«Τα συνδικάτα δεν δίνουν ποτέ στοιχεία για τον αριθµό των µελών τους». Η πικρή αλήθεια ακούστηκε από τον καθηγητή του Παντείου, Γιάννη Κουζή, σε διηµερίδα για τη Μεταπολίτευση, λίγα µόλις 24ωρα πριν από τη γενική απεργία της ΓΣΕΕ και της Α∆Ε∆Υ την περασµένη Τετάρτη. Ακόµη µια γενική απεργία-καρµπόν µε αυτές των προηγούµενων ετών. Συµµετοχή κυρίως σε υπηρεσίες του δηµόσιου τοµέα, µε τις κινητοποιήσεις των εργαζοµένων στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς να µονοπωλούν τους τίτλους σε κανάλια, sites και εφηµερίδες. Χωριστές συγκεντρώσεις, κλειστό το κέντρο στην Αθήνα, αλλά και τη Θεσσαλονίκη και τις άλλες µεγάλες πόλεις. Πάµε παρακάτω.

Η εικόνα µοιάζει µαγική. Η γενική απεργία του 24ώρου κρύβει χρόνια δοµικά προβλήµατα, που οδηγούν το συνδικαλιστικό κίνηµα σε συρρίκνωση, διασπάσεις, αναξιοπιστία. Και η διαπίστωση είναι η εξής: ενώ τα προβλήµατα των εργαζοµένων οξύνονται, ενώ οι συλλογικές συµβάσεις υποκαθίστανται από αλγόριθµους, ενώ το κόστος ζωής γίνεται δυσβάστακτο για τις οικογένειες των µισθωτών, τα συνδικάτα εξακολουθούν να βιώνουν µια επιδεινούµενη υπαρξιακή κρίση. Η εµπιστοσύνη των εργαζοµένων βρίσκεται στο ναδίρ. Σε έρευνα της Κάπα Research (2022) τα συνδικάτα βρίσκονταν στην τρίτη θέση από το τέλος, µε 10% θετικές γνώµες και 89% αρνητικές, πάνω από τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας (9%-91%) και τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (8%-90%). Μήπως έχει βελτιωθεί τώρα η κατάσταση; Κανείς δεν γνωρίζει, ούτε ο κ. Κουζής, που ασχολείται για πολλά χρόνια µε τα έργα και τις ηµέρες των συνδικάτων.

Επιστρέφουµε στο αρχικό πρόβληµα: Πόσοι εργαζόµενοι στις µέρες µας επιλέγουν να γίνουν µέλη στα συνδικάτα τους; Με βάση εκτιµήσεις και... δηµοσκοπικής µεθόδου αναζητήσεις, η συµµετοχή είναι εξαιρετικά χαµηλή, της τάξης του 20% στο σύνολο των µισθωτών. Οµως ο µέσος όρος µας εξαπατά. Στον δηµόσιο τοµέα η συµµετοχή εκτιµάται γύρω στο 50%, αλλά στον ιδιωτικό η εικόνα είναι αποκαρδιωτική. Μόλις το 10%, ο ένας στους δέκα µισθωτούς στον ιδιωτικό τοµέα είναι µέλος σε κάποιο συνδικάτο του τοµέα του. Ας σηµειωθεί ότι και η προσέγγιση αυτή είναι σχετική, καθώς η µισθωτή εργασία στη χώρα µας είναι στο 65% του συνολικού εργατικού δυναµικού, την ώρα που ο αντίστοιχος µέσος όρος στην Ε.Ε. ξεπερνά το 85%. Σηµειώνουµε ακόµη ότι στα τέλη της δεκαετίας του ’80, όταν η συµµετοχή στα συνδικάτα έφτασε στο ζενίθ, συµµετείχε σε αυτά ο ένας στους δύο εργαζόµενους...

Συνεπώς, η γενική απεργία που προκηρύσσεται µόνο γενική δεν είναι. Κυρίως αφορά εργαζόµενους του κλάδου του δηµόσιου τοµέα και ειδικότερα µέρους των µεταφορών. Αφήνει ανέγγιχτη την πλειοψηφία των εργαζοµένων στον ιδιωτικό τοµέα, σε µικρές και µεσαίες επιχειρήσεις, σε πολυεθνικές και σε µονάδες υπηρεσιών.

