Ο καθηγητής Παθολογίας Χαράλαμπος Γώγος είναι ένα από τα πρόσωπα που πρωταγωνιστούν την περίοδο της πανδημίας. Κορυφαίος επιστήμονας, με βαρύ βιογραφικό και σπουδαία εμπειρία, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή από την πρώτη στιγμή και οι απόψεις του έχουν βαρύνουσα σημασία. Ως μέλος της Επιτροπής Λοιμωξιολόγων, έχει βιώσει από κοντά τις προσπάθειες και την αγωνία όλων των φορέων για την καταπολέμηση του covid-19 και σήμερα μιλάει στα «Π» για τις τελευταίες εξελίξεις αναφορικά με το στέλεχος Δέλτα και τα νέα μέτρα αναχαίτισης του 4ου κύματος.
Επειδή έχει γίνει πολλή κουβέντα μετά τις δηλώσεις του κ. Σύψα ότι δεν υπήρξε απόφαση της επιτροπής για να βγάλουμε τη μάσκα σε εξωτερικούς χώρους, τι ισχύει τελικά;
H εισήγηση της επιτροπής, όπως παρουσιάστηκε και στην ενημέρωση της κ. Παπαευαγγέλου, ήταν να συνεχιστεί η χρήση της μάσκας με δεδομένη την εμβολιαστική κάλυψη αυτή τη στιγμή στη χώρα μας και την αποδεδειγμένη αξία της στον έλεγχο της πανδημίας, εκτός από την περίπτωση της κίνησης σε εξωτερικό χώρο και σε συνθήκες τήρησης της φυσικής απόστασης. Σε εσωτερικούς χώρους και σε συνθήκες συγχρωτισμού σε εξωτερικούς χώρους συνεστήθη η συνέχιση της χρήσης της μάσκας, την οποία πρέπει να έχουμε μαζί μας και να τη φοράμε σε αυτές τις περιπτώσεις.
Υπάρχει περίπτωση να ξαναβάλουμε τη μάσκα σε εξωτερικούς χώρους;
Δεν έχει συζητηθεί προς το παρόν κάτι παραπάνω από αυτό που προαναφέρθηκε. Να σημειώσω ότι η εκτεταμένη εμβολιαστική κάλυψη και η επίτευξη του αναγκαίου τείχους ανοσίας που θα προκύψει μπορούν να οδηγήσουν σε καλύτερες συνθήκες για την ελάττωση της χρήσης της μάσκας. Αυτό γίνεται ακόμα πιο σημαντικό λόγω της εμφάνισης νέων, υπερμεταδοτικών στελεχών, όπως του στελέχους Δέλτα. Να τονιστεί ότι η χρήση της μάσκας αποτέλεσε το βασικότερο όπλο στην αντιμετώπιση της πανδημίας μέχρι την εμφάνιση των εμβολίων. Και παραμένει εξαιρετικά σημαντικό μέχρι να επιτύχουμε το προσδοκώμενο ποσοστό συλλογικής ανοσίας.
Πώς θα καταλάβει κάποιος αν έχει τη μετάλλαξη Δέλτα;
Ποια συμπτώματα θα έχει; Φαίνεται ότι τα συμπτώματα του ανωτέρου αναπνευστικού, όπως ο πονόλαιμος, η ρινική καταρροή και ο βήχας, είναι συχνότερα στη νόσηση από το στέλεχος αυτό, σε κάθε περίπτωση όμως δεν υπάρχουν σαφή κλινικά διαγνωστικά κριτήρια που να διαχωρίζουν τα διαφορετικά στελέχη. Η σοβαρή νόσηση και η εμφάνιση πνευμονίας ή άλλων επιπλοκών αποτελούν τον κύριο κίνδυνο από τους κοροναϊούς.
