Την ώρα που γίνεται μεγάλη συζήτηση έτσι ώστε η Εκκλησία να μπει ακόμα πιο ενεργά στη διαδικασία παρακίνησης των πολιτών να κάνουν εμβόλιο, μία ιστορική αναδρομή στο 1864 μπορεί να φωτίσει το πώς είχε χειριστεί η Εκκλησία της Ελλάδος ανάλογες υγειονομικές κρίσεις, όπως η ευλογιά, επιστρατεύοντας πιο δραστικά μέτρα.

Στο μακρινό 1864, όταν η ευλογιά είχε κατακλύσει την Ελλάδα και οι κυβερνώντες προσπαθούσαν να βρουν έναν τρόπο καταπολέμησής της, η Ελλαδική Εκκλησία μέσω εγκυκλίου της Ιεράς Συνόδου, είχε απευθυνθεί στους κατά τόπους ιεράρχες και κατ΄ επέκταση το πλήρωμα της Εκκλησίας, προωθώντας τον εμβολιασμό.

Με σκληρές εκφράσεις για την εποχή, η Ιερά Σύνοδος στην εγκύκλιό της χαρακτηρίζει ως θανάσιμο αμάρτημα τον μη εμβολιασμό, προχωρώντας ένα βήμα παρακάτω αποκαλώντας όσους δεν εμβολιάζονται αυτόχειρες. Η χρονική απόσταση από το 1864 και την πανδημία της ευλογιάς μέχρι σήμερα, βρίσκει την ελληνική κοινωνία τελείως διαφορετική και σαφώς καλύτερα ενημερωμένη.

Αποδεικνύει ωστόσο ότι η Εκκλησία διαθέτει την ωριμότητα και τα εργαλεία έτσι ώστε να παρακινήσει τους πιστούς να εμβολιαστούν και κυρίως να απομονώσει τις αποκλίνουσες απόψεις στο εσωτερικό της.

Δευτερευόντως, η αναδρομή στο παρελθόν διαψεύδει και όλους εκείνους που επιχειρούν να κατηγορήσουν την Εκκλησία ότι αμφισβητεί την επιστήμη, παρά τις ξεκάθαρες δηλώσεις υπέρ του εμβολιασμού τόσο του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου όσο και του προκαθήμενου της Ελλαδικής Εκκλησίας Ιερώνυμου και πολλών Μητροπολιτών.

Στην εγκύκλιο του 1864 αναφέρεται χαρακτηριστικά: «ο δαμαλισμός (ενν. ο εμβολιασμός) ούτος και η κατά διαφόρους εποχάς επανάληψις αυτού ως δια της πείρας της ιατρικής επιστήμης τρανώτατα μέχρι τούδε απεδείχθη, είναι το μοναδικόν αντίδοτον φάρμακον καί τό ασφαλέστατο έν τη πασχούση κοινωνία μέσον προς ύφεσιν, προς αποτροπήν της μεταδόσεως και εντελή εξάλειψιν της ολεθρίου ταύτης νόσου».

Η εγκύκλιος της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος τον Ιούνιο του 1864

Αριθ. Πρωτ. 2997.

Περί δαμαλισμού και αναδαμαλισμού επί της νόσου ευλογίας.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Η ΙΕΡΑ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Προς τους κατά την Επικράτειαν Σεβ. Ιεράρχας

Επειδή η φθοροποιός νόσος της ευλογίας ενέσκηψεν ήδη εις όλον σχεδόν τό Κράτος, και βαθμηδόν το νόσημα τούτο οσημέραι λαμβάνον επίδοσιν καταμαστίζει την Ελληνικήν κοινωνίαν καταστρέφουσα την δημοσίαν υγείαν, και επειδή δυστυχώς, καθά ήδη πληροφορείται ή Σύνοδος επισήμως, ουχί μόνον παχυλή και ολέθρια πρόληψις τις επικρατεί παρά τοις πλείστοις των χριστιανών, οίτινες θεωρούντες τον δαμαλισμόν καί αναδαμαλισμόν ως περιττόν, αποφεύγουσιν αυτόν απολύτως, αλλά και κακή συνήθεια τις του εμβολιάζεσθαι κρύφα δια φυσικής ευλογίας, βλάβην μάλλον επιφερούσης ή ωφέλειαν, ενεργείται εισέτι εν ω ο δαμαλισμός ούτος και η κατά διαφόρους εποχάς επανάληψις αυτού ως δια της πείρας της ιατρικής επιστήμης τρανώτατα μέχρι τούδε απεδείχθη, είναι το μοναδικόν αντίδοτον φάρμακον καί τό ασφαλέστατο έν τη πασχούση κοινωνία μέσον προς ύφεσιν, προς αποτροπήν της μεταδόσεως και εντελή εξάλειψιν της ολεθρίου ταύτης νόσου, καί

