Δύο επιστολές, μία του προέδρου της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας, Στέβο Πεντάροφσκι και μία του πρωθυπουργού της χώρας, Ζόραν Ζάεφ, προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, με τις οποίες του ζητούν να αποδεχθεί την «έκκλητο προσφυγή» και να εξισώσει τους πιστούς Ορθόδοξους Χριστιανούς των Σκοπίων με τους άλλους Ορθόδοξους Χριστιανούς σε ολόκληρο τον Κόσμο, απειλούν να βυθίσουν τα Βαλκάνιασε νέο γύρο εσωστρέφειας.
Στις επιστολές διατυπώνεται το αίτημα της Εκκλησίας της γειτονικής χώρας να της αποδοθεί τόμος αυτοκεφαλίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Στη γειτονική χώρα υπάρχουν δύο Εκκλησίες, η «Ορθόδοξη Αρχιεπισκοπή της Αχρίδας» η οποία υπάγεται στο Πατριαρχείο της Σερβίας και είναι αναγνωρισμένη και η «Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία - Αρχιεπισκοπή Αχριδών», η οποία χαρακτηρίζεται ως σχισματική και είναι αυτή που ζητάει να της αποδοθεί η αυτοκεφαλία. Η δεύτερη, είναι η Εκκλησία που προέκυψε από την απόσχιση των μητροπόλεων Σκοπίων, Ζλετόβου-Στρωμνίτσας, Αχρίδας – Βιτωλίων από τη σερβική Εκκλησία το 1958, η οποία είχε ως αποτέλεσμα να θεωρηθεί σχιμασματική η «Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία» μετά την απόρριψη από την Αρχιερατική Σύνοδο της Σερβικής Εκκλησίας του αιτήματος για χορήγηση αυτοκεφαλίας.
Το ερώτημα που γεννάται είναι για ποιους λόγους μετατοπίστηκε η θέση της Εκκλησίας της γειτονικής χώρας από το 2018 μέχρι το 2020 κι αυτό γιατί στις επιστολές γίνεται αναφορά για «Μακεδονική ορθόδοξη εκκλησία – Αρχιεπισκοπή Αχριδών» ενώ τον Μάιο του 2018 η Εκκλησία των Σκοπίων με επιστολή που συνοδευόταν και από επιστολή του Ζόραν Ζάεφ εμφανιζόταν διατεθειμένη να εγκαταλείψει την ονομασία «Μακεδονική ορθόδοξη εκκλησία» και να μετονομαστεί σε «Αρχιεπισκοπή Αχριδών». Ήταν μάλιστα θέμα που είχε απασχολήσει και την Εκκλησία της Ελλάδος.
Η επίσκεψη στο Φανάρι
Οι επιστολές Πεντάροφσκι και Ζάεφ για απόδοση αυτοκεφαλίας έρχονται σε συνέχεια επίσκεψης που είχαν πραγματοποιήσει τον περασμένο Ιανούαριο στο Οικουμενικό Πατριαρχείο ο Ζόραν Ζάεφ με τον τότε υπηρεσιακό πρωθυπουργό της χώρας Ολιβερ Σπασόφσκι, κατόπιν πρόσκλησης του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου. ο εκπρόσωπος της Συνόδου της «Μακεδονικής Ορθόδοξης Εκκλησίας- Αρχιεπισκοπή Αχριδών», μητροπολίτης Τιμόθεος, είχε εκφράσει την προσδοκία ότι το θέμα του αυτοκεφάλου της σχισματικής «Μακεδονικής Ορθόδοξης Εκκλησίας- Αρχιεπισκοπή Αχριδών» θα συζητηθεί σε μία από τις συνόδους του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Οι εξελίξεις με το αίτημα αυτοκεφαλίας της Εκκλησίας των Σκοπίων και η στάση του Πατριαρχείου Σερβίας, φέρνει για ακόμα μία φορά αντιμέτωποτο Πατριαρχείο Μόσχας με το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, μετά την αυτοκεφαλία της Ουκρανίας.
Στο επίκεντρο της διαφαινόμενης σύγκρουσης των δύο εκκλησιών, οι οποίες έχουν διακόψει την ευχαριστιακή κοινωνία, βρίσκεται η δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Σερβίας στα εδάφη της γειτονικής χώρας και το γεγονός ότι η εκκλησία που ζητάει τον τόμο της αυτοκεφαλίας, για τους Σέρβους θεωρείται σχισματική.
