Η πνευµατική κληρονοµιά του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου
Άρθρο γνώμης
Η αρχική στάση των αλβανικών κυβερνήσεων ήταν αρνητική απέναντι στον Αναστάσιο, επειδή ήταν Ελληνας. Αργά, αλλά σταθερά κατόρθωσε µε το ήπιο ύφος του και µε το έργο του να γίνει σεβαστός
Ο µακαριστός Αρχιεπίσκοπος Τιράνων, ∆υρραχίου και πάσης Αλβανίας Αναστάσιος (Γιαννουλάτος) κατόρθωσε το ακατόρθωτο! Με προσευχή, µε ευρυτάτη µόρφωση, µε υποµονή και επιµονή, αναστήλωσε την Ορθόδοξη Εκκλησία στην Αλβανία κυριολεκτικά εκ του µηδενός.
Από το 1991 ως Τοποτηρητής και από το 1992 ως Αρχιεπίσκοπος, έπειτα από ορθή επιλογή του Οικουµενικού Πατριαρχείου, ο Αναστάσιος οικοδόµησε πνευµατικά και υλικά την Εκκλησία µέσα σε µια ιδιόµορφη κατάσταση. Θυµίζω τα κυριότερα προβλήµατα που αντιµετώπισε: Από το 1967 µέχρι το 1990 το κοµµουνιστικό καθεστώς της Αλβανίας είχε καταργήσει κάθε θρησκευτική εκδήλωση και επέβαλε την αθεϊστική προπαγάνδα. Ιδιαιτέρως καταπιεστική ήταν η κατάσταση για τους Ορθοδόξους χριστιανούς.
Ναοί έγιναν σταύλοι και κινηµατογράφοι, ιερείς φυλακίσθηκαν, οι οικογένειες έκρυβαν τις εικόνες για να µη συλληφθούν από τη µυστική αστυνοµία. Το Ορθόδοξο ποίµνιο στην Αλβανία δεν είναι εθνολογικά ενιαίο. Οι δύο µεγάλες οµάδες είναι οι Ελληνες Βορειοηπειρώτες και οι Αλβανοί Ορθόδοξοι. Υπάρχουν και οι Μαυροβούνιοι στον Βορρά, καθώς και λίγοι σλαβόφωνοι στην περιοχή της Πρέσπας. Στην ελληνική εθνική µειονότητα ανήκουν και οι µαχητικοί Βλαχόφωνοι.
Οι Ορθόδοξοι χριστιανοί δεν αποτελούν την πλειονότητα, όπως στην Ελλάδα, αλλά ανέρχονται στο 20% του αλβανικού πληθυσµού. Υπάρχουν πολλοί µουσουλµάνοι Σουνίτες, µουσουλµάνοι Μπεκτασήδες, χριστιανοί Ρωµαιοκαθολικοί, άθεοι κ.ά. Πολλές χώρες παρεµβαίνουν στην πολιτική και θρησκευτική ζωή της Αλβανίας για εξυπηρέτηση δικών τους συµφερόντων, όπως π.χ. η Τουρκία, η Ιταλία, η Ρουµανία κ.ά. Λόγω εθνικισµού, η αρχική στάση των αλβανικών κυβερνήσεων ήταν αρνητική απέναντι στον Αναστάσιο, επειδή ήταν Ελληνας.
Αργά, αλλά σταθερά, κατόρθωσε µε το ήπιο ύφος του και µε το έργο του να γίνει σεβαστός. Πάντως, θυµίζω ότι το 1994 ο Σαλί Μπερίσα ήθελε να αλλάξει το Σύνταγµα και να αποκλείσει την παρουσία Ελληνα Αρχιεπισκόπου στην Εκκλησία της Αλβανίας. Ευτυχώς, το σχέδιο Συντάγµατος απορρίφθηκε µε δηµοψήφισµα.
