPT. ∆εν έχει νόηµα η αποµνηµόνευση εδώ και πάρα πολύ καιρό» («Πρώτο Θέµα», 27.2.24).
Συνεπώς το εκπαιδευτικό µας σύστηµα πρέπει να αλλάξει πίστα. Από την «παπαγαλία» πρέπει να περάσει σε ένα επίπεδο που ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ασυναγώνιστος: στην κρίση, τη σύνθεση, την ενσυναίσθηση, τη συλλογικότητα, τη δηµιουργικότητα, τις απαντήσεις στα «γιατί», τις δυνατότητες επιλογών, ακόµα και τις ψυχολογικές αρετές - µε άλλα λόγια εκείνα τα χαρακτηριστικά του ανθρώπου που τον κάνουν να ξεχωρίζει ακόµα και από τις πιο εξελιγµένες ψηφιακές δηµιουργίες. Αυτό είναι, όµως, το αξεπέραστο πρόβληµα του εκπαιδευτικού µας συστήµατος, που υπολείπεται από τις ραγδαίες εξελίξεις και στον τοµέα αυτό. Επικαλούµενος το παράδειγµα της εξέτασης στην Ιστορία, ο κ. Μπλέτσας σηµειώνει πως «η Ιστορία δεν είναι για να την αποµνηµονεύεις, είναι για να διδάσκεσαι τι έγινε, για να καταλαβαίνεις γιατί έγινε και να προσπαθήσεις να το αποφύγεις».
Μια ουσιαστική στροφή σε αυτήν την κατεύθυνση στην Παιδεία θα είχε άµεσες και ευεργετικές επιπτώσεις σε µαθητές και σπουδαστές, καθώς θα καλλιεργούσαν δεξιότητες που σήµερα δεινοπαθούν και χειµάζονται κάτω από το βαρύ πέπλο της «παπαγαλίας» στα εκπαιδευτικά ιδρύµατα. Μια τέτοια εξέλιξη, µεταξύ άλλων, θα ενίσχυε τις αντιστάσεις, ιδιαίτερα στις νέες και τους νέους, σε ό,τι αφορά την άκριτη υποδοχή των µηνυµάτων των social media, την απόκρουση της πόλωσης και της τυφλής οργής κατά πάντων. Ολα αυτά σήµερα ανάγονται στη σφαίρα των υποθέσεων και των «πρέπει» για τη διαχείριση µιας τεράστιας αλλαγής που έρχεται, αλλά το θέµα είναι πώς την αξιοποιούµε.
Η Α.Ι. και η Παιδεία είναι ένα πρωταρχικό ζήτηµα, που η χώρα µας -αν δεν θέλει να αγκοµαχά πίσω από τις εξελίξεις διεθνώς- πρέπει άµεσα να προτάξει. Αυτό όµως δεν είναι µια υπόθεση εργασίας για το αύριο. Μια κοντόφθαλµη θεώρηση για το πόσο σοβαρό πρόβληµα είναι η ενσωµάτωση της Τεχνητής Νοηµοσύνης στα κοινωνικά δρώµενα είναι σκέτη καταστροφή.
Ενα χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι η Υγεία. Ολοι, εντός και εκτός συνόρων, προεξοφλούν ότι η Τεχνητή Νοηµοσύνη θα επιφέρει µια πρωτόγνωρη επανάσταση στον τοµέα της Υγείας, στην πρόληψη, τις έρευνες, τις ανακαλύψεις. Κάποιοι προεξοφλούν ότι εκεί θα κριθεί η ικανότητα των εθνών να σκαρφαλώσουν ή να παραµείνουν στην πρώτη γραµµή της καινοτοµίας και της ανάπτυξης. Το πρώτο βήµα για µια τοµή είναι η πρόσβαση της Τεχνητής Νοηµοσύνης σε ΟΛΑ τα διαθέσιµα στοιχεία στο Internet: έρευνες, στατιστικές κ.λπ. Στην Ελλάδα αυτό είναι ακόµα ακατόρθωτο! Παρά το ότι έχουν γίνει σηµαντικά πράγµατα στον τοµέα της Ιατρικής, τα περισσότερα ιδρύµατα κρατούν τα δεδοµένα εκτός ∆ιαδικτύου, θεωρώντας τα ιδιοκτησία. Κι αυτό, παρά το ότι η πολιτική για τα προσωπικά δεδοµένα προφυλάσσει τις διαρροές και ενθαρρύνει τη δηµοσιοποίηση των δεδοµένων.
