Πώς το "µικρόβιο" της πολιτικής διεισδύει στο νεανικό κοινό του TikTok
Άρθρο γνώμης
Το αυξανόμενο ενδιαφέρον των νέων για τα κοινά, αλλά και οι μεταμορφώσεις των πολιτικών σε σκαμπρόζικες "περσόνες", καθώς θεωρούν ότι έχουν ανακαλύψει "φλέβα χρυσού", ενισχύουν την τάση
Πόσο αδιάφορη για τα πολιτικά πράγµατα είναι η περίφηµη GenZ - το φάσµα δηλαδή των ηλικιών 18-25 ετών;
Μια έρευνα της About People για λογαριασµό της Eteron για τους χρήστες του TikTok στην Ελλάδα δίνει ενδιαφέρουσες απαντήσεις -ή, καλύτερα, θέτει κρίσιµα ερωτήµατα για τις προτεραιότητες και τις ανησυχίες της νέας γενιάς (https://eteron.org/research/ereyna-eterontiktok-amp-neoi/).
Ας ξεκινήσουµε µε το αποτύπωµα του Tik Tok στην Ελλάδα. Το επισκέπτονται πάνω από 3,5 εκατοµµύρια άτοµα κάθε µήνα. Η έρευνα της About People δίνει µια εικόνα της απήχησης στους νέους: Η επονοµαζόµενη GenZ (18-25 ετών) κάνει χρήση της δηµοφιλούς πλατφόρµα µε ποσοστό 30,5% επί του συνόλου των χρηστών του, αλλά καταγράφονται και άτοµα που ανήκουν στο φάσµα των ανηλίκων (13-17 ετών) µε ποσοστό 30,2% αντίστοιχα. Ακόµα δύο σηµαντικές διαπιστώσεις: Πρώτον, σύµφωνα µε την έρευνα -που εστιάζει στις ηλικίες από 16 έως 25 έτη-, το 44,8% χρησιµοποιούν την πλατφόρµα πάνω από 3 ώρες ηµερησίως! Με άλλα λόγια, µεγάλο µέρος του ελεύθερου χρόνου τους το αφιερώνουν στο TikTok...
Αλλά επίσης το 35,2% δηλώνουν ότι το χρησιµοποιούν καθηµερινά, λιγότερο από 34 ώρες. ∆εύτερον, οι 8 στους 10 χρησιµοποιούν το TikTok ως µέσο διασκέδασης. Λογικό, αφού κυριαρχεί η εικόνα -το σύντοµο βίντεο- αλλά και µια πιο ελεύθερη, νεανική έκφραση. Ας σηµειωθεί ότι ένα µικρό µεν αλλά αξιοσηµείωτο ποσοστό (16,4%) δηλώνει πως το προτιµά γιατί «δεν βαριέµαι όπως µε τον γραπτό λόγο» - ακόµη ένα καµπανάκι για τις προοπτικές των έντυπων µέσων ενηµέρωσης... Το ερώτηµα που ανακύπτει είναι: Γιατί, εφόσον το TikTok είναι ένα «απολιτίκ» διαδικτυακό µέσον, προσελκύει τα τελευταία χρόνια την προσοχή των πολιτικών; Είναι γνωστό σε όλους µας πως στις τελευταίες εκλογικές αναµετρήσεις -του 2023, αλλά και των ευρωεκλογών- τόσο ο Κυριάκος Μητσοτάκης όσο και άλλοι πολιτικοί -ο Στέφανος Κασσελάκης όταν ήταν «στα πάνω του», ο Νίκος Ανδρουλάκης, η Αφροδίτη Λατινοπούλου, η Ζωή Κωνσταντοπούλου- έκαναν µπαράζ εµφανίσεων στο TikTok.
