Στον διάλογο που άνοιξε το AfD της Γερµανίας, ενόψει των εκλογών του Φεβρουαρίου, έγινε συζήτηση για θέµατα που πριν από λίγους µήνες µόνο θα ήταν αδιανόητη. Πρώτη φορά ακούστηκε ο όρος Dexit, παραλλαγή του Brexit. Κορυφαία στελέχη του κόµµατος εξακολουθούν να φλερτάρουν µε την ιδέα αυτή. Αλλοι κάνουν λόγο για... διπλό νόµισµα: και ευρώ και µάρκο εσωτερικής χρήσης. Βέβαια στο Σύνταγµα της Γερµανίας είναι ενσωµατωµένη η δέσµευση για την Ε.Ε. -που µπορεί να ανατραπεί από την Bundestag µε πλειοψηφία δύο τρίτων-, ενώ και ο επιχειρηµατικός κόσµος αντιδρά σθεναρά. Οµως, η κρίση στη Γερµανία είναι βαθιά. Η βιοµηχανική παραγωγή συρρικνώνεται, οι κολοσσοί της αυτοκινητοβιοµηχανίας στριµώχνονται, η φτηνή ενέργεια από τη Ρωσία αποτελεί µακρινό παρελθόν, οι κραδασµοί από το µεταναστευτικό κύµα παραµένουν ισχυροί. Ολα αυτά δεν µπορούν να λυθούν βεβαίως µε ένα νόµο και ένα άρθρο, αλλά αφήνουν έδαφος για εναλλακτικές που προκαλούν κραδασµούς σε όλη την Ευρώπη. Και εδώ εντοπίζεται το πρόβληµα.

Μια µεγάλη αντίφαση καταγράφεται µέρα µε τη µέρα σχετικά µε το µέλλον της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ενώ οι εξελίξεις των τελευταίων ετών -ο πόλεµος στην Ουκρανία, ο ορυµαγδός στη Μέση Ανατολή, εσχάτως η εκλογή Τραµπ- εδραιώνουν στην κοινή γνώµη την πεποίθηση ότι η Ε.Ε. είναι ανάγκη να ενδυναµώσει και να αναβαθµίσει τον ρόλο της στο παγκόσµιο στερέωµα, οι φυγόκεντρες τάσεις φαίνεται να υπερισχύουν. Κι ενώ σε πολιτικό επίπεδο θα έπρεπε να υπάρχει σχέδιο ανάτασης της Ευρώπης -η έκθεση Ντράγκι έδειξε τον δρόµο-, η κρίση στη Γαλλία αλλά και το πολιτικό αδιέξοδο στη Γερµανία δεν αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας. Ειδικά στη Γερµανία, οι εκλογές του Φεβρουαρίου µπορεί να αποτελέσουν κρίσιµη καµπή για το τι µέλλει γενέσθαι στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Αν στη Γερµανία οι «σκιές» για το µέλλον της Ευρώπης αποτυπωθούν στο εκλογικό αποτέλεσµα, τα πράγµατα γίνονται δύσκολα. Γιατί, απλούστατα, Ευρωπαϊκή Ενωση χωρίς Γερµανία δεν νοείται. Υπάρχει λόγος να ανησυχούµε γι’ αυτό; Ναι, αν ρίξουµε µια µατιά στο πρόσφατο συνέδριο του AfD, σταθερά δεύτερου κόµµατος στις δηµοσκοπήσεις, στις θέσεις που προκρίνει για το µέλλον της Γερµανίας αλλά και το πώς οι θέσεις αυτές επηρεάζουν και τα άλλα µεγάλα πολιτικά κόµµατα.