Παρ’ όλα αυτά τα εµπόδια, ο µακαριστός Αναστάσιος επέτυχε πλήρως στα πνευµατικά καθήκοντά του. Ιδρυσε ναούς, σχολεία και νοσοκοµεία, εκπαίδευσε και χειροτόνησε ιερείς, αξιοποίησε την επιστηµονική του κατάρτιση και τη γνώση του περί του Ισλάµ, επέλεξε αξιόλογους συνεργάτες. Συνέχισε το έργο του Αγίου Κοσµά του Αιτωλού, του οποίου τα λείψανα φυλάσσονται στα γραφεία της Αρχιεπισκοπής στα Τίρανα. Πίστευε στην οικουµενικότητα της Ορθοδοξίας και στην ειρηνική συνύπαρξη των πολιτισµών, αλλά ταυτοχρόνως ζητούσε τον σεβασµό της εθνικής ταυτότητας κάθε λαού.
Στο βιβλίο του «Παγκοσµιότητα και Ορθοδοξία» επικρίνει την παγκοσµιοποίηση και τον διεθνισµό και επισηµαίνει: «Η άκριτη αποδοχή της κινήσεως προς ισοπέδωση των πάντων σε έναν οµοιόµορφο ή καλύτερα άµορφο “διεθνισµό” του συρµού, µε παραγνώριση της εθνικής κληρονοµιάς και ιδιοτυπίας, θα ήταν εξίσου απαράδεκτη. Το λάθος που έγινε στο παρελθόν από ορισµένες ευρωπαϊκές χριστιανικές Εκκλησίες και Οµολογίες, η ένοχη δηλαδή συµµαχία µε εθνικιστικά συνθήµατα και κεφαλαιοκρατικά ιδεώδη των χωρών τους, δεν επιτρέπεται να επαναληφθεί µε αλόγιστη αποδοχή των αντιστρόφων θέσεων ενός διεθνιστικού οδοστρωτήρος». Ηταν πράος, αλλά και διεκδικητικός.
Ο Αναστάσιος δεν δίστασε να διαµαρτυρηθεί για άδικες και παράτυπες αποφάσεις ή διαδικασίες των αλβανικών κυβερνήσεων. Το 2011 αρνήθηκε να αποδεχθεί την επίσηµη αλβανική απογραφή, η οποία παρουσίαζε ανακριβή στοιχεία για να εµφανίσει µικρότερο τον αριθµό των Ορθοδόξων χριστιανών στη χώρα. Αιωνία η µνήµη του!
Από το 1991 ως Τοποτηρητής και από το 1992 ως Αρχιεπίσκοπος, έπειτα από ορθή επιλογή του Οικουµενικού Πατριαρχείου, ο Αναστάσιος οικοδόµησε πνευµατικά και υλικά την Εκκλησία µέσα σε µια ιδιόµορφη κατάσταση. Θυµίζω τα κυριότερα προβλήµατα που αντιµετώπισε: Από το 1967 µέχρι το 1990 το κοµµουνιστικό καθεστώς της Αλβανίας είχε καταργήσει κάθε θρησκευτική εκδήλωση και επέβαλε την αθεϊστική προπαγάνδα. Ιδιαιτέρως καταπιεστική ήταν η κατάσταση για τους Ορθοδόξους χριστιανούς.
Ναοί έγιναν σταύλοι και κινηµατογράφοι, ιερείς φυλακίσθηκαν, οι οικογένειες έκρυβαν τις εικόνες για να µη συλληφθούν από τη µυστική αστυνοµία. Το Ορθόδοξο ποίµνιο στην Αλβανία δεν είναι εθνολογικά ενιαίο. Οι δύο µεγάλες οµάδες είναι οι Ελληνες Βορειοηπειρώτες και οι Αλβανοί Ορθόδοξοι. Υπάρχουν και οι Μαυροβούνιοι στον Βορρά, καθώς και λίγοι σλαβόφωνοι στην περιοχή της Πρέσπας. Στην ελληνική εθνική µειονότητα ανήκουν και οι µαχητικοί Βλαχόφωνοι.
