Ιεροσόλυμα – Πανάγιος Τάφος: Ο ομφαλός της οικουμένης

Μία ημέρα μετά την Κυριακή του Θωμά και το τέλος της Διακαινησίμου Εβδομάδας και πάνω από μία εβδομάδα μετά το Μεγάλο Σάββατο, στον Πανάγιο Τάφο όλα μοιάζουν ήρεμα. Οι 43 ακοίμητες κανδήλες (13 των Ορθόδοξων, 13 των Ρωμαιοκαθολικών, 13 των Αρμενίων, 4 των Κοπτών) καίνε αδιάλειπτα και η «αμετακίνητη σκάλα» βρίσκεται έξω από τον ναό της Αναστάσεως.

Στο εσωτερικό του Παναγίου Τάφου έχει επέλθει ηρεμία. Μία ηρεμία η οποία οφείλεται σε μία κατάσταση η οποία έχει διαμορφωθεί μετά από αιώνες, έτσι ώστε να τηρούνται οι ευαίσθητες ισορροπίες που καθιστούν τον χώρο και την πόλη μοναδική στον κόσμο.

Σε μία πόλη ιερή για τις τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες του κόσμου (χριστιανισμό, ισλαμισμό και εβραϊσμό), ο Πανάγιος Τάφος αποτελεί ιερό σημείο για όλα τα χριστιανικά δόγματα. Η ιερότητα αυτή αποτυπώνεται και στο καθεστώς του Ναού το οποίο μοιράζεται μεταξύ της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας, της Ρωμαιοκαθολικής, της Κοπτικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, της Αρμενικής Αποστολικής Εκκλησίας, της Συριακής Ορθόδοξης Εκκλησίας και της Ορθόδοξης Εκκλησίας Tewahedo της Ερυθραίας. Μπροστά στο Ιερό Κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου έχουν την ευθύνη να διαφυλάσσουν τον χώρο, τρεις θρησκευτικές Κοινότητες, το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο, το Τάγμα των Φραγκισκανών Μοναχών της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και το Αρμένικο Πατριαρχείο.

Η ευαίσθητη ισορροπία στην Αγία Γη, όπως συχνά αποκαλείται, αποτυπώνεται στο παράδοξο της «αμετακίνητης σκάλας» που βρίσκεται στο ίδιο σημείο εδώ και πάνω από έναν αιώνα.

Μία σκάλα που τοποθετήθηκε σε έναν τοίχο του Ναού της Αναστάσεως και από τότε κανείς δεν επιχειρεί να την αφαιρέσει από το σημείο, από τη στιγμή που κανείς δεν αναλαμβάνει την ευθύνη της τοποθέτησής της και μία ενδεχόμενη αφαίρεσή της θα επέρριπτε ευθύνη σε κάποιο δόγμα.

Όσα κατά καιρούς συμβαίνουν στους Αγίους Τόπους και το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων συγκεντρώνουν παραδοσιακά το ενδιαφέρον των κυβερνήσεων Ισραήλ, Ιορδανίας, Παλαιστίνης και Ελλάδας, του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των άλλων Πρεσβυγενών Πατρειαρχείων, του Βατικανού, του Πατριαρχείου Μόσχας και της Ρωσίας αλλά και των σλαβόφωνων Πατριαρχείων όπως και των ΗΠΑ.

Οι αντιφάσεις

Ο ιερός τόπος είναι γεμάτος από αντιφάσεις και μία πολύ λεπτή ισορροπία. Το 1118 ο Σαλάχ ελ Ντιν, μετά την κατάκτηση των Ιεροσολύμων, με διάταγμα ορίζει ότι «Πατριάρχης των Ελλήνων θα είναι ο κύριος του Καμάρ (ναού του Παναγίου Τάφου) και αυτός θα παίρνει από τον Τάφο του Ικάς το Άγιον Φως για να το μοιράζει στους Ναζωραίους (χριστιανούς)». Σύμφωνα με τις διεθνείς συνθήκες των Παρισίων (1856) και του Βερολίνου (1878), που καθορίζουν το καθεστώς των Προσκυνημάτων (Status Quo), οι Έλληνες Ορθόδοξοι Χριστιανοί έχουν το προνόμιο να προστατεύουν τα περισσότερα και σπουδαιότερα από αυτά. «Ουδεμία αλλοίωσις δύναται να επενεχθή εις το καθεστώς εν τοις αγίοις Τόποις», αναφέρει η συνθήκη του Βερολίνου, που αναγνωρίσθηκε από τη Μεγάλη Βρετανία, την Κοινωνία των Εθνών (1925) και τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών (1947).

