Η ιδεολογική ήττα της Αριστεράς
Άρθρο γνώμης
Ηγεσία θα βρεθεί σύντοµα στον ΣΥΡΙΖΑ, µε τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Το κρίσιµο, ωστόσο, είναι να βρεθούν προτάσεις
Εσωκοµµατικά προβλήµατα έχουν αντιµετωπίσει σχεδόν όλες οι παρατάξεις. Και µεγάλα µάλιστα. Και στο απώτερο παρελθόν και στο πιο πρόσφατο, όπως ήταν, για παράδειγµα, οι µεγάλες κόντρες µεταξύ Αντώνη Σαµαρά και Ντόρας Μπακογιάννη στη Νέα ∆ηµοκρατία ή µεταξύ Γιώργου Παπανδρέου και Ευάγγελου Βενιζέλου στο ΠΑΣΟΚ.
Όλες αυτές οι συγκρούσεις, σύγχρονες και παλαιότερες, είχαν κατά βάση δύο χαρακτηριστικά: πρόσωπα που διεκδικούσαν την ηγεσία µε µια οµάδα συνεργατών, συµβούλων αλλά και στελεχών του κόµµατος γύρω τους και παράλληλα σκληρές ιδεολογικές ή πολιτικές διαµάχες.
Αυτό που συµβαίνει στον ΣΥΡΙΖΑ -αλλά και εν γένει στην Αριστερά- είναι ουσιαστικά χωρίς προηγούµενο. Ένας πολίτης αριστερών πεποιθήσεων, που ήθελε να ψηφίσει ένα αντίστοιχο κόµµα στις τελευταίες ευρωεκλογές, είχε να επιλέξει µεταξύ ΣΥΡΙΖΑ, Νέας Αριστεράς, Πλεύσης Ελευθερίας, ΜέΡΑ25, ΑΝΤΑΡΣΥΑ - και ΠΑΣΟΚ και ΚΚΕ φυσικά. Στην επόµενη κάλπη µπορεί να έχει µια ακόµα επιλογή, το ∆ηµοκρατικό Κόµµα (ή όπως το ονοµάσει, αν αποφασίσει να το πράξει τελικά) του Στέφανου Κασσελάκη.
Ποιος, στα αλήθεια, µπορούσε πριν από την ευρωκάλπη να πει µε σαφήνεια ποια είναι τα διακριτά χαρακτηριστικά των κοµµάτων αυτών; Και πόσοι σήµερα είναι σε θέση να καταλάβουν ποιες είναι οι ιδεολογικές και πολιτικές διαφορές που χωρίζουν τους υποψήφιους προέδρους του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και τους βουλευτές και τα στελέχη που τσακώνονται δηµόσια µεταξύ τους;
Το όχι και τόσο µακρινό 2018, ο Μάκης Βορίδης είχε κάνει µια οµιλία που είχε συζητηθεί ποικιλοτρόπως προκαλώντας πολλές αντιδράσεις. Το χαρακτηριστικό απόσπασµα που σήκωσε τον περισσότερο ντόρο ήταν το εξής: «Οι ιδέες της Αριστεράς είναι λάθος. Η Αριστερά πρέπει να ηττηθεί, πρέπει να χάσει την ιδεολογική ηγεµονία της. Οι µάχες οι ιδεολογικές πρέπει να δοθούν! Ανοικτά και καθαρά στους πολίτες, χωρίς θυµό, αλλά µε καθαρότητα». Πολλοί εκπρόσωποι των κοµµάτων της Αριστεράς ξεσηκώθηκαν, πολλοί αναλυτές, επίσης, καταδίκασαν τις δηλώσεις αυτές, επέκριναν τον Βορίδη και τη Ν∆ και το θέµα έπειτα από λίγο ξεχάστηκε. Κι αν τελικά, όµως, ο Βορίδης δικαιώθηκε; Όχι στο σκέλος ότι οι ιδέες είναι λάθος (καµία ιδέα εντός πάντα του δηµοκρατικού πλαισίου δεν είναι λάθος per se), ούτε στο ότι πρέπει κάποια ιδεολογία να ηττηθεί, σαν να υπάρχει κάποιος τέτοιος φυσικός νόµος. Αν όµως οι ιδέες της Αριστεράς πράγµατι έχουν υποστεί µια ήττα στην ελληνική κοινωνία - και όχι µόνο;