Επειδή ή τοιαύτη παράβολος αδιαφορία και εις το εμβολιάζεσθαι άρνησις χριστιανών τινων ουχί μόνον τιμωρείται αυστηρώς υπό του νόμου, αλλ’ εν ταυτώ και τας βαρυτάτας εκκλησιαστικάς επιτιμήσεις καθ’ εαυτής επισύρει, καθ’ ότι ούτοι αρνούμενοι εις εαυτούς και εις την ιδίαν αυτών οικογένειαν τον εμβολιασμόν, και μηδόλως αναλογιζόμενοι, το μέγα τούτο βάρος του όπερ διαπράττουσι θανασίμου αμαρτήματος, γίνονται αυτόχειρες, ή ανάπηροι το σώμα και καταστρέφουσι προσέτι ιδίαις αυτών χερσίν τα ίδια αυτών φίλτατα, και ούτω καθιστάμενοι υπεύθυνοι ενώπιον θεού και ανθρώπων, επισύρουσιν εις εαυτούς την θείαν οργήν, και γίνονται υπόδικοι της αιωνίου κολάσεως και τιμωρητέοι και εν τω νυν αιώνι και εν τω μέλλλοντι, ή Σύνοδος μεριμνώσα πατρικώς, κατά το ιερόν αυτής καθήκον περί τε της ψυχικής σωτηρίας των τοιούτων χριστιανών καί αναρρύσεως εκ της τοιαύτης επικινδυνωδεστάτης νόσου, και επιθυμούσα, ίν’ απαλλάξη έκαστον χριστιανόν των εκ της τοιαύτης ψυχωλέθρου προλήψεως και προς τον δαμαλισμόν ολιγωρίας, αποκτεινουσών το σώμα εν ταυτώ και την ψυχήν, προερχομένων ολέθριων συνεπειών, προσκαλεί υμάς και δι’ υμών άπαντας τον υφ’ υμάς κλήρον και τους αρμοδίους του Κράτους ιεροκήρυκας, όπως διά της θείας διδασκαλίας και του ορθού λόγου καταδεικνύοντες εις τον λαόν τας δυσαρέστους συνεπείας της τε προς τούτο αρνήσεως και του διά φυσικής ευλογίας εν παραβύστω ενεργουμένου εμβολιασμού, προτρέψητε αυτόν επ’ εκκλησίας και εν παντί ευθέτω χρόνω και τόπω, νουθετούντες και καταπείθοντες αυτόν, ίνα έκαστος, προς ταχείαν αποσόβησιν και απαλλαγή της επιδημικής ταύτης ανθρωπωλέθρου νόσου, προστρέχη αόκνως και αυθορμήτως μετά πάσης προθυμίας εις τους παρά της Βασιλικής Κυβερνήσεως εμπεπιστευμένους το υπέρ της δημοσίας υγείας καθήκον επιστήμονας ιατρούς, όπως εμβολιάζηται παρ’ παρ’ αυτών εγκαίρως, προς αποφυγήν παντός απαισίου αποτελέσματος της νόσου ταύτης.

Ταύτα η Σύνοδος εντελλομένη υμίν πέποιθεν αδιστάκτως, ότι θέλετε καταβάλει πάσαν προσπάθειαν και επιστήσει συντόνως την προσοχήν υμών επί του σπουδαίου τούτου αντικειμένου, προς πραγματοποίησιν όσον τάχος τών σωτηριωδεστάτων τούτων Συνοδικών παραγγελμάτων.

Εν Αθήναις την 24 Ιουνίου 1864.

Ο Αθηνών ΘΕΟΦΙΛΟΣ, Πρόεδρος

Ο Αργολίδος ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ

Ο Φθιώτιδος ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΣ

Ο Χαλκίδος ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΣ

Ο Μαντινείας και Κυνουρίας ΘΕΟΦΑΝΗΣ

Ο Β’ Γραμματεύς Ιγνάτιος Β. Ηπειρώτης

(Αρχιμανδρίτου Στεφάνου Γιαννόπουλου, Συλλογή των Εγκυκλίων της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, εν Αθήναις 1901, σελ. 921-922)