Η Εξέγερση του Στόουνγουολ, αναφερόμενη και ως «Ταραχές του Στόουνγουολ», ήταν μια σειρά από αυθόρμητες, βίαιες διαδηλώσεις από τα μέλη της ομοφυλοφιλικής (ΛΟΑΤ) κοινότητας εναντίον μιας επιδρομής της αστυνομίας, που πραγματοποιήθηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της 28 Ιουνίου 1969, στο Στόουνγουολ Ιν, που βρίσκεται στο Γκρίνουιτς Βίλατζ, γειτονιά του Μανχάταν, στη Νέα Υόρκη. Αυτές οι διαδηλώσεις θεωρούνται ευρέως ότι αποτελούν το πιο σημαντικό γεγονός που οδήγησε στο απελευθερωτικό κίνημα των ομοφυλόφιλων και το σύγχρονο αγώνα για τα ΛΟΑΤ δικαιώματα στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Οι γκέι Αμερικανοί στη δεκαετία του 1950 και του 1960, αντιμετώπιζαν ένα εχθρικό νομικό σύστημα. Οι πρώτες ομοφυλοφιλικές ομάδες στις ΗΠΑ προσπάθησαν να αποδείξουν ότι οι ομοφυλόφιλοι θα μπορούσαν να αφομοιωθούν στην κοινωνία, και ήταν υπέρ της μη-συγκρουσιακής εκπαίδευσης για τους ομοφυλόφιλους και τους ετεροφυλόφιλους. Τα τελευταία χρόνια της δεκαετίας του 1960, όμως, ήταν πολύ ταραγμένα, καθώς πολλά κοινωνικά/πολιτικά κινήματα ήταν ενεργά, συμπεριλαμβανομένου του Κινήματος για τα Πολιτικά Δικαιώματα των Αφρό-αμερικάνων, της Αντικουλτούρα της δεκαετίας του 1960, και του κινήματος ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ. Αυτές οι επιρροές, σε συνδυασμό με το φιλελεύθερο περιβάλλον του Γκρίνουιτς Βίλατζ ήταν καταλυτικοί παράγοντες για τα γεγονότα του Στόουνγουολ.
Κατά τις δεκαετίες 1950 και 60, πολύ λίγοι χώροι δεχόταν ανοιχτά γκέι άτομα. Αυτοί οι χώροι που το κάνανε, ήταν συνήθως μπαρ αν και οι ιδιοκτήτες ή η μάνατζερ του χώρου σπάνια ήταν γκέι. Την εποχή εκείνη το Στόουνγουολ Ιν ανήκε στην Αμερικάνικη Μαφία. Η πελατεία του ήταν διάφοροί, και ήταν γνωστό ότι ήταν δημοφιλές στους φτωχότερους και πιο περιθωριοποιημένους της γκέι κοινότητας . Οι επιδρομές της αστυνομίας σε γκέι μπαρ ήταν ρουτίνα στη δεκαετία του 1960, αλλά οι αξιωματικοί έχασαν γρήγορα τον έλεγχο της κατάστασης στο μπαρ Stonewall Inn. Προέλκυσαν ένα πλήθος που ήταν έτοιμο να ξεκινήσει σοβαρά επεισόδια.
Αυτή τη φορά όμως οι θαμώνες του μπαρ δεν υποχώρησαν ούτε διασκορπίστηκαν όπως συνέβαινε σχεδόν πάντα στο παρελθόν. Η οργή τους ξεχείλιζε, καθώς παρακολουθούσαν τους συλληφθέντες φίλους και γνωστούς του να στοιβάζονται στις κλούβες της αστυνομίας. Άρχισαν να φωνάζουν συνθήματα κατά των αστυνομικών και να εκτοξεύουν μπουκάλια και σκουπίδια εναντίον τους. Συνηθισμένοι στην παθητική συμπεριφορά τους, ακόμη και από μεγαλύτερες ομάδες ομοφυλοφίλων, οι αστυνομικοί αιφνιδιάστηκαν. Ζήτησαν ενισχύσεις και ταμπουρώθηκαν μέσα στο μπαρ.
Από την πλευρά τους οι εξαγριωμένοι πελάτες του «Στόουνγουολ Ιν» πέρασαν στην αντεπίθεση. Έσπασαν τον υποτυπώδη αστυνομικό κλοιό, μπήκαν στο μπαρ και τού έβαλαν φωτιά. Οι αστυνομικές ενισχύσεις έφτασαν έγκαιρα και αφού κατόρθωσαν να σβήσουν την φωτιά, κατάφεραν τελικά να διασκορπίσουν το πλήθος, που ξεπερνούσε τα 400 άτομα.
