Το δράμα της Αργεντινής και ο επόμενος πρόεδρος Αλμπέρτο Φερνάντες
Αποστολος Ρουμπανης
Κάποτε ο Χούλιο Μαρία Σανγκινέτι, πρόεδρος της Ουρουγουάης (1985-1990 και 1995-2000) και δημοσιογράφος, είχε πει ότι η Αργεντινή είναι πιο συναρπαστική χώρα για να είσαι δημοσιογράφος με το σκεπτικό ότι δεν πλήττεις ποτέ. Πάντα συμβαίνει κάτι.
Δεν είχε άδικο, διότι αυτό που συνήθως συμβαίνει είναι μια οικονομική κρίση. Είναι σχεδόν «γραμμένη» στο DNA των Αργεντινών, σε βαθμό που και οι ίδιοι την περιμένουν υπομονετικά, όπως λένε.
Η χώρα έγινε διάσημη στην Ελλάδα την περίοδο των «Αγανακτισμένων», με το περίφημο ελικόπτερο. Ήταν το μεταφορικό μέσο που χρησιμοποίησε το 2001 ο μακαρίτης πρόεδρος Φερνάντο ντε λα Ρούα για να εγκαταλείψει το Προεδρικό Μέγαρο, όταν το Μπουένος Άιρες βρισκόταν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας.
Μετά ήρθαν στην εξουσία οι περονιστές Νέστορ Κίρσνερ (2003-2007) και Κριστίνα Φερνάντες (2007-20015), που κατάφεραν να σταθεροποιήσουν την οικονομία, να αποπληρώσουν το ΔΝΤ, τυπώνοντας όμως μπόλικο χρήμα για επιδόματα. Η διόλου ανταγωνιστική αργεντινή οικονομία παρέμεινε αποκλεισμένη από τον υπόλοιπο κόσμο (με εξαίρεση τα ανοίγματα σε Βενεζουέλα, Κίνα και Ρωσία), ο πληθωρισμός στα ύψη, η διαφθορά έκανε πάρτι.
Κάπως έτσι το 2015 οι Αργεντινοί έφεραν στην εξουσία τον μεγιστάνα επιχειρηματία Μαουρίσιο Μάκρι, ο οποίος συνασπίστηκε με το ιστορικό κόμμα των Ριζοσπαστών (UCR) και έστειλε τους περονιστές στην Αντιπολίτευση.
Ο Μάκρι υποσχέθηκε να ανοίξει την οικονομία στον υπόλοιπο πλανήτη, να αφήσει τη Δικαιοσύνη ήσυχη να διερευνήσει τα δεκάδες σκάνδαλα της προηγούμενης κυβέρνησης (πράγμα που έγινε), να κάνει την Αργεντινή μια «σύγχρονη, κανονική χώρα».
Τα δύο πρώτα της κυβέρνησής του ο κόσμος έκανε υπομονή, παρά τις τερατώδεις αυξήσεις στο ρεύμα, στα καύσιμα, στο κόστος ζωής. Η φτώχεια ξεπέρασε το 30% του πληθυσμού, ενώ τα χειρότερα ήρθαν το 2018, όταν η Αργεντινή βρέθηκε στη δίνη μιας νέας νομισματικής κρίσης. Η ισοτιμία του πέσο με το δολάριο εκτινάχθηκε, ο πρόεδρος Μάκρι αναγκάστηκε να ζητήσει τη βοήθεια του ΔΝΤ και να λάβει ένα δάνειο-μαμούθ 60 δισ. δολαρίων. Και μόνο η λέξη «ΔΝΤ» στη χώρα προκαλεί τρόμο.
Για τον Μάκρι το επόμενο χτύπημα ήταν οι προκριματικές εκλογές του Αυγούστου του 2019, μια διαδικασία που καθιερώθηκε πριν από λίγα χρόνια ώστε οι πολίτες να επιλέγουν τους υποψήφιους των κομμάτων για την προεδρία. Οι προεδρικές θα γίνουν τον Οκτώβριο.
Ο ίδιος πίστευε ότι οι Αργεντινοί θα ψηφίσουν με την καρδιά. Θα εκτιμήσουν τα μεγάλα έργα υποδομών (έγιναν πολλά) και θα στείλουν και πάλι ένα ηχηρό μήνυμα απόρριψης των περονιστών. «Το παρελθόν δεν πρέπει να επιστρέψει» έλεγε και ξανάλεγε, βάζοντας στο στόχαστρό του τους διεφθαρμένους υπουργούς της προκατόχου του, αλλά και τη συμπάθεια που οι περονιστές δείχνουν στον Μαδούρο της Βενεζουέλας.
