Ο εκλογικός οργασµός του 2024, που δεν είχε προηγούµενο παγκοσµίως, έφερε µεταξύ άλλων τη νίκη του Ντόναλντ Τραµπ στις ΗΠΑ. Ενας πρώην πρόεδρος επιστρέφει πανηγυρικά στον Λευκό Οίκο. ∆εν είναι ο µόνος. Μόλις προ ηµερών ο (φιλορώσος, παρακαλώ) Ζόραν Μιλάνοβιτς ήρθε πρώτος στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών στην Κροατία, αποτυγχάνοντας για 0,9% να εκλεγεί χωρίς να χρειαστεί δεύτερος γύρος. Λεπτοµέρεια: ο κ. Μιλάνοβιτς έχει διατελέσει πρώην πρωθυπουργός στη χώρα του. ∆εν είναι αυτοί οι µόνοι πρώην που επανεκλέγονται ή διεκδικούν ανώτατο αξίωµα. Οι «Λάζαροι ηγέτες» -έτσι αποκαλεί ο «Economist» τους επιστρέφοντες- είναι σύνηθες φαινόµενο στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Η Ουγγαρία, η Σλοβακία και η Πολωνία διοικούνται σήµερα από «Λάζαρους»: χάνουν την εξουσία, αποτραβιούνται στα παρασκήνια, αλλά δεν αποχωρούν, αναµένοντας τη δεύτερη ευκαιρία τους για ένα πανηγυρικό comeback.

Το τι σηµατοδοτεί η επιστροφή του Τραµπ στον Λευκό Οίκο λίγοι µπορούν να προβλέψουν. Κάποιοι επιχειρούν να δώσουν ερµηνείες σε δηλώσεις, αναρτήσεις στο X, συναντήσεις, αλλά χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσµα. Αλλωστε, δεν είναι ασυνήθιστο οι επιστρέφοντες στα ύπατα αξιώµατα να είναι... µεταλλαγµένοι. Ο Βίκτορ Ορµπαν, για παράδειγµα, στην πρώτη θητεία του ήταν πρότυπο φιλελεύθερου ηγέτη, που έβαλε την Ουγγαρία στο ΝΑΤΟ. Επειτα από µια ολιγόχρονη διακοπή επανήλθε µε τη δεύτερη και την τρίτη θητεία του για να καταστεί «µαύρο πρόβατο» εντός της Ε.Ε. και να καταπατήσει βασικούς δηµοκρατικούς θεσµούς στη χώρα του. Αντίθετα, ο Πολωνός Ντόναλντ Τουσκ, γνώριµος σε εµάς στα χρόνια της κρίσης, παραιτήθηκε από πρωθυπουργός το 2014 για να αναλάβει ρόλο-κλειδί στις Βρυξέλλες. Επανήλθε πέρσι στον πρωθυπουργικό θώκο, επιχειρώντας να αναστηλώσει βασικούς πυλώνες λειτουργίας της δηµοκρατίας -αν και δέχεται κριτική για τις µεθόδους που µετέρχεται.

Καθώς λοιπόν περάσαµε το κατώφλι του 2025, αναπόφευκτα εγείρεται το ερώτηµα: Είναι πιθανή µια «κλήση στα όπλα» πρώην πρωθυπουργών στη χώρα µας, που τώρα είτε ιδιωτεύουν είτε σιωπούν είτε εµφανίζουν, εσχάτως, πολιτικό σφυγµό; Προς το παρόν, τίποτε δεν προοιωνίζεται κάτι τέτοιο. Η χώρα έχει κυβέρνηση και πρωθυπουργό, η αντιπολίτευση βρίσκεται σε δυσχερή θέση, οι εκλογές θα γίνουν το 2027. Ωστόσο, ό,τι µοιάζει σήµερα σταθερό και αµετάβλητο δεν σηµαίνει και αναλλοίωτο, ανάλογα µε τις εξελίξεις. Και αυτές ενίοτε λαµβάνουν δραµατικό χαρακτήρα. Ας δούµε τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και στον ευρωπαϊκό χάρτη γενικότερα. Η ανατροπή Ασαντ στη Συρία σηµατοδοτεί µια ρευστότητα στην ευρύτερη περιοχή, που επηρεάζει και τη χώρα µας -ας µετρήσουµε, µόνο, τις ανησυχίες για το ενδεχόµενο τουρκοσυριακής συµφωνίας για την ΑΟΖ. Στην Ουκρανία, η αβεβαιότητα για την όποια έκβαση του πολέµου είναι µεγάλη. Κι όλα αυτά την ώρα που δοκιµάζεται σκληρά η συνοχή της Ε.Ε., µε την κρίση -πολιτική και οικονοµική- να προκαλεί βαθιές ρωγµές στον γαλλογερµανικό άξονα. Πόσο ανεπηρέαστη µπορεί να µείνει η χώρα µας από αυτές τις τεκτονικές µεταβολές;

