Γιατί ο Ερντογάν επιµένει στην Αγία Σοφία και στο 2023;
Ο Τούρκος πρόεδρος προβάλλεται ως ο νέος μεταρρυθμιστής της Τουρκίας, καλύτερος από τον Κεμάλ. διότη διατηρεί την πατροπαράδοτη πίστη στο Ισλάμ, έστω και με παράνομες ενέργειες
Σε κάθε οµιλία του Τούρκου προέδρου γίνεται εµφανής η εµµονή του σε δύο σύµβολα: Στην Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως, που µετετράπη σε τζαµί, και στο επόµενο έτος, το 2023. Η Αγία Σοφία συµβολίζει για τον Ερντογάν την ισλαµική και νεο-οθωµανική ιδεολογία του, αλλά και τη διαφοροποίηση από τον Κεµάλ Ατατούρκ.
Ο Κεµάλ αποφάσισε τη µετατροπή του τότε τζαµιού σε µουσείο. Ο Ερντογάν έκανε ακριβώς το αντίθετο για να ξεχωρίσει. Τη µετέτρεψε σε ισλαµικό τέµενος. Η σηµειολογία είναι σαφής: Ο Ερντογάν προβάλλεται ως ο νέος µεταρρυθµιστής της Τουρκίας, καλύτερος από τον Κεµάλ, διότι διατηρεί την πατροπαράδοτη πίστη στο Ισλάµ, έστω και µε παράνοµες ενέργειες, όπως η βεβήλωση ενός ιστορικού ορθοδόξου ναού.
Το 2023 συµπληρώνονται 100 χρόνια από δύο γεγονότα, που ενδιαφέρουν Ελλάδα και Τουρκία. Στις 30 Ιανουαρίου 1923 υπεγράφη στη Λωζάννη η σύµβαση ανταλλαγής των πληθυσµών. Οι µουσουλµάνοι έφυγαν από την Ελλάδα, πλην ∆υτικής Θράκης, και οι ορθόδοξοι χριστιανοί έφυγαν από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο και την Ανατολική Θράκη. Παρέµειναν ως µη ανταλλάξιµοι οι Ελληνες στην Κωνσταντινούπολη, την Ιµβρο και την Τένεδο, οι οποίοι σιγά-σιγά συρρικνώθηκαν και έµειναν ελάχιστοι.
Στις 24 Ιουλίου 1923 υπεγράφη η Συνθήκη της Λωζάννης, η οποία καθορίζει τα σύνορα της σηµερινής Τουρκίας µετά τη διάλυση της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας. Φαίνεται ότι τα σύνορα αυτά ενοχλούν τον Ερντογάν, ο οποίος τα θεωρεί στενά και ίσως άδικα. ∆εν µας έχει πει ρητά αν και πώς θέλει να αλλάξει τη Συνθήκη. Είναι, πάντως, προφανές ότι οι συνεχείς αναφορές του στο 2023 αυτό υπονοούν: Τα σύνορα του 1923 δεν είναι τα φυσικά σύνορα µιας νεο-οθωµανικής Τουρκίας.
Ο Ερντογάν δίνει σηµασία στους συµβολισµούς: Στις 10 Ιουλίου 2020, στις 14.53 ακριβώς, υπέγραψε τη µετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαµί. Η ώρα επελέγη για να θυµίζει το 1453, έτος της Αλώσεως της Πόλης. Στις 24 Ιουλίου 2020 πραγµατοποίησε στην Αγία Σοφία την πρώτη µεγάλη προσευχή της Παρασκευής. 24 Ιουλίου, η ηµέρα υπογραφής της Συνθήκης που καθορίζει τα σηµερινά σύνορα, τα οποία του φαίνονται στενά. Ο Γάλλος συγγραφέας Ζαν-Φρανσουά Κολοζιµό ερµηνεύει ως εξής τους συµβολισµούς: «Καληµέρα, Μωάµεθ Πορθητή: 29 Μαΐου 1453. Αντίο, Λωζάννη: 24 Ιουλίου 1923»!
Η ελληνική απάντηση στη µετατροπή του ιερού συµβόλου της βυζαντινής και της οικουµενικής Ορθοδοξίας σε τζαµί πρέπει να βασίζεται στο πολιτιστικό και ιστορικό υπόβαθρο του διαχρονικού Ελληνισµού:
Ο Κεµάλ αποφάσισε τη µετατροπή του τότε τζαµιού σε µουσείο. Ο Ερντογάν έκανε ακριβώς το αντίθετο για να ξεχωρίσει. Τη µετέτρεψε σε ισλαµικό τέµενος. Η σηµειολογία είναι σαφής: Ο Ερντογάν προβάλλεται ως ο νέος µεταρρυθµιστής της Τουρκίας, καλύτερος από τον Κεµάλ, διότι διατηρεί την πατροπαράδοτη πίστη στο Ισλάµ, έστω και µε παράνοµες ενέργειες, όπως η βεβήλωση ενός ιστορικού ορθοδόξου ναού.