Τον άκουσαν οι συμπατριώτες του; Όχι. Διότι δεν ψήφισαν με την καρδιά, αλλά με το μυαλό στο άδειο πορτοφόλι. Και στις προκριματικές ουσιαστικά έδειξαν ποιος θα είναι ο επόμενος πρόεδρος: Ο Αλμπέρτο Φερνάντες.
Ποιος είναι ο Αλμπέρτο Φερνάντες
Ο Αλμπέρτο Φερνάντες δεν ήταν άγνωστος στην πολιτική σκηνή, αφού υπήρξε στέλεχος στην κυβέρνηση του προέδρου Κίρσνερ και για μικρό διάστημα στέλεχος της διαδόχου του Κριστίνα Φερνάντες. Μετά διαφώνησε, αποχώρησε και επέστρεψε στο αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου του Μπουένος Άιρες για διδασκαλία.
Οι περονιστές έψαχναν όμως πρόσωπο για να διεκδικήσουν την προεδρία το 2019. Η τέως πρόεδρος Κριστίνα Φερνάντες δεν έκρυβε βέβαια την επιθυμία της να επιστρέψει στο προεδρικό μέγαρο, αλλά υπήρχε ένα πρόβλημα: Δεν μπορούσε να ενώσει το κόμμα, διότι στους περισσότερους είναι αντιπαθής. Έτσι, αποφάσισε να προτείνει στον Φερνάντες να είναι υποψήφιος για πρόεδρος και η ίδια να κατέβει ως... αντιπρόεδρος.
Στο κόμμα του προέδρου Μάκρι χάρηκαν όταν έμαθαν αυτή την εξέλιξη, διότι θεωρούσαν ότι οι πολίτες θα δουν την «παγίδα»: Η Κριστίνα θα έβαζε μια μαριονέτα στη θέση του προέδρου για να κινεί η ίδια τα νήματα ως... αντιπρόεδρος.
Όμως οι πολίτες δεν ασχολήθηκαν με παγίδες και παρασκήνιο, αλλά σκέφτηκαν την τσέπη τους. Έτσι ο Φερνάντες σάρωσε στις προκριματικές εκλογές με ποσοστό 47% με τον Μάκρι να μένει στο 32%. Το αποτέλεσμα ήταν το λιγότερο σοκαριστικό για τον νυν πρόεδρο.
Μετά ήρθε η αντίδραση των αγορών. Προβλέποντας την άνοδο στην εξουσία μιας κυβέρνησης με διάθεση σύγκρουσης με το ΔΝΤ, αλλά και σύσφιξης των σχέσεων με τη Βενεζουέλα του Μαδούρο, έστειλαν στον πάτο το ταλαιπωρημένο αργεντινό νόμισμα. Εξαλλος με την ψήφο των Αργεντινών έγινε και ο πρόεδρος της Βραζιλίας, Ζαΐρ Μπολσονάρο. Οι μόνοι που χάρηκαν ήταν οι ηγέτες της Βενεζουέλας.
Ο Μάκρι «βασανίζεται» πλέον να ολοκληρώσει τη θητεία του, ενώ παράλληλα το έριξε στις παροχές: Την επομένη των εκλογών αποφάσισε να στηρίξει τους μη προνομιούχους ανακοινώνοντας πακέτο οικονομικών μέτρων που περιλαμβάνει ακόμα και την κατάργηση του ΦΠΑ στα βασικά είδη διατροφής. Ουσιαστικά υιοθέτησε τα μέτρα που επί τέσσερα χρόνια απέρριπτε. Και άλλαξε και υπουργό Οικονομικών.
«Βασανίζεται» όμως και ο Αλμπέρτο Φερνάντες. Όσο και αν είναι μαθηματικά βέβαιο ότι θα γίνει πρόεδρος της Αργεντινής, πρέπει να πείσει ότι αυτός θα είναι το αφεντικό και όχι μαριονέτα.
Προσπαθεί δε να κρατήσει αποστάσεις από τη λατρεία της μέλλουσας αντιπροέδρου του στη Βενεζουέλα του Μαδούρο, ενώ για το ΔΝΤ μιλά για «επαναδιαπραγμάτευση της συμφωνίας». Περιέργως, είναι υποχρεωμένος να διατηρεί δίαυλο επικοινωνίας με τον νυν πρόεδρο Μάκρι, διότι η χώρα χρειάζεται ηρεμία. Αν τιναχθούν όλα στον αέρα τώρα, επειδή «έτσι κρίνουν οι αγορές», τι θα παραλάβει μετά τις προεδρικές εκλογές;
Αυτοί που βασανίζονται περισσότερο είναι οι Αργεντινοί. Που για μια ακόμα φορά δεν ξέρουν τι τους ξημερώνει.