∆ύο ευρήµατα της έρευνας ίσως δίνουν την απάντηση και ταυτόχρονα φανερώνουν ότι το ενδιαφέρον για την πολιτική στους χρήστες του TikTok αυξάνεται -άσχετο µε το γιατί και το πώς. Στο ερώτηµα για ποιους λόγους χρησιµοποιούν οι νέοι το TikTok, 22,8% -δηλαδή σχεδόν ο ένας στους τέσσερις- απαντούν για να παρακολουθούν την κοινωνική και πολιτική επικαιρότητα. Η έκπληξη έρχεται από τις απαντήσεις στο άλλο ευρύτερης εµβέλειας ερώτηµα, αν παρακολουθούν θέµατα πολιτικής στο TikTok. Σε ποσοστό 41,4% απαντούν «συχνά και πολύ συχνά», το 35,5% «περιστασιακά, σε προεκλογικές περιόδους» και το 22,3% «σχεδόν ποτέ». «Παρά τη θρυλούµενη άποψη περί πολιτικά αδιάφορης GenZ, το πολιτικό ενδιαφέρον είναι ενεργό, όχι όµως και το ενδιαφέρον για τους βασικούς µοχλούς επιτέλεσης της πολιτικής, τα πολιτικά κόµµατα και τα πολιτικά πρόσωπα (73% δεν παρακολουθούν σχετικά προφίλ)», σηµειώνει η Λουκία Κοτρωνάκη, διδάσκουσα στο Τµήµα Πολιτικής Επιστήµης, στο Πανεπιστήµιο Κρήτης.
Ας κρατήσουµε από την έρευνα και αυτό το στοιχείο: σε ποσοστό 22,7% δήλωσαν πως η χρήση του TikTok τους ενθάρρυνε να συµµετάσχουν στις εκλογές. Αν, συνεπώς, µόλις πριν από λίγα χρόνια το TikTok ήταν ένας «ελαφρύς» τόπος και τρόπος επικοινωνίας κυρίως των νέων, µε το πολιτικό χρώµα περίπου ανύπαρκτο, φαίνεται πως η τάση αυτή αρχίζει να αλλάζει και το «πολιτικό µικρόβιο» να διεισδύει σε νεανικά ακροατήρια.
Κύριος µοχλός έλξης και στην πλατφόρµα αυτή -όπως άλλωστε στο Instagram ή το YouTube- είναι η εικόνα, το σύντοµο βίντεο κι αυτό σε βάρος του λόγου. Οι πολιτικοί το αντιλαµβάνονται, διαπιστώνουν την ανάγκη επικοινωνίας µε νεανικά κοινά που δεν πολυενδιαφέρονται ή και απέχουν από τα πολιτικά πράγµατα, µεταµορφώνονται σε σκαµπρόζικες «περσόνες» και επιχειρούν να περάσουν τα µηνύµατά τους σε ένα κοινό, που, όπως φαίνεται, σπαταλά µεγάλο µέρος του χρόνου του στο smartphone.
«Η στροφή προς την κουλτούρα της εικόνας και την επικοινωνία µέσω βίντεο έχει επηρεάσει την ενηµέρωση και την πολιτική επικοινωνία, οι οποίες καλούνται να οικειοποιηθούν το περιβάλλον των νέων µέσων», επισηµαίνει η Αθηνά Σκουλαρίκη, καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήµιο Κρήτης.
Η έρευνα της Αbout People δείχνει πως η προσπάθεια των πολιτικών δεν πέφτει στο κενό. Ενας στους τέσσερις χρήστες του TikTok απαντά πως ακολουθεί λογαριασµούς πολιτικών κοµµάτων ή προσώπων. Προφανώς, η διαδραστική επικοινωνία των χρηστών αυτών φέρνει πολλαπλασιαστικό αποτέλεσµα -ή έτσι τουλάχιστον ελπίζουν τα επικοινωνιακά επιτελεία των πολιτικών. Οµως είναι ένα ερώτηµα, µε ποιους όρους διαχέεται το πολιτικό µήνυµα, σε ένα ψηφιακό περιβάλλον πολυδιασπασµένο, που ορίζεται από αλγόριθµους η ουσιαστική επίδραση στις επιλογές των χρηστών. Ο,τι και να πούµε, φαίνεται πως η τάση αυτή θα ενισχυθεί το προσεχές διάστηµα είτε από το αυξανόµενο ενδιαφέρον των νέων για τα κοινά -που ανιχνεύεται πια όχι σε κοµµατικές δραστηριότητες, αλλά στον ψηφιακό σύµπαν- είτε από τις εξελιγµένες παρεµβάσεις των πολιτικών στη «δύσκολη» αυτή πλατφόρµα, καθώς θεωρούν ότι έχουν ανακαλύψει «φλέβα χρυσού». Το υπαγορεύει κυρίως η τάση για εξειδικευµένη ενηµέρωση, µε βάση τα ατοµικά προφίλ των νέων, µακριά από την παραδοσιακή µορφή των δελτίων ειδήσεων. Κι όλα αυτά, µε το ήδη εν εξελίξει φίλτρο της Τεχνητής Νοηµοσύνης...