Ας ξεκινήσουµε από τη µεγάλη, την ευρωπαϊκή εικόνα. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 κρατών-µελών, µόλις τέσσερα έχουν κεντροαριστερό κόµµα στην κυβέρνησή τους: η Ισπανία, η Γερµανία, η ∆ανία και η Μάλτα. Το µεγάλο πείραµα του Λαϊκού Μετώπου στη Γαλλία προκάλεσε ρίγη ενθουσιασµού στους κόλπους της Κεντροαριστεράς µετά τις πρόσφατες κάλπες, για να χαθεί όµως στη συνέχεια µεταξύ έντονων διαφωνιών και προσωπικών στρατηγικών στους κόλπους του. Ακόµα και σε αυτές τις τέσσερις χώρες, ωστόσο, οι Σοσιαλδηµοκράτες του Όλαφ Σολτς βρίσκονται σε ελεύθερη πτώση, ενώ η πρωθυπουργός της ∆ανίας Μέτε Φρεντέρικσεν έχει υιοθετήσει µια ρητορική στο Μεταναστευτικό που θα ταίριαζε πολλές φορές καλύτερα σε κόµµα της Ακροδεξιάς.
Ας γυρίσουµε τώρα στα δικά µας. Οι περισσότεροι κοιτούν τι γίνεται στην κορυφή του ΣΥΡΙΖΑ - την ίδια ώρα όµως τι γίνεται στη βάση; Ο θάνατος µετανάστη υπό αδιευκρίνιστες ακόµα συνθήκες, στο Αστυνοµικό Τµήµα Αγίου Παντελεήµονα, σε οποιαδήποτε άλλη περίοδο της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας θα είχε προκαλέσει σωρεία αντιδράσεων, πορείες, παραστάσεις διαµαρτυρίας, ερωτήσεις στο Κοινοβούλιο και στην Ευρωβουλή κι άλλες πρωτοβουλίες από την Αριστερά, που τώρα δεν αντελήφθη καν τι συνέβη. Στα πανεπιστήµια προχωρούν τα βιοµηχανικά διδακτορικά, υπογράφονται µνηµόνια συνεργασίας µε ιδιωτικές επιχειρήσεις, ενώ µεγάλα ξένα ΑΕΙ αναζητούν campus για να ανοίξουν παραρτήµατα στην Ελλάδα - και στην Αριστερά δεν κουνιέται φύλλο. Τα παραδείγµατα είναι ανεξάντλητα και ο χώρος αυτού του σηµειώµατος περιορισµένος.
Ίσως αυτά να µη συγκινούν πια και να µη συσπειρώνουν, αλλά τελικά τι συγκινεί και τι νοηµατοδοτεί ένα µεγάλο κόµµα της Αριστεράς, όπως είναι ο ΣΥΡΙΖΑ, σήµερα; Η Ακροδεξιά, αλλά και η συντηρητική ∆εξιά, η ριζοσπαστική ∆εξιά, σηκώνει ανάστηµα στην Ευρώπη (και ενισχύεται αργά αλλά σταθερά στην Ελλάδα), µιλώντας για ενίσχυση εθνικών πολιτικών έναντι των ευρωπαϊκών, καταδικάζοντας την παγκοσµιοποίηση, υιοθετώντας µια σκληρή αντιµεταναστευτική ρητορική και βάζοντας στον καµβά ένα εξιδανικευµένο παρελθόν, που κάθε ψηφοφόρος της τελικά τον ζωγραφίζει όπως θέλει. Η Αριστερά απέναντι σε αυτά τι προτάσσει; Ποια πολιτικά θέλγητρα µπορεί να παρουσιάσει; Ηγεσία θα βρεθεί σύντοµα στον ΣΥΡΙΖΑ, µε τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Το κρίσιµο, ωστόσο, είναι να βρεθούν ιδέες.
