Η αποκαθήλωση του Στέφανου Κασσελάκη από τη θέση του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ πυροδότησε εντάσεις, διχασµούς και συζητήσεις για την επόµενη µέρα του κόµµατος. Εγινε µε αδόκιµο τρόπο - κάποιοι ψήφισαν µε µυστική ψηφοφορία και κάποιοι... τηλεφωνικά. Παρότι, δε, η έγκριση της πρότασης µοµφής δεν συνεπάγεται αυτόµατα αποποµπή του προέδρου, αλλά παραπέµπει σε Συνέδριο, όλοι -και ο κ. Κασσελάκης- αποδέχθηκαν την ετυµηγορία της Κεντρικής Επιτροπής. Το σίριαλ έχει ακόµα πολλά επεισόδια...

Εκτός των άλλων, όµως, η εξέλιξη αυτή µε τις αποφάσεις της Κεντρικής Επιτροπής του κόµµατος της αξιωµατικής αντιπολίτευσης επέφερε ένα δραµατικό πλήγµα σε µια διαδικασία που από το 2004 και δώθε έχουν υιοθετήσει όλα τα µεγάλα κόµµατα: την απευθείας εκλογή του αρχηγού από την περιλάλητη «βάση». Κάποια στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ έφτασαν στο σηµείο να κάνουν λόγο για «πραξικόπηµα». Πώς είναι δυνατόν µια Κεντρική Επιτροπή να ανατρέπει την «αδιαµεσολάβητη» εκλογή του Στ. Κασσελάκη από τη «βάση»; Οι αντιπολιτευόµενοι στην ουσία απάντησαν πως η διαδικασία αυτή δεν µπορεί να είναι υπεράνω του ελέγχου από τα κοµµατικά όργανα.

Κατά τα φαινόµενα, η διαδικασία εκλογής αρχηγού από τη βάση δεν πρόκειται να εγκαταλειφθεί στο άµεσο µέλλον. Τόσο το ΠΑΣΟΚ, τον προσεχή Οκτώβριο, όσο και ο ΣΥΡΙΖΑ, στο γύρισµα του χρόνου, θα προσφύγουν εκ νέου στη «βάση» για την (επαν)εκλογή προέδρου. Οµως, η αµφισβήτηση που για πρώτη φορά εκδηλώθηκε σε κοµµατικό φορέα φανερώνει ότι η διαδικασία, που υιοθετήθηκε για πρώτη φορά από τον Γιώργο Παπανδρέου το 2004, υιοθετήθηκε από τη Ν.∆. το 2009 και κατοχυρώθηκε και στον ΣΥΡΙΖΑ επί Τσίπρα το 2022, πάσχει σοβαρά. Αυτό που συνέβη στον ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι µια κίνηση άµυνας στις «αδιαµεσολάβητες» διαδικασίες εκλογής προέδρου. Είναι ένα σήµα κινδύνου για τον εκφυλισµό µιας διαδικασίας, που ξεκίνησε από την ανάγκη οι αποστεωµένοι κοµµατικοί µηχανισµοί να διατηρήσουν δεσµούς µε τους πολίτες και καταλήγει σε διαδικασίες ιλαροτραγωδίας. Η υποκατάσταση της πάλαι ποτέ «κοµµατικής βάσης» µε ανοιχτές διαδικασίες -τόσο ανοιχτές που φτάσαµε στο δόγµα «όλοι οι καλοί χωράνε»- όχι µόνο δεν φαίνεται να ενισχύει τα κόµµατα, αλλά ούτε καν τα προφυλάσσει από εκφυλιστικές διαδικασίες ή απρόβλεπτες αναδείξεις ηγετών. Αν µη τι άλλο, ίσως έφτασε η ώρα οι πολιτικές δυνάµεις να αναζητήσουν τα «γιατί» αυτού του εκφυλισµού και να υιοθετήσουν πρακτικές εκλογής -ακόµα και άµεσης δηµοκρατίας- που να περιορίζουν τις ανεξέλεγκτες καταστάσεις.

