Tις τελευταίες εβδομάδες, με αφορμή την εκλογή νέου Προέδρου της Δημοκρατίας, υπερτονίζεται από τα κόμματα της αντιπολίτευσης η ανάγκη για την επιλογή ενός υποψηφίου από τον προοδευτικό χώρο, που να ενώνει τους Έλληνες.

Νομίζω ότι οφείλουμε να επισημάνουμε, πάνω σε αυτές τις προϋποθέσεις που θέτει γενικώς η αντιπολίτευση, μία φανατική και γι’ αυτό απαράδεκτη κατηγοριοποίηση. Διότι, με τις παραπάνω προϋποθέσεις, αφενός, αποκλείεται, αυθαίρετα, το να είναι προοδευτικός κάποιος που δεν προέρχεται από τις τάξεις των κομμάτων της αντιπολίτευσης.

Αφετέρου, εκ προοιμίου χαρακτηρίζεται διχαστικός κάποιος που δεν προέρχεται από τον χώρο που θέλουν τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Υπό στενή έννοια, οι απόψεις αυτές αγγίζουν τα όρια του ιδεολογικού φασισμού. Ανατρέχοντας στο αρχείο μου ανέσυρα δύο παλιές έρευνες -διότι ανάλογες δεν είδα να έχουν διενεργηθεί τα επόμενα χρόνια-, που αναφέρονταν στις τάσεις των Ελλήνων. Η μία έρευνα ήταν του Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών και η άλλη της VPRC. Ειδικότερα, ερευνούσαν τον λεγόμενο συντηρητισμό των Ελλήνων, τον οποίον εξορκίζει, κατά τα άλλα, η κινούμενη κεντροαριστερά και αριστερά αντιπολίτευση.

Οι απαντήσεις που είχαν δοθεί από τους ερωτηθέντες και στις δύο έρευνες είχαν χαρακτηριστεί ως μία στροφή σε συντηρητικές απόψεις, οι οποίες, υποτίθεται, βρίσκονται σε προφανή αντίθεση με την προοδευτικότητα που πρέπει να διακρίνει τις αντιλήψεις ενός κόσμου που εξελίσσεται. Στην Eλλάδα, που ο προοδευτισμός περισσεύει όπου δεν ενοχλούνται τα προσωπικά μας συμφέροντα, αλλά εξανιστάμεθα όταν αυτά θίγονται (αυτό αφορά βεβαίως τους ψευδοπροοδευτικούς), οι έννοιες των προοδευτικών αντιλήψεων και του συντηρητισμού έχουν υποστεί -όπως και τόσα άλλα- μία διαστρέβλωση, σκόπιμη ενίοτε.

Tίποτε στη ζωή δεν είναι άσπρο ή μαύρο. Kαι οι παραπάνω έννοιες μοιραίως θα πρέπει να μην είναι ανελαστικές, αλλά, αντιθέτως, τα κόμματα που κυβερνούν να λαμβάνουν υπ’ όψιν τις συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες που επικρατούν, καθώς και τα ειδικότερα προβλήματα των κοινωνιών, σε συνδυασμό με τις δυνατότητες του κράτους για την ικανοποίηση των κοινωνικών απαιτήσεων.

Υπήρξαν, άραγε, περισσότερες ενωτικές ενέργειες από τον συντηρητικό χώρο ή από τον αυτοαποκαλούμενο προοδευτικό; Το ΚΚΕ το νομιμοποίησε μία κυβέρνηση την οποία οι αντίπαλοί της τη χαρακτήριζαν συντηρητική. Η κοινωνική πολιτική που υποτίθεται ότι ακολουθήθηκε από κεντροαριστερές κυβερνήσεις καταχρέωσε τη χώρα, ενώ εκείνα τα χρόνια διογκώθηκαν η παραοικονομία και ο δημόσιος τομέας, και διευρύνθηκε η διαφθορά σε αυτόν.

Επομένως, το τελικό αποτέλεσμα δεν το θεωρείς και απόρροια προοδευτικότητας. Μάλλον λαϊκισμού. Συντηρητισμός και προοδευτικότητα, είτε το θέλουμε είτε όχι, είναι έννοιες με αρκετό υποκειμενικό υπόβαθρο. Kαι αυτός είναι ένας παραπάνω λόγος να μη δογματίζουν οι «προοδευτικάριοι», αναλογιζόμενοι τουλάχιστον ότι ο δογματισμός ακυρώνει τη «ριζοσπαστική» σκέψη τους, όπως την αυτοπροσδιορίζουν.


*Δημοσιεύτηκε στην Απογευματινή