Γιατί η Ευρώπη µπορεί να διασπασθεί την επόµενη διετία

Την ώρα που µια ακόµη κυβέρνηση του προέδρου Μακρόν κατέρρεε στη Γαλλία η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Γερµανίδα Φον ντερ Λάιεν ανακοίνωνε περιχαρής από το µακρινό Μοντεβιδέο την εµπορική και επενδυτική συµφωνία µε χώρες της Λατινικής Αµερικής, την περίφηµη EU - Mercosur, βάζοντας φωτιά στην πυριτιδαποθήκη. Η συζήτηση για τη σύναψη µιας τέτοιας συµφωνίας µεταξύ των 27 και της Βραζιλίας, Αργεντινής, Ουρουγουάης, Παραγουάης, Βενεζουέλας, Βολιβίας κρατά για περίπου 25 χρόνια, ενώ διχάζει µε ένταση την Ευρώπη για περίπου 15 χρόνια.

Η συµφωνία µε τις µεγάλες λατινικές χώρες αποτελεί στην κυριολεξία casus belli για τη Γαλλία, που οι αγρότες της µαζί µε εκείνους του Βελγίου έχουν πρωτοστατήσει σε βίαιες κινητοποιήσεις σε διάφορες εποχές για να µην προωθηθεί µια τέτοια συµφωνία εµπορικών συναλλαγών χωρίς δασµούς, µε αθρόα εισαγωγή αγροτικών προϊόντων στην ένωση, που κατά την προσέγγισή τους θα δηµιουργήσει συνθήκες αθέµιτου ανταγωνισµού σε βάρος τους. Μπορούµε να φαντασθούµε τι θα συµβεί από σήµερα στις χώρες αυτές µε την ανακοίνωση της συµφωνίας και την προεδρία Μακρόν, για παράδειγµα, στη Γαλλία σε κενό αέρος.

Άλλωστε η δεσπόζουσα παρουσία του επερχόµενου πρόεδρου της Αµερικής, Ντ. Τραµπ, στα θυρανοίξια της Παναγίας των Παρισίων, ως σκιά ισχύος και εµπιστοσύνης στο θεσµικό σύστηµα της Γαλλίας και τον πρόεδρο Μακρόν για την επόµενη διετία, είναι ενδεικτική των επερχόµενων συσχετισµών µεταξύ µεγάλων δυνάµεων στη ∆ύση, ακόµη και όταν αυτές βρίσκονται σε κατάσταση χάους, όπως η Γαλλία σήµερα. Η Φον ντερ Λάιεν και η Κοµισιόν µπορεί να πανηγυρίζουν για την ενιαία αγορά των 700 εκατ. καταναλωτών που δηµιουργείται και για µια παγκόσµια εµπορική Ευρώπη, µε πιο εύκολη πρόσβαση στις κρίσιµης σηµασίας «σπάνιες γαίες», αλλά είναι µάλλον αργά για τέτοιου τύπου στρατηγικές, που θα έδιναν διεξόδους ισχύος και ανταγωνιστικότητας πριν από 15 χρόνια, άλλα πλέον η Ευρώπη αποτελεί έναν αποτυχηµένο µεγάλο παίκτη της προηγούµενης φάσης της ιστορίας.

Στην παρούσα φάση η συµφωνία EU - Mercosur θα αποτελέσει κυρίαρχο πεδίο αντιπαράθεσης µεταξύ των ευρωπαϊκών δυνάµεων αφού θα πρέπει να επικυρωθεί στο Συµβούλιο και το Ευρωκοινοβούλιο, όπως και άλλες στρατηγικές αποφάσεις, όπου η Γαλλία και η Γερµανία αποκλίνουν. Μεταξύ αυτών και τα περιθώρια του γαλλικού προϋπολογισµού να «υπηρετήσει» τα χρέη του, που, ακόµη και αν παραιτείτο ο Μακρόν από την προεδρία της χώρας, δεν θα έβρισκε λύση µε τις ευρωπαϊκές δηµοσιονοµικές δεσµεύσεις, που είναι «κόκκινη γραµµή» για τη Γερµανία.

Η Ευρώπη των 27, ως έχει σήµερα, ακόµη και αν αποφασισθεί το Ευρωπαϊκό Ταµείο Άµυνας µε 500 δισ. ευρώ κεφάλαιο, όπως έχει οργανωθεί στη βάση της Συµφωνίας του Μάαστριχτ από τη δεκαετία του 1990, δεν θα δώσει συνολικές διεξόδους, αφού το όλο εγχείρηµα της ένωσης, όπως είναι σήµερα, δεν δείχνει πειστικό για επιχειρήσεις και νοικοκυριά, η γερµανική ηγεµονία δεν θα γίνει εκ νέου δεκτή και οι εθνικοί ανταγωνισµοί των κρατών-µελών θα επιφέρουν µια τελική απορρύθµιση. Το µέλλον της Ευρώπης θα µπορούσε να γίνει αντιληπτό στο πλαίσιο ενός πολυκεντρικού κόσµου ισχύος και επιρροής, όπως αυτός που διαµορφώνεται µέσα από τον ανταγωνισµό ΗΠΑ - Κίνας, µέσα από την ενσωµάτωσή της σε µια Ατλαντική Ένωση µε τις ΗΠΑ.

Αλλά οι κεντρικές µητροπολιτικές δυνάµεις της Ευρώπης, όπως και η ποικιλία προτεραιοτήτων των µελών του γκρουπ, ενδεχοµένως δεν στηρίζουν κάτι τέτοιο. Αντίθετα ο ανταγωνισµός επιρροής µεταξύ Γαλλίας και Γερµανίας µπορεί να δώσει πολύ πιο γρήγορα αποτελέσµατα και ραγδαίες εξελίξεις. Η συµφωνία µε τη Λατινική Αµερική δείχνει την αφετηρία µιας διαδροµής που οδηγεί στη διάσπαση της Ευρώπης σε δυο ζώνες. Και η σύγκλιση της Ιταλίας και της Πολωνίας µε τη Γαλλία ή της Ισπανίας µε τη Γερµανία, τη διαµόρφωση των πόλων...