Οι «φόρμουλες» με το ίδιο επώνυμο
Στην Αργεντινή, όπως και σε άλλες χώρες της Νοτίου Αμερικής ισχύει αυτό που γνωρίζουμε από τις ΗΠΑ: Στις εκλογές ο πολιτικός που διεκδικεί την προεδρία συνοδεύεται από έναν υποψήφιο αντιπρόεδρο. Ο τελευταίος είναι και επικεφαλής της Γερουσίας, συνδέει δηλαδή την Εκτελεστική με τη Νομοθετική Εξουσία.
Στις ΗΠΑ το ζεύγος αποκαλείται «ticket»: Ο Ομπάμα είχε τον Μπάιντεν. Ο Ντόναλντ Τραμπ τον Μάικ Πενς.
Στην Αργεντινή έχουν επιλέξει τον όρο «fόrmula». Στην περίπτωση του Αλμπέρτο Φερνάντες και της... αντιπροέδρου του Κριστίνα Φερνάντες, η «φόρμουλα» έχει το ίδιο επώνυμο: Φερνάντες/Φερνάντες.
Το ίδιο είχε συμβεί και το 1973 με τον ιστορικό πρόεδρο της χώρας, Χουάν Περόν. Τότε, είχε διεκδικήσει για τρίτη φορά την προεδρία (σε προχωρημένη ηλικία) και ως αντιπρόεδρο στη δική του «φόρμουλα» είχε την τρίτη σύζυγό του, Ισαβέλ Περόν.
Ο Περόν πέθανε το 1974, η αντιπρόεδρος Ισαβέλ έγινε αυτόματα πρόεδρος. Το ίδιο είχε συμβεί στο παρελθόν και στις ΗΠΑ με την παραίτηση ή δολοφονία εν ενεργεία προέδρου. Το ίδιο συνέβη και στη Βραζιλία το 2016 με την καθαίρεση της προέδρου Ντίλμα Ρουσέφ και την ανάδειξη στην προεδρία του αντιπροέδρου Τεμέρ.
Η Ισαβέλ ανατράπηκε το 1976 από τους στρατιωτικούς. Σήμερα ζει στη Μαδρίτη.
Δεν είχε άδικο, διότι αυτό που συνήθως συμβαίνει είναι μια οικονομική κρίση. Είναι σχεδόν «γραμμένη» στο DNA των Αργεντινών, σε βαθμό που και οι ίδιοι την περιμένουν υπομονετικά, όπως λένε.
Η χώρα έγινε διάσημη στην Ελλάδα την περίοδο των «Αγανακτισμένων», με το περίφημο ελικόπτερο. Ήταν το μεταφορικό μέσο που χρησιμοποίησε το 2001 ο μακαρίτης πρόεδρος Φερνάντο ντε λα Ρούα για να εγκαταλείψει το Προεδρικό Μέγαρο, όταν το Μπουένος Άιρες βρισκόταν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας.
Μετά ήρθαν στην εξουσία οι περονιστές Νέστορ Κίρσνερ (2003-2007) και Κριστίνα Φερνάντες (2007-20015), που κατάφεραν να σταθεροποιήσουν την οικονομία, να αποπληρώσουν το ΔΝΤ, τυπώνοντας όμως μπόλικο χρήμα για επιδόματα. Η διόλου ανταγωνιστική αργεντινή οικονομία παρέμεινε αποκλεισμένη από τον υπόλοιπο κόσμο (με εξαίρεση τα ανοίγματα σε Βενεζουέλα, Κίνα και Ρωσία), ο πληθωρισμός στα ύψη, η διαφθορά έκανε πάρτι.
Κάπως έτσι το 2015 οι Αργεντινοί έφεραν στην εξουσία τον μεγιστάνα επιχειρηματία Μαουρίσιο Μάκρι, ο οποίος συνασπίστηκε με το ιστορικό κόμμα των Ριζοσπαστών (UCR) και έστειλε τους περονιστές στην Αντιπολίτευση.