Ισχύει η πρόβλεψη ότι θα έχουμε το τέταρτο κύμα της πανδημίας τον Αύγουστο;
Δυστυχώς, όπως είδατε, υπήρξε σημαντική και κυρίως ταχεία αύξηση των κρουσμάτων, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε τέταρτο κύμα, με κύριο όπλο για την αποφυγή του τον εμβολιασμό. Στόχος μας λοιπόν πρέπει να είναι να πείσουμε τους πολίτες που έχουν φόβο, ανησυχία ή αμφιβολίες για την ασφάλεια και αποτελεσματικότητα των εμβολίων και τον βασικό ρόλο τους στον έλεγχο της πανδημίας. Μην ξεχνάμε τη μεγάλη μεταδοτικότητα του νέου στελέχους και το γεγονός ότι, αφήνοντας χώρο στον ιό να πολλαπλασιάζεται, οδηγούμε συνεχώς στην εμφάνιση περαιτέρω μεταλλάξεων. H επιδημιολογική επιτήρηση, πάντως, είναι πλέον πολύ καλύτερη και σαφώς πιο εστιασμένη από το παρελθόν και περιλαμβάνει αρκετές παραμέτρους, ούτως ώστε έγκαιρα να αντιλαμβανόμεθα τη δυναμική της πανδημίας και να κάνουμε τις αναγκαίες παρεμβάσεις, ακόμα και κατά περιοχές. Ας αυξήσουμε λοιπόν τους εμβολιασμούς, για να μειώσουμε το τέταρτο κύμα και να προστατεύσουμε το σύστημα υγείας.
Εκτός από τα εμβόλια, μήπως θα πρέπει να μπει στην εξίσωση και ένα φάρμακο;
Φυσικά, έχει μεγάλη σημασία και η θεραπευτική αντιμετώπιση των πασχόντων. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν φάρμακα για τη θεραπευτική προσέγγιση των ασθενών, όπως η δεξαμεθαζόνη, η ρεμντεσιβίρη, η τοσιλιζουμάμπη και η μπαριστινίμπη, και φαίνονται στον ορίζοντα και νεότερα και πλέον αποτελεσματικά φάρμακα, τόσο στην κατηγορία των αντιικών όσο και στην κατηγορία των ανοσοτροποποιητικών και των μονοκλωνικών αντισωμάτων. Να τονίσω εδώ τη μεγάλη συνεισφορά και της ελληνικής ερευνητικής κοινότητος στην έρευνα για την ανάπτυξη σημαντικών φαρμακευτικών παρεμβάσεων στην COVID-19 (κολχικίνη, πλάσμα, αναστολείς κυτταροκινών, Τ-λεμφοκύτταρα κ.λπ.).
Από τη στιγμή που υπάρχει έντονος φόβος για το AstraZeneca και πολλές χώρες χορηγούν δεύτερη δόση με mRNA εμβόλιο, γιατί αυτό δεν το καθιερώνουμε και στην Ελλάδα;
Η επιτροπή δεν διεκδικεί το αλάθητο, αλλά σας διαβεβαιώ ότι σε κάθε περίπτωση αποφάσιζε και αποφασίζει με γνώμονα τα επιστημονικά δεδομένα, την εξειδικευμένη γνώση των μελών και τα επιδημιολογικά δεδομένα
Όπως γνωρίζετε, έχουν δοθεί οδηγίες από την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών για αλλαγή της πλατφόρμας για τη δεύτερη δόση, εάν έχουν εμφανιστεί σημαντικές παρενέργειες στην πρώτη. Διαφορετικά, μπορεί να γίνει η δεύτερη δόση με ασφάλεια. Αυτό γίνεται με παρέμβαση και γνωμάτευση από τον θεράποντα ιατρό. Έχει μεγάλη σημασία η μεγάλη διαθεσιμότητα που υπάρχει αυτή τη στιγμή σε όλες τις εγκεκριμένες πλατφόρμες εμβολίων στην Ευρώπη και στη χώρα μας.
Ποια ήταν η πιο δύσκολη στιγμή για εσάς αυτή την περίοδο;
Προσωπικά, έχω βρεθεί στην πρώτη γραμμή της πανδημίας και στα τρία κύματα, στο πρώτο κύμα στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Πάτρας, στο δεύτερο σε νοσοκομεία της Βόρειας Ελλάδας και στο τρίτο στην Αθήνα, με τη νοσηλεία ασθενών COVID στο νοσοκομείο «Λητώ». Θα έλεγα ότι η δυσκολότερη περίοδος ήταν η πρώτη, λόγω του αιφνιδιασμού, των λίγων δεδομένων που υπήρχαν τότε και της μεγάλης έκθεσης του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού λόγω έλλειψης εμβολίων. Ήταν όμως και η πιο συγκινητική στιγμή, γιατί έζησα την τεράστια προσπάθεια, με αυτοθυσία και αφοσίωση, όλου του προσωπικού του ΠΓΝ Πατρών, με ιδιαίτερα επιτυχημένη κατάληξη. Για άλλη μία φορά νιώθω την ανάγκη να τους ευχαριστήσω για την τεράστια προσφορά τους.