Όλες αυτές οι συγκρούσεις, σύγχρονες και παλαιότερες, είχαν κατά βάση δύο χαρακτηριστικά: πρόσωπα που διεκδικούσαν την ηγεσία µε µια οµάδα συνεργατών, συµβούλων αλλά και στελεχών του κόµµατος γύρω τους και παράλληλα σκληρές ιδεολογικές ή πολιτικές διαµάχες.
Αυτό που συµβαίνει στον ΣΥΡΙΖΑ -αλλά και εν γένει στην Αριστερά- είναι ουσιαστικά χωρίς προηγούµενο. Ένας πολίτης αριστερών πεποιθήσεων, που ήθελε να ψηφίσει ένα αντίστοιχο κόµµα στις τελευταίες ευρωεκλογές, είχε να επιλέξει µεταξύ ΣΥΡΙΖΑ, Νέας Αριστεράς, Πλεύσης Ελευθερίας, ΜέΡΑ25, ΑΝΤΑΡΣΥΑ - και ΠΑΣΟΚ και ΚΚΕ φυσικά. Στην επόµενη κάλπη µπορεί να έχει µια ακόµα επιλογή, το ∆ηµοκρατικό Κόµµα (ή όπως το ονοµάσει, αν αποφασίσει να το πράξει τελικά) του Στέφανου Κασσελάκη.
Ποιος, στα αλήθεια, µπορούσε πριν από την ευρωκάλπη να πει µε σαφήνεια ποια είναι τα διακριτά χαρακτηριστικά των κοµµάτων αυτών; Και πόσοι σήµερα είναι σε θέση να καταλάβουν ποιες είναι οι ιδεολογικές και πολιτικές διαφορές που χωρίζουν τους υποψήφιους προέδρους του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και τους βουλευτές και τα στελέχη που τσακώνονται δηµόσια µεταξύ τους;
Το όχι και τόσο µακρινό 2018, ο Μάκης Βορίδης είχε κάνει µια οµιλία που είχε συζητηθεί ποικιλοτρόπως προκαλώντας πολλές αντιδράσεις. Το χαρακτηριστικό απόσπασµα που σήκωσε τον περισσότερο ντόρο ήταν το εξής: «Οι ιδέες της Αριστεράς είναι λάθος. Η Αριστερά πρέπει να ηττηθεί, πρέπει να χάσει την ιδεολογική ηγεµονία της. Οι µάχες οι ιδεολογικές πρέπει να δοθούν! Ανοικτά και καθαρά στους πολίτες, χωρίς θυµό, αλλά µε καθαρότητα». Πολλοί εκπρόσωποι των κοµµάτων της Αριστεράς ξεσηκώθηκαν, πολλοί αναλυτές, επίσης, καταδίκασαν τις δηλώσεις αυτές, επέκριναν τον Βορίδη και τη Ν∆ και το θέµα έπειτα από λίγο ξεχάστηκε. Κι αν τελικά, όµως, ο Βορίδης δικαιώθηκε; Όχι στο σκέλος ότι οι ιδέες είναι λάθος (καµία ιδέα εντός πάντα του δηµοκρατικού πλαισίου δεν είναι λάθος per se), ούτε στο ότι πρέπει κάποια ιδεολογία να ηττηθεί, σαν να υπάρχει κάποιος τέτοιος φυσικός νόµος. Αν όµως οι ιδέες της Αριστεράς πράγµατι έχουν υποστεί µια ήττα στην ελληνική κοινωνία - και όχι µόνο;