Σύμφωνα με ανθρώπους που γνωρίζουν καλά τις ισορροπίες στην Ορθοδοξία, το Πατριαρχείο Μόσχας εξαργυρώνει τη στήριξη που του παρείχε το Πατριαρχείο Σερβίας στο ζήτημα της αυτοκεφαλίας της Ουκρανικής Εκκλησίας, το οποίο δεν έχει αναγνωρίσει.
Στους κόλπους της ρωσικής εκκλησίας, τα αιτήματα αυτοκεφαλίας της Ουκρανίας και των Σκοπίων ερμηνεύονται ως απόπειρα παρέμβασης, οριακά «εισβολής», του Οικουμενικού Πατριαρχείου σε άλλες τοπικές εκκλησίες, μία στρατηγική η οποία, σύμφωνα πάντα με τους Ρώσους, είναι καλά οργανωμένη και θα έχει συνέχεια.
Εκκλησιαστικοί κύκλοι, απαντώντας στις κατηγορίες αυτές, επισημαίνουν το προνόμιο του Οικουμενικού Πατριάρχου να χορηγεί την αυτοκεφαλία, για την περίπτωση της Ουκρανίας, και την πρόσκληση σε διάλογο που είχε απευθύνει ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος τον Ιανουάριο προς όλες τις πλευρές για την εξεύρεση λύσης, διάλογος που πήγε πίσω λόγω της πανδημίας. Η ανακοίνωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου ανέφερε χαρακτηριστικά: «ἀπεφασίσθη νά προσκληθοῦν εἰς τήν ἕδραν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἀντιπροσωπεῖαι τῆς Ἐκκλησίας τῆς Σερβίας καί τῆς ἐν τῇ χώρᾳ αὐτῶν Ἐκκλησίας, πρός διαβούλευσιν καί προσπάθειαν ἐξευρέσεως κοινῶς ἀποδεκτῆς λύσεως».
Τη διατυπωμένη θέση του Οικουμενικού Πατριαρχείου περί διαλόγου δεν φαίνεται να συμμερίζεται η κυβέρνηση της Σερβίας, η οποία είναι κάθετα αντίθετη, υποστηρίζοντας την Ορθόδοξη Αρχιεπισκοπή της Αχρίδας η οποία υπάγεται στο Πατριαρχείο της Σερβίας και είναι η μόνη κανονικά αναγνωρισμένη Ορθόδοξη εκκλησία.
Ο πραγματικός λόγος της αντίθεσης των Σέρβων στον διάλογο για την Εκκλησία της γειτονικής χώρας, εδράζεται στα νοτιοδυτικά της σύνορα και συγκεκριμένα στο Μαυροβούνιο. Αυτό φάνηκε άλλωστε και στις δηλώσεις του Σέρβου υπουργού Εξωτερικών, Ίβιτσα Ντάτσιτς, ο οποίος ανέφερε χαρακτηριστικά:
«Εμείς επιθυμούμαι να λυθεί το ζήτημα αλλά οι κανόνες της Ορθόδοξης Εκκλησίας πρέπει ασφαλώς να γίνονται σεβαστοί. Αναμένουμε από τον Οικουμενικό Πατριάρχη να επιδείξει συνέπεια και να τηρήσει την ίδια στάση, όπως έπραξε προ καιρού όταν δήλωσε αντίθετος στην δημιουργία αποκαλούμενης Ορθόδοξης Εκκλησίας του Μαυροβουνίου» η οποία βρίσκεται σε πλήρη ταύτιση με την κυβέρνηση της χώρας.
Ο φόβος των Σέρβων είναι ότι μία πιθανή αυτοκεφαλία της σχισματικής «Μακεδονικής Ορθόδοξης Εκκλησίας», θα προκαλέσει ντόμινο στα Βαλκάνιαφέρνοντας πιο κοντά την αυτοκεφαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας του Μαυροβουνίου, η οποία δεν αναγνωρίζεται αλλά έχει άμεση εμπλοκή με τα πολιτικά πράγματα της χώρας και την κυβέρνηση η οποία διεκδικεί με νόμο την ιδιοκτησία των πολιτιστικών μνημείων, όπως εκκλησίες, μοναστήρια και θρησκευτικοί τόποι.