Έχει κάνει λάθη η επιτροπή. Ποιο θεωρείτε ότι είναι το σημαντικότερο;
Η επιτροπή έχει συνεδριάσει πάνω από 100 φορές από την έναρξη της πανδημίας και έχει αφιερώσει εκατοντάδες ώρες τόσο στις συνεδριάσεις όσο και στην προετοιμασία των θεμάτων. Δεν διεκδικεί το αλάθητο, αλλά σας διαβεβαιώ ότι σε κάθε περίπτωση αποφάσιζε και αποφασίζει με γνώμονα τα επιστημονικά δεδομένα από τη διεθνή εμπειρία και βιβλιογραφία, την εξειδικευμένη γνώση των μελών σε συγκεκριμένα αντικείμενα και, φυσικά, τα επιδημιολογικά δεδομένα της κάθε περιόδου. Πρόκειται για μια πανδημία με ένα νέο παθογόνο, μια πρωτόγνωρη υγειονομική κρίση με πολλές προεκτάσεις, ενώ συχνά τα επιστημονικά στοιχεία άλλαζαν με την απόκτηση νέας γνώσης και την εμφάνιση νέων δεδομένων. Να σημειώσω ότι για πρώτη φορά υπήρξε στη βιβλιογραφία τέτοια πληθώρα δημοσιεύσεων και τέτοιες ανατροπές στα δεδομένα. Να υπενθυμίσω, για παράδειγμα, τον αρχικό ενθουσιασμό από τη χρήση της χλωροκίνης, ενός ανθελονοσιακού φαρμάκου, που ήταν στις αρχικές ενδείξεις παντού και στη συνέχεια και με την πρόοδο των κλινικών μελετών βγήκε πρακτικά εκτός συστάσεων.
Το υπουργείο Υγείας πώς αντεπεξήλθε στην πανδημία;
Πρώτα απ’ όλα, να αναγνωρίσουμε ότι υπήρξε μια φοβερή υγειονομική κρίση, που επηρέασε όλες τις χώρες και πίεσε αφόρητα ακόμα και τα καλύτερα συστήματα Υγείας παγκοσμίως. Το υπουργείο Υγείας, σε συνδυασμό με την απαράμιλλη αυτοθυσία και αφοσίωση που έδειξε το υγειονομικό προσωπικό των νοσοκομείων μας, έκαναν μεγάλες προσπάθειες κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες για να αντιμετωπίσουν ένα πρωτόγνωρο καταστροφικό φαινόμενο, που χτύπησε την παγκόσμια κοινότητα. Η συνεργασία της επιτροπής με το υπουργείο ήταν συνεχής τόσο στο επίπεδο δημόσιας υγείας όσο και στο επίπεδο των υπηρεσιών υγείας και των εμβολιασμών. Υπάρχουν βέβαια διαχρονικά πολλά άλυτα προβλήματα στον χώρο της Υγείας, που τα γνωρίζουμε όλοι όσοι τα ζούμε τόσα χρόνια και που αναδείχτηκαν περαιτέρω με την έλευση της πανδημίας.
Θέματα σχετικά με υποδομές, εξοπλισμό, σχετικά με την επάρκεια και την κατανομή του προσωπικού, ακόμα και τη διοίκηση των νοσοκομείων. Θέματα που αφορούν στην ανάπτυξη της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, αλλά και της ιδιωτικής ιατρικής, και στη διασύνδεσή τους με τις νοσοκομειακές δομές. Θέματα που σχετίζονται με τη διασύνδεση των νοσοκομείων με νοσοκομεία αναφοράς και τον συντονισμό τους από τις υγειονομικές περιφέρειες. Θέματα που σχετίζονται με την αναβάθμιση του ρόλου της Δημόσιας Υγείας στη χώρα μας και την απομάκρυνση από ένα αμιγώς νοσοκομειοκεντρικό μοντέλο. Η επιδημία πραγματικά μπορεί να βοηθήσει στην ανάδειξη και εν συνεχεία στην επίλυση τέτοιων προβλημάτων.