∆εν είναι τυχαίο πως αυτές τις παραµέτρους επικαλούνται εσχάτως οι επώνυµοι πρώην στη χώρα µας: Κώστας Καραµανλής, Αντώνης Σαµαράς, Γιώργος Παπανδρέου, Αλέξης Τσίπρας. Είναι, άραγε, στις φιλοδοξίες τους να προσφέρουν στη χώρα τις υπηρεσίες τους, εάν και εφόσον χρειαστεί; Μόνο ενδείξεις µπορεί να έχουµε γι’ αυτό. Για παράδειγµα, ο Αντώνης Σαµαράς ξεκίνησε εδώ και ένα χρόνο εµπρηστικές παρεµβάσεις για τα ελληνοτουρκικά, µε δριµεία κριτική στην κυβέρνηση, που κόστισε τη διαγραφή του από τη Ν.∆. Ο ίδιος δηλώνει παρών και µάχιµος. Τι να σηµαίνει αυτό; Ο Κώστας Καραµανλής έκανε µεγάλη στροφή. Από την αφωνία και την αφάνεια πολλών ετών -όταν ήταν µάλιστα βουλευτής της Ν.∆.- έλυσε τη σιωπή του -εκτός Βουλής πλέον-, µε αναφορές κυρίως στα ελληνοτουρκικά. Κάτι ακούστηκε το τελευταίο διάστηµα για υποψηφιότητά του για Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας, ο ίδιος όµως το απέκλεισε. Πάντως, δίνει και αυτός το παρών, µε τον τρόπο του.

Ο Γιώργος Παπανδρέου είναι ίσως η πιο αθόρυβη περίπτωση και η λιγότερο πιθανή να ενεργοποιηθεί σε ώρα ανάγκης. Ας σηµειωθεί ότι και ο παππούς του πέρασε χρόνια στο πολιτικό περιθώριο, πριν του δοθεί η ευκαιρία να γίνει ο «Γέρος της ∆ηµοκρατίας». Ο πατέρας του επίσης έκανε θριαµβευτική επιστροφή το 1993. Το έχει η οικογένεια…

Εντελώς ιδιάζουσα είναι η περίπτωση του Αλέξη Τσίπρα. Νεότερος όλων των «πρώην» σε ηλικία, χρεώθηκε βαριές ήττες του ΣΥΡΙΖΑ, βρέθηκε βραχυκυκλωµένος στον κυκεώνα του κόµµατός του µετά τα εκλογικά βατερλό και επιχείρησε ατυχώς να παρέµβει στα εσωκοµµατικά την εποχή Κασσελάκη. Μια σειρά από ατυχή γεγονότα, δηλαδή, που τελικά τον ωθούν να επιχειρήσει το περιβόητο rebranding, µε ορίζοντα µια πιθανή ανασυγκρότηση της Αριστεράς. Ειδικά όµως για τον Αλέξη Τσίπρα, αξίζει να σηµειώσουµε τη γνώµη του Μίµη Ανδρουλάκη, στο τελευταίο του βιβλίο «Ποιος το ξέρει; Ποιος το ξέρει;», σχετικά µε ενδεχόµενο comeback. «Η ηλικία του δεν το αποκλείει. Οµως είναι κάτι εξαιρετικά σπάνιο σε µια δηµοκρατία. Πρέπει να ακούσει µέσα του βαθύτερη τη φωνή της ερήµου και τότε µόνο µπορεί να ελπίζει σε µια νέα αρχή. Είναι στον χαρακτήρα του; ∆εν είµαι σίγουρος».

Συµπερασµατικά, οι «Λάζαροι» της εγχώριας πολιτικής είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιχειρήσουν ένα comeback υπό Κ.Σ., όπως λένε και οι φυσικοί (υπό Κανονικές Συνθήκες). Αλλά ποιος µπορεί να ορίσει τις Κ.Σ. µε σιγουριά, στις αβεβαιότητες τις οποίες φέρνει το 2025;