Ας δούµε τα ανησυχητικά σηµάδια που εκδηλώνονται σε τρεις πολύ κρίσιµους τοµείς για την Ε.Ε.: στο ζήτηµα της κοινής πολιτικής άµυνας και ενίσχυσης της ευρωπαϊκής αµυντικής βιοµηχανίας, στην ανταγωνιστικότητα της οικονοµίας και στην κρίση του Μεταναστευτικού. Η συζήτηση για την αµυντική θωράκιση της Ευρώπης ξεκίνησε µε τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τη συνειδητοποίηση ενίσχυσης του ευρωπαϊκού βραχίονα του ΝΑΤΟ. Οµως η εκλογή του Ντόναλντ Τραµπ θέτει µε δραµατικό τρόπο νέα δεδοµένα και κάνει την ανάγκη για ένα ευρωπαϊκό αµυντικό δόγµα ακόµα πιο επιτακτική. Αυτός είναι και ο λόγος της Συνόδου Κορυφής τον επόµενο µήνα, µε αποκλειστικό θέµα συζήτησης την ευρωπαϊκή άµυνα. Κι όµως, η Γερµανία σφυρίζει αδιάφορα. Μάλιστα στην πρόσφατη επιστολή τού µέχρι πρότινος καγκελαρίου Σολτς προς την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν «ξεχνά» να αναφερθεί στο µείζον αυτό ζήτηµα. Το Βερολίνο κωφεύει ακόµα και στην αναγκαιότητα κοινού δανεισµού για τη χρηµατοδότηση ευρωπαϊκών αµυντικών πρωτοβουλιών. Αν η στάση αυτή παγιωθεί και ενισχυθεί από τους νέους πολιτικούς συσχετισµούς µετά τις εκλογές του Φεβρουαρίου, τότε τα πράγµατα είναι πολύ σοβαρά.

Στο θέµα της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονοµίας -που όχι µόνο ο Ντράγκι, αλλά σηµαντικοί παράγοντες χτυπούν καµπανάκια κινδύνου-, η Γερµανία ακολουθεί τον δικό της δρόµο. Τη µια διαφωνεί µε την ευρωπαϊκή γραµµή για την επιβολή δασµών στις εισαγωγές αυτοκινήτων από την Κίνα, την άλλη δεν µπαίνει στη συζήτηση για αναζήτηση πόρων, µέσω κοινού δανεισµού της Ε.Ε., για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, την ώρα που το γερµανικό κράτος επιδοτεί µε µεγάλα ποσά επιχειρήσεις που δυσκολεύονται. Στο Μεταναστευτικό -όπου το AfD υιοθέτησε την περασµένη εβδοµάδα τον όρο «demigration», που ισοδυναµεί µε µαζικές απελάσεις προσφύγων και µεταναστών από τη χώρα- η ανατροπή ήρθε µε την αναστολή ισχύος της Συνθήκης Σένγκεν, που πιθανότατα θα παραταθεί και µετά τις εκλογές του Φεβρουαρίου. Με τον τρόπο αυτό, η Γερµανία δείχνει τον δρόµο «ο σώζων εαυτόν σωθήτω» στις χώρες-µέλη της Ε.Ε. για την επίλυση του προβλήµατος, την ώρα που η υιοθέτηση κοινής µεταναστευτικής πολιτικής είναι αναγκαία όσο ποτέ.

Η γερµανική «απόκλιση» από βασικές κατευθύνσεις και αρχές της Ε.Ε. είναι φανερό ότι λειτουργεί διαλυτικά, αφαιρεί τη δυνατότητα συντονισµένων πολιτικών για τις προκλήσεις που έρχονται, βάζει σοβαρά εµπόδια στο εγχείρηµα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Και όλα αυτά, την ώρα που η Ευρώπη αλλά και η Γερµανία δέχονται µπαράζ επιθέσεων από Τραµπ και Μασκ, µε την απρόκλητη ενίσχυση των δυνάµεων της Ακροδεξιάς. Οπως επισηµαίνει και ο Αλέκος Κρητικός, «στον αντίλογο ότι και άλλες χώρες “αυτονοµούνται” και εκδηλώνουν ανάλογες παρεκκλίσεις, είτε πρόκειται για τη στάση τους έναντι της Ουκρανίας και της Ρωσίας είτε για το Μεταναστευτικό είτε µε άλλες αφορµές, η απάντηση είναι ότι καµία από τις χώρες αυτές δεν έχει για την Ευρώπη τη σηµασία και τον ρόλο της Γερµανίας» (KReport, 14.1.2025).