*Δημοσιεύθηκε στην «Κυριακάτικη Απογευματινή» στις 9/02/2025
Μια έρευνα της About People για λογαριασµό της Eteron για τους χρήστες του TikTok στην Ελλάδα δίνει ενδιαφέρουσες απαντήσεις -ή, καλύτερα, θέτει κρίσιµα ερωτήµατα για τις προτεραιότητες και τις ανησυχίες της νέας γενιάς (https://eteron.org/research/ereyna-eterontiktok-amp-neoi/).
Ας ξεκινήσουµε µε το αποτύπωµα του Tik Tok στην Ελλάδα. Το επισκέπτονται πάνω από 3,5 εκατοµµύρια άτοµα κάθε µήνα. Η έρευνα της About People δίνει µια εικόνα της απήχησης στους νέους: Η επονοµαζόµενη GenZ (18-25 ετών) κάνει χρήση της δηµοφιλούς πλατφόρµα µε ποσοστό 30,5% επί του συνόλου των χρηστών του, αλλά καταγράφονται και άτοµα που ανήκουν στο φάσµα των ανηλίκων (13-17 ετών) µε ποσοστό 30,2% αντίστοιχα. Ακόµα δύο σηµαντικές διαπιστώσεις: Πρώτον, σύµφωνα µε την έρευνα -που εστιάζει στις ηλικίες από 16 έως 25 έτη-, το 44,8% χρησιµοποιούν την πλατφόρµα πάνω από 3 ώρες ηµερησίως! Με άλλα λόγια, µεγάλο µέρος του ελεύθερου χρόνου τους το αφιερώνουν στο TikTok...
Αλλά επίσης το 35,2% δηλώνουν ότι το χρησιµοποιούν καθηµερινά, λιγότερο από 34 ώρες. ∆εύτερον, οι 8 στους 10 χρησιµοποιούν το TikTok ως µέσο διασκέδασης. Λογικό, αφού κυριαρχεί η εικόνα -το σύντοµο βίντεο- αλλά και µια πιο ελεύθερη, νεανική έκφραση. Ας σηµειωθεί ότι ένα µικρό µεν αλλά αξιοσηµείωτο ποσοστό (16,4%) δηλώνει πως το προτιµά γιατί «δεν βαριέµαι όπως µε τον γραπτό λόγο» - ακόµη ένα καµπανάκι για τις προοπτικές των έντυπων µέσων ενηµέρωσης... Το ερώτηµα που ανακύπτει είναι: Γιατί, εφόσον το TikTok είναι ένα «απολιτίκ» διαδικτυακό µέσον, προσελκύει τα τελευταία χρόνια την προσοχή των πολιτικών; Είναι γνωστό σε όλους µας πως στις τελευταίες εκλογικές αναµετρήσεις -του 2023, αλλά και των ευρωεκλογών- τόσο ο Κυριάκος Μητσοτάκης όσο και άλλοι πολιτικοί -ο Στέφανος Κασσελάκης όταν ήταν «στα πάνω του», ο Νίκος Ανδρουλάκης, η Αφροδίτη Λατινοπούλου, η Ζωή Κωνσταντοπούλου- έκαναν µπαράζ εµφανίσεων στο TikTok.
∆ύο ευρήµατα της έρευνας ίσως δίνουν την απάντηση και ταυτόχρονα φανερώνουν ότι το ενδιαφέρον για την πολιτική στους χρήστες του TikTok αυξάνεται -άσχετο µε το γιατί και το πώς. Στο ερώτηµα για ποιους λόγους χρησιµοποιούν οι νέοι το TikTok, 22,8% -δηλαδή σχεδόν ο ένας στους τέσσερις- απαντούν για να παρακολουθούν την κοινωνική και πολιτική επικαιρότητα. Η έκπληξη έρχεται από τις απαντήσεις στο άλλο ευρύτερης εµβέλειας ερώτηµα, αν παρακολουθούν θέµατα πολιτικής στο TikTok. Σε ποσοστό 41,4% απαντούν «συχνά και πολύ συχνά», το 35,5% «περιστασιακά, σε προεκλογικές περιόδους» και το 22,3% «σχεδόν ποτέ». «Παρά τη θρυλούµενη άποψη περί πολιτικά αδιάφορης GenZ, το πολιτικό ενδιαφέρον είναι ενεργό, όχι όµως και το ενδιαφέρον για τους βασικούς µοχλούς επιτέλεσης της πολιτικής, τα πολιτικά κόµµατα και τα πολιτικά πρόσωπα (73% δεν παρακολουθούν σχετικά προφίλ)», σηµειώνει η Λουκία Κοτρωνάκη, διδάσκουσα στο Τµήµα Πολιτικής Επιστήµης, στο Πανεπιστήµιο Κρήτης.
