Στην πρωτοχρονιάτικη συνέντευξη Τύπου ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, κ. Μ. Τσαβούσογλου, εξέπεµψε ένα νέο casus belli (αιτία πολέµου) προς την Ελλάδα. ∆εν επανέλαβε το παλιό τού 1995, όπως πολλοί ισχυρίζονται, εκείνο αφορούσε το Αιγαίο. Εξέπεµψε απειλή πολέµου στην περίπτωση που η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ν.µ. µέσα στους επόµενους µήνες, όπως µονοµερώς δικαιούται, νοτίως της Κρήτης. Στην Ανατολική Μεσόγειο, δηλαδή, και όχι στο Αιγαίο. Στο θαλάσσιο πεδίο µε το οποίο η Τουρκία δεν έχει καµία σχέση γεωγραφική, πέραν από το de facto διακηρυγµένο, χωρίς καµία νοµική βάση και de facto καταργηµένο από όλα τα συνορεύοντα κράτη, «τουρκολυβικό µνηµόνιο».

Συγκεκριµένα, ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, λίγες ώρες πριν από την έλευση του 2023, απηύθυνε το εξής τελεσίγραφο προς την Ελλάδα: «Τις τελευταίες ηµέρες υπάρχουν ειδήσεις στον ελληνικό Τύπο, ειδικά γύρω από την Κρήτη, ότι τα χωρικά ύδατα θα επεκταθούν στα 12 ν.µ. Η θέση σε αυτό το θέµα είναι πολύ ξεκάθαρη: Οχι 12 µίλια, αλλά δεν θα επιτρέψουµε την επέκταση των χωρικών υδάτων ούτε ένα µίλι παραπάνω στο Αιγαίο. Η απόφαση που έλαβε το Κοινοβούλιό µας το 1995 για το θέµα είναι ξεκάθαρο και εξακολουθεί να ισχύει». Είναι επίσηµη τοποθέτηση από την πλευρά του υπουργείου Εξωτερικών της Τουρκίας και όχι κάποιου αναλυτή ή αποστράτου στα µίντια της γείτονος. Στη συνέχεια, σε ανάλογου τύπου τελεσίγραφο προέβη και ο υπουργός Αµυνας της Τουρκίας, κ. Ακάρ. Επίσης επίσηµο.

Αν επιχειρήσουµε να βάλουµε τα πράγµατα σε µια τάξη, παρά την αναφορά στο casus belli του 1995, πρόκειται για νέο τελεσίγραφο, που επιθυµεί διά της ισχύος των όπλων της Τουρκίας να επιβάλει την «αυτοκρατορικού» τύπου θέλησή της στην ανεξάρτητη και «σύµµαχο» στο ΝΑΤΟ Ελλάδα µέχρι πού θα επεκτείνει τα θαλάσσια σύνορά της. Την ίδια στιγµή, η Τουρκία έχει επεκτείνει τα δικά της θαλάσσια σύνορα τόσο στη Μαύρη Θάλασσα όσο και στο «άνοιγµα» στη Μεσόγειο, στο ύψος της υπό τουρκική κατάληψη και κατοχή Αλεξανδρέττας. Η υποδοχή του τελεσιγράφου από την Αθήνα, σε επίσηµο επίπεδο, υπήρξε µάλλον κοινότοπη, σε επίπεδο µίντια όµως, και µάλιστα παραδοσιακών στην προσέγγιση µέσω διαλόγου µε την Τουρκία, χωρίς προϋποθέσεις, θα µπορούσε να αντιµετωπισθεί ως αξιοσηµείωτη.