Ο Μάκρι υποσχέθηκε να ανοίξει την οικονομία στον υπόλοιπο πλανήτη, να αφήσει τη Δικαιοσύνη ήσυχη να διερευνήσει τα δεκάδες σκάνδαλα της προηγούμενης κυβέρνησης (πράγμα που έγινε), να κάνει την Αργεντινή μια «σύγχρονη, κανονική χώρα».
Τα δύο πρώτα της κυβέρνησής του ο κόσμος έκανε υπομονή, παρά τις τερατώδεις αυξήσεις στο ρεύμα, στα καύσιμα, στο κόστος ζωής. Η φτώχεια ξεπέρασε το 30% του πληθυσμού, ενώ τα χειρότερα ήρθαν το 2018, όταν η Αργεντινή βρέθηκε στη δίνη μιας νέας νομισματικής κρίσης. Η ισοτιμία του πέσο με το δολάριο εκτινάχθηκε, ο πρόεδρος Μάκρι αναγκάστηκε να ζητήσει τη βοήθεια του ΔΝΤ και να λάβει ένα δάνειο-μαμούθ 60 δισ. δολαρίων. Και μόνο η λέξη «ΔΝΤ» στη χώρα προκαλεί τρόμο.
Για τον Μάκρι το επόμενο χτύπημα ήταν οι προκριματικές εκλογές του Αυγούστου του 2019, μια διαδικασία που καθιερώθηκε πριν από λίγα χρόνια ώστε οι πολίτες να επιλέγουν τους υποψήφιους των κομμάτων για την προεδρία. Οι προεδρικές θα γίνουν τον Οκτώβριο.
Ο ίδιος πίστευε ότι οι Αργεντινοί θα ψηφίσουν με την καρδιά. Θα εκτιμήσουν τα μεγάλα έργα υποδομών (έγιναν πολλά) και θα στείλουν και πάλι ένα ηχηρό μήνυμα απόρριψης των περονιστών. «Το παρελθόν δεν πρέπει να επιστρέψει» έλεγε και ξανάλεγε, βάζοντας στο στόχαστρό του τους διεφθαρμένους υπουργούς της προκατόχου του, αλλά και τη συμπάθεια που οι περονιστές δείχνουν στον Μαδούρο της Βενεζουέλας.
Τον άκουσαν οι συμπατριώτες του; Όχι. Διότι δεν ψήφισαν με την καρδιά, αλλά με το μυαλό στο άδειο πορτοφόλι. Και στις προκριματικές ουσιαστικά έδειξαν ποιος θα είναι ο επόμενος πρόεδρος: Ο Αλμπέρτο Φερνάντες.
Ποιος είναι ο Αλμπέρτο Φερνάντες
Ο Αλμπέρτο Φερνάντες δεν ήταν άγνωστος στην πολιτική σκηνή, αφού υπήρξε στέλεχος στην κυβέρνηση του προέδρου Κίρσνερ και για μικρό διάστημα στέλεχος της διαδόχου του Κριστίνα Φερνάντες. Μετά διαφώνησε, αποχώρησε και επέστρεψε στο αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου του Μπουένος Άιρες για διδασκαλία.
Οι περονιστές έψαχναν όμως πρόσωπο για να διεκδικήσουν την προεδρία το 2019. Η τέως πρόεδρος Κριστίνα Φερνάντες δεν έκρυβε βέβαια την επιθυμία της να επιστρέψει στο προεδρικό μέγαρο, αλλά υπήρχε ένα πρόβλημα: Δεν μπορούσε να ενώσει το κόμμα, διότι στους περισσότερους είναι αντιπαθής. Έτσι, αποφάσισε να προτείνει στον Φερνάντες να είναι υποψήφιος για πρόεδρος και η ίδια να κατέβει ως... αντιπρόεδρος.
Στο κόμμα του προέδρου Μάκρι χάρηκαν όταν έμαθαν αυτή την εξέλιξη, διότι θεωρούσαν ότι οι πολίτες θα δουν την «παγίδα»: Η Κριστίνα θα έβαζε μια μαριονέτα στη θέση του προέδρου για να κινεί η ίδια τα νήματα ως... αντιπρόεδρος.
Όμως οι πολίτες δεν ασχολήθηκαν με παγίδες και παρασκήνιο, αλλά σκέφτηκαν την τσέπη τους. Έτσι ο Φερνάντες σάρωσε στις προκριματικές εκλογές με ποσοστό 47% με τον Μάκρι να μένει στο 32%. Το αποτέλεσμα ήταν το λιγότερο σοκαριστικό για τον νυν πρόεδρο.