Η ένταση μεταξύ της αστυνομίας της Νέας Υόρκης και γκέι κάτοικων του Γκρίνουιτς Βίλαταζ ξέσπασε σε περισσότερες διαμαρτυρίες το επόμενο βράδυ, και πάλι αρκετές νύχτες αργότερα.
Μέσα σε λίγες εβδομάδες, οι κάτοικοι άρχισαν γρήγορα να οργανώνονται σε ομάδες ακτιβιστών επικεντρωνόμενοι σε προσπάθειες για την καθιέρωση χώρων για τους ομοφυλόφιλους όπου θα μπορούσαν να είναι ανοικτοί με το σεξουαλικό προσανατολισμό τους, χωρίς το φόβο να συλληφθούν.
Αν και υπήρξαν και άλλες διαμαρτυρίες από γκέι ομάδες, τα γεγονότα του Στόουνγουολ, σηματοδότησαν την κοινό αγώνα των σεξουαλικών μειονοτήτων των ΗΠΑ για την αναγνώριση των δικαιωμάτων τους.
Η κληρονομιά του Στόουνγουολ
Μετά την εξέγερση του Στόουνγουολ, η ομοφυλοφιλική κοινότητα στη Νέα Υόρκη, αντιμετώπισε εμπόδια με βάση το φύλο, τη φυλή και την τάξη, στη διαδικασία να γίνουν μια συνεκτική κοινότητα. Μέσα σε έξι μήνες, σχηματίστηκαν στη Νέα Υόρκη δύο γκέι ακτιβιστικές οργανώσεις, η επικέντρωση των οποίων ήταν τακτικές αντιπαράθεσης, και ιδρύθηκαν τρεις εφημερίδες για την προώθηση των δικαιωμάτων τους. Μέσα σε λίγα χρόνια, οργανώσεις για τα δικαιώματα των γκέι είχαν ιδρυθεί σε όλη την ΗΠΑ και τον κόσμο. Στις 28 Ιουνίου του 1970, το πρώτο gay pride έλαβε χώρα στη Νέα Υόρκη, το Λος Άντζελες, το Σαν Φρανσίσκο και στο Σικάγο, για τον εορτασμό της επετείου της εξέγερσης. Παρόμοιες πορείες διοργανώθηκαν και σε άλλες πόλεις. Σήμερα, εκδηλώσεις ΛΟΑΤ υπερηφάνειας πραγματοποιούνται κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο, προς το τέλος του Ιουνίου, για να τιμήσουν τα γεγονότα του Στόουνγουολ Το Εθνικό Μνημείο Στόουνγουολ ιδρύθηκε στην περιοχή το 2016.
Το Στόουνγουολ έγινε το σύμβολο αντίστασης στις κοινωνικές και πολιτικές διακρίσεις και σφυρηλάτησε την αλληλεγγύη μεταξύ των διάφορων ομοφυλοφιλικών ομάδων. Παράλληλα αποτέλεσε τον καταλύτη για μια νέα γενιά ριζοσπαστικού πολιτικού και κοινωνικού ακτιβισμού, που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ και απλώθηκε σε πολλές χώρες του κόσμου.
Τα επόμενα χρόνια τα πράγματα θα αλλάξουν ριζικά όσον αφορά την αντιμετώπιση των ομοφυλοφίλων από τις αρχές και την κοινωνία. Το 1999, η Υπηρεσία Εθνικών Πάρκων των ΗΠΑ, θα συμπεριλάβει το «Στόουνγουολ Ιν» στο Εθνικό Μητρώο των Ιστορικών Χώρων και το 2016, ο αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα με διάταγμα χαρακτήρισε το «Στόουνγουόλ Ιν» και τον περιβάλλοντα χώρο ως εθνικό μνημείο.
Στις 6 Ιουνίου 2019, ο επικεφαλής της Αστυνομίας της Νέας Υόρκης, Τζέιμς Ο’ Νιλ ζήτησε συγγνώμη για την επιδρομή των αρχών στο «Στόουνγουολ Ιν», πριν από μισό αιώνα, χαρακτηρίζοντας το επεισόδιο αυτό ως «παρενόχληση» που ήταν «καθαρά και ξάστερα, λάθος».