Σε µια εποχή όπου οι συνδικαλιστικές οργανώσεις θα µπορούσαν να ασκήσουν µια ουσιαστική επίδραση για την άµβλυνση των ανισοτήτων, για βελτίωση των συνθηκών εργασίας, για αυξήσεις που να αντισταθµίζουν την πληθωριστική µαύρη τρύπα, η πραγµατικότητα σε προσγειώνει ανώµαλα:

  • Μόλις σε δύο από τις εκατό επιχειρήσεις καταγράφεται συνδικαλιστική εκπροσώπηση στους χώρους δουλειάς.
  • Ο πολυκερµατισµός είναι συνώνυµο του συνδικαλιστικού κινήµατος. Περισσότερα από 3.500 πρωτοβάθµια σωµατεία και άνω των 80 δευτεροβάθµιων οργανώσεων και Εργατικών Κέντρων συνθέτουν µια εικόνα πολυδιάσπασης. Εδώ και πάνω από 20 χρόνια έχει συζητηθεί και κατ’ αρχήν συµφωνηθεί η σύµπτυξη και συγχώνευση οργανώσεων για την πιο αποτελεσµατική λειτουργία τους. Οµως, οι παραταξιακές σκοπιµότητες αλλά και οι προσωπικές µικροεξουσίες δεν επιτρέπουν µια αναγκαία µεταρρύθµιση που θα έκανε το συνδικαλιστικό κίνηµα πιο ελκυστικό στους εργαζόµενους.
  • Ο διχασµός στα συνδικάτα επιτείνεται από τη δράση των παρατάξεων που κατά κανόνα ταυτίζονται µε το κόµµα που συγγενεύουν. Η ενότητα υπονοµεύεται, ο διαγκωνισµός για την «ηγεµονία» είναι διαρκής, οι δραστηριότητες ακόµα και για κοινά προβλήµατα είναι παράλληλες και, συχνά, ανταγωνιστικές. Η πολωτική διάθεση διαχέεται σε όλα τα επίπεδα, από τα πρωτοβάθµια συνδικάτα µέχρι τη ΓΣΕΕ.
  • Μια πολύ σηµαντική παράµετρος είναι η έλλειψη ενδιαφέροντος για το τι συµβαίνει στον διεθνή χώρο, ιδιαίτερα στην Ευρώπη -και όχι µόνο. Χωρίς να εξιδανικεύονται ο καταστάσεις και να ισοπεδώνονται οι διαφορετικές συνθήκες, τα συνδικάτα βρίσκουν αποτελεσµατικούς και µοντέρνους τρόπους διεκδικήσεων, διατηρώντας τη µαζικότητά τους. Σε κοµβικές αναµετρήσεις µε τους εργοδότες ή την κυβέρνηση, ορισµένα από αυτά προσφεύγουν σε ένα δηµοκρατικό τρόπο συµµετοχής των µελών τους: διεξάγουν ψηφοφορίες είτε για τη διεκδίκηση αυξήσεων είτε για τη διεξαγωγή µιας απεργίας. Τα πρόσφατα παραδείγµατα της απεργίας των εργαζοµένων στην Boeing -που κάθε κρίσιµο βήµα διαπραγµάτευσης µε την εργοδοσία µπήκε στην κρίση των εργαζοµένων µε κάλπη-, όπως και των πιλότων της Lufthansa δείχνουν έναν άλλο δρόµο διασφάλισης της συµµετοχής αλλά και του κύρους του σωµατείου. Στην Ελλάδα η ιδέα µιας ψηφοφορίας στους χώρους δουλειάς για ένα αίτηµα ή για τη διεξαγωγή µιας απεργίας προκαλεί αποστροφή σε συνδικαλιστικές ηγεσίες.

Ποιος µπορεί να δώσει το έναυσµα για µια ουσιαστική αναγέννηση του συνδικαλιστικού κινήµατος, µακριά από εντυπωσιασµούς και επετειακές δραστηριότητες του τύπου «µια από τα ίδια»; Ιδού η απορία.