Τα παραπάνω μπορεί να ορίζονται σαφώς ωστόσο δεν σημαίνει ότι δεν υπήρξαν συγκρούσεις εδώ και αιώνες ανάμεσα στα μέλη της Αγιοταφικής Αδελφότητας και τους μονοφυσίτες Αρμένιους, με τους δεύτερους να αμφισβητούν την πρωτοκαθεδρία των πρώτων,

Η διατήρηση της ασφάλειας στον χώρο διασφαλίζεται από ισραηλινές δυνάμεις ενώ τα κλειδιά βρίσκονται στην κατοχή δύο οικογενειών μουσουλμάνων εδώ και αιώνες. Ο λόγος είναι η αντιπαλότητα των χριστιανικών δογμάτων η οποία ανάγκασε τον 12^ο αιώνα, έναν Άραβα να δώσει τα κλειδιά σε δύο οικογένειες. Πρόκειται για την οικογένεια Joudeh που κρατά το κλειδί του ναού, και την οικογένεια Nuseibeh που έχει την ευθύνη να ανοίγει την πόρτα της εκκλησίας κάθε πρωί και να κλειδώνει το βράδυ.

Και ενώ στο εσωτερικό του Παναγίου Τάφου η ισορροπία μεταξύ των δογμάτων είναι εξαιρετικά λεπτή αλλά διατηρείται, η Ιερουσαλήμ ταλανίζεται από συγκρούσεις που δεν έχουν σταματήσει εδώ και σχεδόν μία χιλιετία με διαφορετικούς πρωταγωνιστές ανά περιόδους. Χριστιανούς Σταυροφόρους, Άραβες πολεμιστές, Ισραηλινούς, Παλαιστίνιους.

Ιεροί τόποι προσκυνήματος για τρεις θρησκείες. Ο Ναός του Πανάγιου Τάφου για όλα τα χριστιανικά δόγματα, το Δυτικό Τείχος ή Τείχος των Δακρύων, τμήμα του αρχαίου τείχους του όρους του Ναού, για τους Εβραίους και το Τέμενος του Αλ Ακσά για τους Μουσουλμάνους.

Η σύγκρουση Ισραηλινών και Παλαιστινίων

Η ανατολική Ιερουσαλήμ έχει βρεθεί στο επίκεντρο της παγκόσμιας δημοσιότητας τις τελευταίες ημέρες για τον ίδιο λόγο που βρίσκεται εδώ και δεκαετίες, τη σύγκρουση Ισραηλινών και Παλαιστινίων.

Η Ιερουσαλήμ παραμένει ακόμα και σήμερα μία πόλη χωρίς αναγνωρισμένο καθεστώς. Το status quo της πόλης θα ρυθμιζόταν από το Διεθνές Δίκαιο και από την απόφαση των Ηνωμένων Εθνών για τη διχοτόμηση της Παλαιστίνης το 1947. Το σχέδιο διχοτόμησης προέβλεπε δύο κράτη, ένα Παλαιστινιακό και ένα Εβραϊκό. Παρείχε στην Ιερουσαλήμ διεθνές στάτους και ρύθμιζε και το καθεστώς των Αγίων τόπων.

Από το 1967 και τον Πόλεμο των έξι ημερών, το Ισραήλ τη θεωρεί ως την επανενωμένη πρωτεύουσα του κράτους του Ισραήλ και έκτοτε υπάρχουν συγκρούσεις τόσο στη δυτική Ιερουσαλήμ όσο και στη Δυτική Όχθη και τη λωρίδα της Γάζας.

Οι συγκρούσεις αναζοπυρώθηκαν τις τελευταίες ημέρες με Παλαιστίνιους να έρχονται σε σύγκρουση με ισραηλινές αστυνομικές δυνάμεις στην πλατεία των Τζαμιών στην Ανατολική Ιερουσαλήμ και δεκάδες άτομα να τραυματίζονται. Αποτέλεσμα η συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ με θέμα την κατάσταση στην Ανατολική Ιερουσαλήμ. Η ένταηση κορυφώθηκε με τους Παλαιστίνιους να εκτοξεύουν ρουκέτες από τον θύλακα της Λωρίδας της Γάζας και τους Ισραηλινούς να απαντούν με αεροπορικούς βομβαρδισμούς.

Την ίδια ώρα, σε μικρή απόσταση η «αμετακίνητη σκάλα» παραμένει στη θέση της και οι κανδήλες συνεχίζουν να καίνε.