Οι Ορθόδοξοι χριστιανοί δεν αποτελούν την πλειονότητα, όπως στην Ελλάδα, αλλά ανέρχονται στο 20% του αλβανικού πληθυσµού. Υπάρχουν πολλοί µουσουλµάνοι Σουνίτες, µουσουλµάνοι Μπεκτασήδες, χριστιανοί Ρωµαιοκαθολικοί, άθεοι κ.ά. Πολλές χώρες παρεµβαίνουν στην πολιτική και θρησκευτική ζωή της Αλβανίας για εξυπηρέτηση δικών τους συµφερόντων, όπως π.χ. η Τουρκία, η Ιταλία, η Ρουµανία κ.ά. Λόγω εθνικισµού, η αρχική στάση των αλβανικών κυβερνήσεων ήταν αρνητική απέναντι στον Αναστάσιο, επειδή ήταν Ελληνας.
Αργά, αλλά σταθερά, κατόρθωσε µε το ήπιο ύφος του και µε το έργο του να γίνει σεβαστός. Πάντως, θυµίζω ότι το 1994 ο Σαλί Μπερίσα ήθελε να αλλάξει το Σύνταγµα και να αποκλείσει την παρουσία Ελληνα Αρχιεπισκόπου στην Εκκλησία της Αλβανίας. Ευτυχώς, το σχέδιο Συντάγµατος απορρίφθηκε µε δηµοψήφισµα.
Παρ’ όλα αυτά τα εµπόδια, ο µακαριστός Αναστάσιος επέτυχε πλήρως στα πνευµατικά καθήκοντά του. Ιδρυσε ναούς, σχολεία και νοσοκοµεία, εκπαίδευσε και χειροτόνησε ιερείς, αξιοποίησε την επιστηµονική του κατάρτιση και τη γνώση του περί του Ισλάµ, επέλεξε αξιόλογους συνεργάτες. Συνέχισε το έργο του Αγίου Κοσµά του Αιτωλού, του οποίου τα λείψανα φυλάσσονται στα γραφεία της Αρχιεπισκοπής στα Τίρανα. Πίστευε στην οικουµενικότητα της Ορθοδοξίας και στην ειρηνική συνύπαρξη των πολιτισµών, αλλά ταυτοχρόνως ζητούσε τον σεβασµό της εθνικής ταυτότητας κάθε λαού.
Στο βιβλίο του «Παγκοσµιότητα και Ορθοδοξία» επικρίνει την παγκοσµιοποίηση και τον διεθνισµό και επισηµαίνει: «Η άκριτη αποδοχή της κινήσεως προς ισοπέδωση των πάντων σε έναν οµοιόµορφο ή καλύτερα άµορφο “διεθνισµό” του συρµού, µε παραγνώριση της εθνικής κληρονοµιάς και ιδιοτυπίας, θα ήταν εξίσου απαράδεκτη. Το λάθος που έγινε στο παρελθόν από ορισµένες ευρωπαϊκές χριστιανικές Εκκλησίες και Οµολογίες, η ένοχη δηλαδή συµµαχία µε εθνικιστικά συνθήµατα και κεφαλαιοκρατικά ιδεώδη των χωρών τους, δεν επιτρέπεται να επαναληφθεί µε αλόγιστη αποδοχή των αντιστρόφων θέσεων ενός διεθνιστικού οδοστρωτήρος». Ηταν πράος, αλλά και διεκδικητικός.
Ο Αναστάσιος δεν δίστασε να διαµαρτυρηθεί για άδικες και παράτυπες αποφάσεις ή διαδικασίες των αλβανικών κυβερνήσεων. Το 2011 αρνήθηκε να αποδεχθεί την επίσηµη αλβανική απογραφή, η οποία παρουσίαζε ανακριβή στοιχεία για να εµφανίσει µικρότερο τον αριθµό των Ορθοδόξων χριστιανών στη χώρα. Αιωνία η µνήµη του!
*Δημοσιεύτηκε στα «Παραπολιτικά»