Μόνο έτσι το ελληνικό κράτος µπορεί να ξεκινήσει µια σοβαρή ενσωµάτωση της Τεχνητής Νοηµοσύνης στην Υγεία, µε ό,τι αυτό συνεπάγεται τόσο για το ερευνητικό πεδίο όσο και για τη βιωσιµότητα του ΕΣΥ. Εδώ είναι απαραίτητη η πολιτική βούληση -να ένας τοµέας που η Τεχνητή Νοηµοσύνη «υποτάσσεται»- που προσώρας παραµένει ζητούµενο.
Οι δαίµονες, η ανασφάλεια, ο φόβος και η αντίδραση ήταν πάντα συνοδευτικά των µεγάλων επαναστατικών αλλαγών. Η ψηφιακή έκρηξη µε την Α.Ι. δεν θα µπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση, την ώρα µάλιστα που αυτές οι δοξασίες αποκτούν µια πρωτόφαντη δυναµική, καθώς διαδίδονται ταχύτατα µέσω των social media και αναπαράγονται µε εκθετική µορφή. Αυτό δυσκολεύει το να κατανοήσουµε τις µεγάλες δυνατότητες, αλλά και τις ανεπιθύµητες παρενέργειες που φέρνει ακόµα και στη καθηµερινότητά µας η Τεχνητή Νοηµοσύνη.
Ας πάρουµε το παράδειγµα µε τα άψογα κείµενα που παράγει η A.I. για τις εξετάσεις στις τάξεις του Λυκείου, στο τέλος της σχολικής χρονιάς, στο µάθηµα της Ιστορίας ή της Φυσικής. Ποιο είναι το πρόβληµα που αντιµετωπίζουµε εδώ και χρόνια στο εκπαιδευτικό µας σύστηµα; Η... παπαγαλία. Το αναµάσηµα και η καταγραφή γεγονότων, η τυποποίηση λύσεων στα Μαθηµατικά µέσω φροντιστηρίων, που προβλέπουν -ως πρόγονοι της Α.Ι.- το είδος των θεµάτων που θα «πέσουν» στις εξετάσεις. Ο κοινός παρονοµαστής του προβλήµατος είναι πως η εξεταστέα ύλη βασίζεται στην αποµνηµόνευση.
Κι εκεί το ChatGPT δεν παίζεται, καθώς αποµνηµονεύει καλύτερα από τον καθένα µας το σύνολο των δεδοµένων που κυκλοφορούν στο ∆ιαδίκτυο. Εποµένως, τι κάνουµε; Μια προσέγγιση για τη διαχείριση του προβλήµατος είχε δώσει ο πλέον διοικητής της Εθνικής Αρχής Κυβερνοασφάλειας, Μιχάλης Μπλέτσας: «Αν το ChatGPT µπορεί να απαντήσει στο διαγώνισµα, τότε είναι λάθος το διαγώνισµα, δεν φταίει το ChatGPT. ∆εν έχει νόηµα η αποµνηµόνευση εδώ και πάρα πολύ καιρό» («Πρώτο Θέµα», 27.2.24).
Συνεπώς το εκπαιδευτικό µας σύστηµα πρέπει να αλλάξει πίστα. Από την «παπαγαλία» πρέπει να περάσει σε ένα επίπεδο που ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ασυναγώνιστος: στην κρίση, τη σύνθεση, την ενσυναίσθηση, τη συλλογικότητα, τη δηµιουργικότητα, τις απαντήσεις στα «γιατί», τις δυνατότητες επιλογών, ακόµα και τις ψυχολογικές αρετές - µε άλλα λόγια εκείνα τα χαρακτηριστικά του ανθρώπου που τον κάνουν να ξεχωρίζει ακόµα και από τις πιο εξελιγµένες ψηφιακές δηµιουργίες. Αυτό είναι, όµως, το αξεπέραστο πρόβληµα του εκπαιδευτικού µας συστήµατος, που υπολείπεται από τις ραγδαίες εξελίξεις και στον τοµέα αυτό. Επικαλούµενος το παράδειγµα της εξέτασης στην Ιστορία, ο κ. Μπλέτσας σηµειώνει πως «η Ιστορία δεν είναι για να την αποµνηµονεύεις, είναι για να διδάσκεσαι τι έγινε, για να καταλαβαίνεις γιατί έγινε και να προσπαθήσεις να το αποφύγεις».