Ας ξεκινήσουµε από τη µεγάλη, την ευρωπαϊκή εικόνα. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 κρατών-µελών, µόλις τέσσερα έχουν κεντροαριστερό κόµµα στην κυβέρνησή τους: η Ισπανία, η Γερµανία, η ∆ανία και η Μάλτα. Το µεγάλο πείραµα του Λαϊκού Μετώπου στη Γαλλία προκάλεσε ρίγη ενθουσιασµού στους κόλπους της Κεντροαριστεράς µετά τις πρόσφατες κάλπες, για να χαθεί όµως στη συνέχεια µεταξύ έντονων διαφωνιών και προσωπικών στρατηγικών στους κόλπους του. Ακόµα και σε αυτές τις τέσσερις χώρες, ωστόσο, οι Σοσιαλδηµοκράτες του Όλαφ Σολτς βρίσκονται σε ελεύθερη πτώση, ενώ η πρωθυπουργός της ∆ανίας Μέτε Φρεντέρικσεν έχει υιοθετήσει µια ρητορική στο Μεταναστευτικό που θα ταίριαζε πολλές φορές καλύτερα σε κόµµα της Ακροδεξιάς.
Ας γυρίσουµε τώρα στα δικά µας. Οι περισσότεροι κοιτούν τι γίνεται στην κορυφή του ΣΥΡΙΖΑ - την ίδια ώρα όµως τι γίνεται στη βάση; Ο θάνατος µετανάστη υπό αδιευκρίνιστες ακόµα συνθήκες, στο Αστυνοµικό Τµήµα Αγίου Παντελεήµονα, σε οποιαδήποτε άλλη περίοδο της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας θα είχε προκαλέσει σωρεία αντιδράσεων, πορείες, παραστάσεις διαµαρτυρίας, ερωτήσεις στο Κοινοβούλιο και στην Ευρωβουλή κι άλλες πρωτοβουλίες από την Αριστερά, που τώρα δεν αντελήφθη καν τι συνέβη. Στα πανεπιστήµια προχωρούν τα βιοµηχανικά διδακτορικά, υπογράφονται µνηµόνια συνεργασίας µε ιδιωτικές επιχειρήσεις, ενώ µεγάλα ξένα ΑΕΙ αναζητούν campus για να ανοίξουν παραρτήµατα στην Ελλάδα - και στην Αριστερά δεν κουνιέται φύλλο. Τα παραδείγµατα είναι ανεξάντλητα και ο χώρος αυτού του σηµειώµατος περιορισµένος.
Ίσως αυτά να µη συγκινούν πια και να µη συσπειρώνουν, αλλά τελικά τι συγκινεί και τι νοηµατοδοτεί ένα µεγάλο κόµµα της Αριστεράς, όπως είναι ο ΣΥΡΙΖΑ, σήµερα; Η Ακροδεξιά, αλλά και η συντηρητική ∆εξιά, η ριζοσπαστική ∆εξιά, σηκώνει ανάστηµα στην Ευρώπη (και ενισχύεται αργά αλλά σταθερά στην Ελλάδα), µιλώντας για ενίσχυση εθνικών πολιτικών έναντι των ευρωπαϊκών, καταδικάζοντας την παγκοσµιοποίηση, υιοθετώντας µια σκληρή αντιµεταναστευτική ρητορική και βάζοντας στον καµβά ένα εξιδανικευµένο παρελθόν, που κάθε ψηφοφόρος της τελικά τον ζωγραφίζει όπως θέλει. Η Αριστερά απέναντι σε αυτά τι προτάσσει; Ποια πολιτικά θέλγητρα µπορεί να παρουσιάσει; Ηγεσία θα βρεθεί σύντοµα στον ΣΥΡΙΖΑ, µε τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Το κρίσιµο, ωστόσο, είναι να βρεθούν ιδέες.