Παρακολουθώντας κάποιες πληροφορίες και εκτιµήσεις ανταποκριτών τους από την Κωνσταντινούπολη, διακίνησαν την άποψη ότι οι νέες διακηρύξεις της τουρκικής ηγεσίας οφείλονται στο ότι η Τουρκία νιώθει ή ανησυχεί πως είναι αποµονωµένη από την ευκαιρία συµµετοχής στην εκµετάλλευση των ενεργειακών κοιτασµάτων της Ανατολικής Μεσογείου. Είναι οι ίδιοι που ενθουσιάζονται -γιατί άραγε (;)- από τις ανεπίσηµες συζητήσεις µε γερµανική διαµεσολάβηση στο Βερολίνο, όπως και τις τελευταίες Καλίν - Μπούρα µε την παρουσία του πρώην Γερµανού πρέσβη στην Αθήνα. Η ελληνική κυβέρνηση έχει ήδη εκδηλώσει τη διάθεση και την αποφασιστικότητα να επεκτείνει τα χωρικά µας ύδατα στα 12 ν.µ. νοτίως της Κρήτης. Υπάρχουν ταυτόχρονα, σύµφωνα µε πληροφορίες, και συντονιστικές συζητήσεις για τον διακανονισµό της ΑΟΖ µε την Αίγυπτο και φυσικά το ιδιαίτερα αξιοσηµείωτο σηµαντικό ενδιαφέρον για έρευνες και εξόρυξη σε όλη την περιοχή από ισχυρότατες αµερικανικές εταιρείες, όπως η ExxonMobil. Ταυτόχρονα, µετά τις νέες ανακαλύψεις... εύρωστων κοιτασµάτων στο «οικόπεδο 6» της Κύπρου, τυχόν εντοπισµός κοιτασµάτων σε ελληνικές ΑΟΖ- άρα αυτές θα πρέπει να οριοθετηθούν- θα καθορίσει και πλάνα σχετικά µε την κατασκευή του αγωγού East Med µε Κύπρο - Ισραήλ, τις διαδροµές από Αίγυπτο, αλλά και την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης µε τα νέα δεδοµένα που δηµιούργησε ο πόλεµος στην Ουκρανία. Αυτές οι προοπτικές µπορεί να µην είναι συµφέρουσες για την Τουρκία, εξαιτίας και της «ειδικής σχέσης» που δοµεί ενεργειακά µε τη Ρωσία, αλλά δεν την αποµονώνουν!

Γιατί πολύ απλά, όχι στη βάση των δικαιωµάτων οικονοµικής εκµετάλλευσης σε ΑΟΖ, αλλά εταιρικά και επιχειρηµατικά, µε τα τέσσερα γεωτρύπανα που διαθέτει η κρατική εταιρεία υδρογονανθράκων (TPAO) και σχετικά κεφάλαια, κρατικά ή ιδιωτικά, προς επένδυση, η Τουρκία µπορεί να συµµετάσχει στα κονσόρτσιουµ της ExxonMobil ή της γαλλικής Total ή της ιταλικής Eni, όπου εκείνες επιχειρούν, αποκτώντας οφέλη και κέρδη από το ρίσκο που θα αναλάβει. Μέχρι στιγµής δεν έχει τεθεί κάποιο «βέτο» σε τυχόν συµµετοχή των τουρκικών συµφερόντων στις εν λόγω κοινοπραξίες στις ΑΟΖ των µεσογειακών χωρών ή της Ελλάδας στο Αιγαίο. Σε τακτικό επίπεδο, η Αθήνα έχει δίληµµα, εκ των συνθηκών. Μέσα στους επόµενους µήνες υπάρχουν εκλογές και στην Ελλάδα και στην Τουρκία. Η επέκταση στα 12 ν.µ. νοτίως της Κρήτης θα εµπλακεί στο προεκλογικό κλίµα και στις δύο χώρες. Οµως, αν δεν εξελιχθεί πριν από το Πάσχα, στη συνέχεια θα υπάρξει συζήτηση για τη µακρά τουριστική περίοδο. Με τον τρόπο αυτό θα φτάσουµε στον επόµενο Μάρτιο και ούτω καθεξής. Το τουρκικό, πρωτοχρονιάτικο, casus belli αυτόν τον στόχο έχει. Τις συνεχείς αναβολές στο άπειρο. Οι συγκυρίες και οι ευκαιρίες ταυτόχρονα δεν µπορούν να περιµένουν και άλλες δεκαετίες. Τα casus belli, άλλωστε, µε έναν τρόπο λύνονται. Με τις εξελίξεις, που τα ακυρώνουν…

*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παραπολιτικά στις 7 Ιανουαρίου 2023