Το 2023 συµπληρώνονται 100 χρόνια από δύο γεγονότα, που ενδιαφέρουν Ελλάδα και Τουρκία. Στις 30 Ιανουαρίου 1923 υπεγράφη στη Λωζάννη η σύµβαση ανταλλαγής των πληθυσµών. Οι µουσουλµάνοι έφυγαν από την Ελλάδα, πλην ∆υτικής Θράκης, και οι ορθόδοξοι χριστιανοί έφυγαν από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο και την Ανατολική Θράκη. Παρέµειναν ως µη ανταλλάξιµοι οι Ελληνες στην Κωνσταντινούπολη, την Ιµβρο και την Τένεδο, οι οποίοι σιγά-σιγά συρρικνώθηκαν και έµειναν ελάχιστοι.
Στις 24 Ιουλίου 1923 υπεγράφη η Συνθήκη της Λωζάννης, η οποία καθορίζει τα σύνορα της σηµερινής Τουρκίας µετά τη διάλυση της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας. Φαίνεται ότι τα σύνορα αυτά ενοχλούν τον Ερντογάν, ο οποίος τα θεωρεί στενά και ίσως άδικα. ∆εν µας έχει πει ρητά αν και πώς θέλει να αλλάξει τη Συνθήκη. Είναι, πάντως, προφανές ότι οι συνεχείς αναφορές του στο 2023 αυτό υπονοούν: Τα σύνορα του 1923 δεν είναι τα φυσικά σύνορα µιας νεο-οθωµανικής Τουρκίας.
Ο Ερντογάν δίνει σηµασία στους συµβολισµούς: Στις 10 Ιουλίου 2020, στις 14.53 ακριβώς, υπέγραψε τη µετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαµί. Η ώρα επελέγη για να θυµίζει το 1453, έτος της Αλώσεως της Πόλης. Στις 24 Ιουλίου 2020 πραγµατοποίησε στην Αγία Σοφία την πρώτη µεγάλη προσευχή της Παρασκευής. 24 Ιουλίου, η ηµέρα υπογραφής της Συνθήκης που καθορίζει τα σηµερινά σύνορα, τα οποία του φαίνονται στενά. Ο Γάλλος συγγραφέας Ζαν-Φρανσουά Κολοζιµό ερµηνεύει ως εξής τους συµβολισµούς: «Καληµέρα, Μωάµεθ Πορθητή: 29 Μαΐου 1453. Αντίο, Λωζάννη: 24 Ιουλίου 1923»!
Η ελληνική απάντηση στη µετατροπή του ιερού συµβόλου της βυζαντινής και της οικουµενικής Ορθοδοξίας σε τζαµί πρέπει να βασίζεται στο πολιτιστικό και ιστορικό υπόβαθρο του διαχρονικού Ελληνισµού:
- Να προβάλουµε τη συνέχεια του Ελληνισµού και την αξία της Βυζαντινής Τέχνης, ναοδοµίας και πολιτιστικής κληρονοµιάς, που αποτελούν θησαυρό του Ελληνισµού, αλλά και της ανθρωπότητος.
- Να αξιοποιήσουµε τον τόµο για τους ναούς Της Του Θεού Σοφίας ανά την Ευρώπη, µε επίκεντρο την Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως, τον οποίο εξέδωσαν σε πολλές γλώσσες η ∆ιακοινοβουλευτική Επιτροπή Ορθοδοξίας και η Βουλή των Ελλήνων.
- Να οργανώσουµε διεθνή συνέδρια βυζαντινολόγων και ιστορικών, µε επίκεντρο τη Θεσσαλονίκη, και να διαµαρτυρηθούµε στη διεθνή επιστηµονική κοινότητα για τη µετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαµί.
- Να ενισχύσουµε τη µελέτη του Βυζαντίου στα σχολεία και στα πανεπιστήµιά µας. ∆εν θα γίνουµε πιστευτοί στο διεθνές περιβάλλον αν ζητούµε την προστασία της Αγίας Σοφίας και παραλλήλως υποβαθµίζουµε τη µελέτη της Βυζαντινής Ιστορίας.