Μια ουσιαστική στροφή σε αυτήν την κατεύθυνση στην Παιδεία θα είχε άµεσες και ευεργετικές επιπτώσεις σε µαθητές και σπουδαστές, καθώς θα καλλιεργούσαν δεξιότητες που σήµερα δεινοπαθούν και χειµάζονται κάτω από το βαρύ πέπλο της «παπαγαλίας» στα εκπαιδευτικά ιδρύµατα. Μια τέτοια εξέλιξη, µεταξύ άλλων, θα ενίσχυε τις αντιστάσεις, ιδιαίτερα στις νέες και τους νέους, σε ό,τι αφορά την άκριτη υποδοχή των µηνυµάτων των social media, την απόκρουση της πόλωσης και της τυφλής οργής κατά πάντων. Ολα αυτά σήµερα ανάγονται στη σφαίρα των υποθέσεων και των «πρέπει» για τη διαχείριση µιας τεράστιας αλλαγής που έρχεται, αλλά το θέµα είναι πώς την αξιοποιούµε.
Η Α.Ι. και η Παιδεία είναι ένα πρωταρχικό ζήτηµα, που η χώρα µας -αν δεν θέλει να αγκοµαχά πίσω από τις εξελίξεις διεθνώς- πρέπει άµεσα να προτάξει. Αυτό όµως δεν είναι µια υπόθεση εργασίας για το αύριο. Μια κοντόφθαλµη θεώρηση για το πόσο σοβαρό πρόβληµα είναι η ενσωµάτωση της Τεχνητής Νοηµοσύνης στα κοινωνικά δρώµενα είναι σκέτη καταστροφή.
Ενα χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι η Υγεία. Ολοι, εντός και εκτός συνόρων, προεξοφλούν ότι η Τεχνητή Νοηµοσύνη θα επιφέρει µια πρωτόγνωρη επανάσταση στον τοµέα της Υγείας, στην πρόληψη, τις έρευνες, τις ανακαλύψεις. Κάποιοι προεξοφλούν ότι εκεί θα κριθεί η ικανότητα των εθνών να σκαρφαλώσουν ή να παραµείνουν στην πρώτη γραµµή της καινοτοµίας και της ανάπτυξης. Το πρώτο βήµα για µια τοµή είναι η πρόσβαση της Τεχνητής Νοηµοσύνης σε ΟΛΑ τα διαθέσιµα στοιχεία στο Internet: έρευνες, στατιστικές κ.λπ. Στην Ελλάδα αυτό είναι ακόµα ακατόρθωτο! Παρά το ότι έχουν γίνει σηµαντικά πράγµατα στον τοµέα της Ιατρικής, τα περισσότερα ιδρύµατα κρατούν τα δεδοµένα εκτός ∆ιαδικτύου, θεωρώντας τα ιδιοκτησία. Κι αυτό, παρά το ότι η πολιτική για τα προσωπικά δεδοµένα προφυλάσσει τις διαρροές και ενθαρρύνει τη δηµοσιοποίηση των δεδοµένων.
Μόνο έτσι το ελληνικό κράτος µπορεί να ξεκινήσει µια σοβαρή ενσωµάτωση της Τεχνητής Νοηµοσύνης στην Υγεία, µε ό,τι αυτό συνεπάγεται τόσο για το ερευνητικό πεδίο όσο και για τη βιωσιµότητα του ΕΣΥ. Εδώ είναι απαραίτητη η πολιτική βούληση -να ένας τοµέας που η Τεχνητή Νοηµοσύνη «υποτάσσεται»- που προσώρας παραµένει ζητούµενο.
*Δημοσιεύτηκε στην «Κυριακάτικη Απογευματινή»