Μετά ήρθε η αντίδραση των αγορών. Προβλέποντας την άνοδο στην εξουσία μιας κυβέρνησης με διάθεση σύγκρουσης με το ΔΝΤ, αλλά και σύσφιξης των σχέσεων με τη Βενεζουέλα του Μαδούρο, έστειλαν στον πάτο το ταλαιπωρημένο αργεντινό νόμισμα. Εξαλλος με την ψήφο των Αργεντινών έγινε και ο πρόεδρος της Βραζιλίας, Ζαΐρ Μπολσονάρο. Οι μόνοι που χάρηκαν ήταν οι ηγέτες της Βενεζουέλας.
Ο Μάκρι «βασανίζεται» πλέον να ολοκληρώσει τη θητεία του, ενώ παράλληλα το έριξε στις παροχές: Την επομένη των εκλογών αποφάσισε να στηρίξει τους μη προνομιούχους ανακοινώνοντας πακέτο οικονομικών μέτρων που περιλαμβάνει ακόμα και την κατάργηση του ΦΠΑ στα βασικά είδη διατροφής. Ουσιαστικά υιοθέτησε τα μέτρα που επί τέσσερα χρόνια απέρριπτε. Και άλλαξε και υπουργό Οικονομικών.
«Βασανίζεται» όμως και ο Αλμπέρτο Φερνάντες. Όσο και αν είναι μαθηματικά βέβαιο ότι θα γίνει πρόεδρος της Αργεντινής, πρέπει να πείσει ότι αυτός θα είναι το αφεντικό και όχι μαριονέτα.
Προσπαθεί δε να κρατήσει αποστάσεις από τη λατρεία της μέλλουσας αντιπροέδρου του στη Βενεζουέλα του Μαδούρο, ενώ για το ΔΝΤ μιλά για «επαναδιαπραγμάτευση της συμφωνίας». Περιέργως, είναι υποχρεωμένος να διατηρεί δίαυλο επικοινωνίας με τον νυν πρόεδρο Μάκρι, διότι η χώρα χρειάζεται ηρεμία. Αν τιναχθούν όλα στον αέρα τώρα, επειδή «έτσι κρίνουν οι αγορές», τι θα παραλάβει μετά τις προεδρικές εκλογές;
Αυτοί που βασανίζονται περισσότερο είναι οι Αργεντινοί. Που για μια ακόμα φορά δεν ξέρουν τι τους ξημερώνει.
Οι «φόρμουλες» με το ίδιο επώνυμο
Στην Αργεντινή, όπως και σε άλλες χώρες της Νοτίου Αμερικής ισχύει αυτό που γνωρίζουμε από τις ΗΠΑ: Στις εκλογές ο πολιτικός που διεκδικεί την προεδρία συνοδεύεται από έναν υποψήφιο αντιπρόεδρο. Ο τελευταίος είναι και επικεφαλής της Γερουσίας, συνδέει δηλαδή την Εκτελεστική με τη Νομοθετική Εξουσία.
Στις ΗΠΑ το ζεύγος αποκαλείται «ticket»: Ο Ομπάμα είχε τον Μπάιντεν. Ο Ντόναλντ Τραμπ τον Μάικ Πενς.
Στην Αργεντινή έχουν επιλέξει τον όρο «fόrmula». Στην περίπτωση του Αλμπέρτο Φερνάντες και της... αντιπροέδρου του Κριστίνα Φερνάντες, η «φόρμουλα» έχει το ίδιο επώνυμο: Φερνάντες/Φερνάντες.
Το ίδιο είχε συμβεί και το 1973 με τον ιστορικό πρόεδρο της χώρας, Χουάν Περόν. Τότε, είχε διεκδικήσει για τρίτη φορά την προεδρία (σε προχωρημένη ηλικία) και ως αντιπρόεδρο στη δική του «φόρμουλα» είχε την τρίτη σύζυγό του, Ισαβέλ Περόν.
Ο Περόν πέθανε το 1974, η αντιπρόεδρος Ισαβέλ έγινε αυτόματα πρόεδρος. Το ίδιο είχε συμβεί στο παρελθόν και στις ΗΠΑ με την παραίτηση ή δολοφονία εν ενεργεία προέδρου. Το ίδιο συνέβη και στη Βραζιλία το 2016 με την καθαίρεση της προέδρου Ντίλμα Ρουσέφ και την ανάδειξη στην προεδρία του αντιπροέδρου Τεμέρ.
Η Ισαβέλ ανατράπηκε το 1976 από τους στρατιωτικούς. Σήμερα ζει στη Μαδρίτη.