Ας κρατήσουµε από την έρευνα και αυτό το στοιχείο: σε ποσοστό 22,7% δήλωσαν πως η χρήση του TikTok τους ενθάρρυνε να συµµετάσχουν στις εκλογές. Αν, συνεπώς, µόλις πριν από λίγα χρόνια το TikTok ήταν ένας «ελαφρύς» τόπος και τρόπος επικοινωνίας κυρίως των νέων, µε το πολιτικό χρώµα περίπου ανύπαρκτο, φαίνεται πως η τάση αυτή αρχίζει να αλλάζει και το «πολιτικό µικρόβιο» να διεισδύει σε νεανικά ακροατήρια.
Κύριος µοχλός έλξης και στην πλατφόρµα αυτή -όπως άλλωστε στο Instagram ή το YouTube- είναι η εικόνα, το σύντοµο βίντεο κι αυτό σε βάρος του λόγου. Οι πολιτικοί το αντιλαµβάνονται, διαπιστώνουν την ανάγκη επικοινωνίας µε νεανικά κοινά που δεν πολυενδιαφέρονται ή και απέχουν από τα πολιτικά πράγµατα, µεταµορφώνονται σε σκαµπρόζικες «περσόνες» και επιχειρούν να περάσουν τα µηνύµατά τους σε ένα κοινό, που, όπως φαίνεται, σπαταλά µεγάλο µέρος του χρόνου του στο smartphone.
«Η στροφή προς την κουλτούρα της εικόνας και την επικοινωνία µέσω βίντεο έχει επηρεάσει την ενηµέρωση και την πολιτική επικοινωνία, οι οποίες καλούνται να οικειοποιηθούν το περιβάλλον των νέων µέσων», επισηµαίνει η Αθηνά Σκουλαρίκη, καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήµιο Κρήτης.
Η έρευνα της Αbout People δείχνει πως η προσπάθεια των πολιτικών δεν πέφτει στο κενό. Ενας στους τέσσερις χρήστες του TikTok απαντά πως ακολουθεί λογαριασµούς πολιτικών κοµµάτων ή προσώπων. Προφανώς, η διαδραστική επικοινωνία των χρηστών αυτών φέρνει πολλαπλασιαστικό αποτέλεσµα -ή έτσι τουλάχιστον ελπίζουν τα επικοινωνιακά επιτελεία των πολιτικών. Οµως είναι ένα ερώτηµα, µε ποιους όρους διαχέεται το πολιτικό µήνυµα, σε ένα ψηφιακό περιβάλλον πολυδιασπασµένο, που ορίζεται από αλγόριθµους η ουσιαστική επίδραση στις επιλογές των χρηστών. Ο,τι και να πούµε, φαίνεται πως η τάση αυτή θα ενισχυθεί το προσεχές διάστηµα είτε από το αυξανόµενο ενδιαφέρον των νέων για τα κοινά -που ανιχνεύεται πια όχι σε κοµµατικές δραστηριότητες, αλλά στον ψηφιακό σύµπαν- είτε από τις εξελιγµένες παρεµβάσεις των πολιτικών στη «δύσκολη» αυτή πλατφόρµα, καθώς θεωρούν ότι έχουν ανακαλύψει «φλέβα χρυσού». Το υπαγορεύει κυρίως η τάση για εξειδικευµένη ενηµέρωση, µε βάση τα ατοµικά προφίλ των νέων, µακριά από την παραδοσιακή µορφή των δελτίων ειδήσεων. Κι όλα αυτά, µε το ήδη εν εξελίξει φίλτρο της Τεχνητής Νοηµοσύνης...
*Δημοσιεύθηκε στην «Κυριακάτικη Απογευματινή» στις 9/02/2025