∆εν κάνουν καλό στα ίδια τα κόµµατα, δεν ωφελούν το πολιτικό σύστηµα ορισµένες θλιβερές διαπιστώσεις:

  • Η διαδικασία αποϊδεολογικοποίησης της εκλογής προέδρου στο κόµµα είναι πλέον εµφανής. Μπορεί και ο κάθε περαστικός να γίνει, αίφνης, µέλος (; ) του κόµµατος, χωρίς καν να γνωρίζει τα θεµελιώδη. Μπορεί να προσέλθει στην κάλπη µε µια συνδροµή 2 ή 5 ευρώ! Θα ψηφίσει τον πρόεδρο της... καρδιάς του και εν συνεχεία θα εξαφανιστεί από το κοµµατικό στερέωµα, αφήνοντάς του για κληρονοµιά µια περιστασιακή επιλογή και µια πενιχρή οικονοµική ενίσχυση.
  • Οι επιπτώσεις των social media στη διαδικασία εκλογής είναι, πλέον, τροµακτική, από το 2004 που πρωτοθεσπίστηκε µέχρι σήµερα. Οργανωµένα γκρουπ αγανακτισµένων, τρολς, ακόµα και συµφέροντα κάθε λογής χρησιµοποιούν τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης για να επηρεάσουν το αποτέλεσµα της ψηφοφορίας. Μάλιστα, σε περιπτώσεις αµφίρροπης ή απρόβλεπτης αναµέτρησης -όπως στην περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ-, ο ρόλος των social media αναδεικνύεται καθοριστικός. Υπόγειοι µηχανισµοί αλλά και βουλευτές ή στελέχη, λάτρεις των αναρτήσεων, γίνονται ρυθµιστικοί παράγοντες, που «ανεβάζουν ή κατεβάζουν αρχηγό»...
  • Οι χαλαρές διαδικασίες προσέλευσης στις κάλπες -µε το 2ευρο κ.λπ.- δεν οδηγούν σε αύξηση της προσέλευσης µε την πάροδο των ετών, αλλά, αντίθετα, οι αριθµοί βαίνουν µειούµενοι. Οµως αυτό δεν είναι το χειρότερο. Φτάνουµε στο σηµείο να ενεργοποιούνται οπαδοί άλλων κοµµάτων (! ), που σπεύδουν να ψηφίσουν τον υποψήφιο πρόεδρο της αρεσκείας τους... Είναι κοινό µυστικό, για παράδειγµα, πως στις επικείµενες εκλογές στο ΠΑΣΟΚ κάποιοι προεξοφλούν το όποιο αποτέλεσµα από το αν θα προσέλθουν στην... πράσινη κάλπη οπαδοί της Ν.∆. ή απογοητευµένοι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ...
  • Σε τελευταία ανάλυση, το µήνυµα της κοινωνίας δύσκολα φτάνει στα υψηλόβαθµα κοµµατικά στελέχη µε µια ανάλογη διαδικασία εκλογής. Είτε, σε περίπτωση µίας και µόνης υποψηφιότητας, έχουµε ποσοστά σοβιετικής εποχής είτε, σε περίπτωση σκληρού ανταγωνισµού, εµφανίζονται φαινόµενα διχασµού, που όχι µόνο παραλύουν το κόµµα, αλλά ταλανίζουν το σύνολο του κοµµατικού συστήµατος και -το χειρότερο- διαχέονται και στην κοινωνία.

Η φθίνουσα συµµετοχή και τα παρακµιακά φαινόµενα στις άµεσες διαδικασίες εκλογής νέου προέδρου στο τέλος της ηµέρας αποδυναµώνουν τις δοµές και τους µηχανισµούς των κοµµάτων, απονευρώνουν τις όποιες ιεραρχίες, αφήνουν στο περιθώριο την ανάγκη προγραµµατικών λόγων, συγκλίσεων και αναζητήσεων και, τελικά, αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόµενο εκλογής ενός «ξενοµπάτη» -όπως το λέµε στην Κρήτη- είτε άσχετου µε τα κοµµατικά δεδοµένα είτε celebrity είτε influencer είτε παράγοντα µε οικονοµική δύναµη.

Μήπως, λοιπόν, ήρθε η ώρα για µια επανεξέταση µιας διαδικασίας που αποθεώθηκε, θεοποιήθηκε από τα κόµµατα και τώρα εµφανίζονται οι «µαύρες τρύπες» της αδιαµεσολάβητης διαδικασίας; Τα τεκταινόµενα στον ΣΥΡΙΖΑ είναι µια καλή αρχή για προβληµατισµό. Αν υπάρχει, βεβαίως, διάθεση για κάτι τέτοιο...