Μην ξεχνάμε τη μεγάλη μεταδοτικότητα του νέου στελέχους και το γεγονός ότι, αφήνοντας χώρο στον ιό να πολλαπλασιάζεται, οδηγούμε συνεχώς στην εμφάνιση περαιτέρω μεταλλάξεων
Η εν θερμώ επίλυση όλων αυτών των θεμάτων ομολογώ ότι είναι δύσκολο και δυσεπίλυτο εγχείρημα, είναι όμως πλέον αναγκαία η άμεση αντιμετώπισή τους, με προεξάρχουσα την οργάνωση και προετοιμασία του συνολικού συστήματος στην αντιμετώπιση επειγουσών καταστάσεων. Στο πλαίσιο αυτό, πιστεύω ότι είναι σημαντική η ίδρυση του οργανισμού διασφάλισης ποιότητος στην Υγεία, που οφείλει να ξεκινήσει έναν διάλογο με όλους τους φορείς, με τελικό στόχο ακριβώς αυτό που ο τίτλος του περιγράφει, την εξασφάλιση της ποιότητας που οφείλουμε να προσφέρουμε στον Έλληνα πολίτη.
Τέλος, να επισημάνω ότι, παρ’ όλα τα προβλήματα, το Εθνικό Σύστημα Υγείας άντεξε και απεφεύχθησαν εν πολλοίς φαινόμενα και εικόνες που είδαμε σε πολλές χώρες. Να τονίσω ότι η έμπρακτη αναγνώριση της προσφοράς του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού στη μάχη αυτή οφείλει να αποτελέσει προτεραιότητα για την Πολιτεία.
Τι θα λέγατε σε έναν αρνητή του εμβολίου, αν τον είχατε απέναντί σας και σας έλεγε ότι δεν κάνει το εμβόλιο γιατί θα αλλοιωθεί το DNA του;
Ειλικρινά και παρ’ όλο το απόλυτα αβάσιμο του ισχυρισμού, μια και δεν υπάρχει καμία συσχέτιση των εμβολίων με το γενετικό μας υλικό, θα αφιέρωνα όσο χρόνο θα χρειαζόταν για να τον μεταπείσω. Εχει μεγάλη σημασία η συζήτηση με ανθρώπους που δεν είναι αρνητές επί της ουσίας, αλλά ανησυχούν για τις πιθανές παρενέργειες των εμβολίων. Θα σας αναφέρω, για παράδειγμα, την αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης στο νοσηλευτικό προσωπικό του νοσοκομείου στο οποίο εργάζομαι κατά πολύ μεγάλο ποσοστό μετά από εκ του σύνεγγυς ενημέρωση για τα εμβόλια, την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά τους. Είμαι οπαδός της ενσυνείδητης συμμόρφωσης στη διενέργεια εμβολιασμού, που θα οδηγήσει και στην εντέλει μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα.
Τι θα λέγατε στον πρώην υπουργό Παύλο Πολάκη, που δηλώνει ότι δεν έχει κάνει ακόμα το εμβόλιο;
Δεν επιθυμώ να προσωποποιώ θέματα και απόψεις που αφορούν σε σοβαρά θέματα δημόσιας υγείας. Πιστεύω ότι υποχρέωση όλων μας, ιδιαίτερα της επιστημονικής κοινότητος, είναι να εκφράζουμε τον ορθό λόγο με ειλικρίνεια, ψυχραιμία και σύνεση, ιδιαίτερα όταν οι απόψεις μας δεν συζητούνται μέσα σε ένα επιστημονικό συνέδριο, όπου οι αντιπαραθέσεις είναι απόλυτα σεβαστές και χρήσιμες, αλλά απευθύνονται στους πολίτες της χώρας.
Σέβομαι την αντίθετη άποψη, αλλά φρονώ ότι πρέπει να εισακούονται οι θέσεις και συστάσεις των σχετικών επιστημονικών φορέων και αρμόδιων επιτροπών. Έτσι πρέπει κατά τη γνώμη μου να λειτουργεί ο χώρος της δημόσιας Υγείας, με δεδομένη φυσικά την κατά τεκμήριο σύνθεση των επιτροπών αυτών με καθαρά επιστημονικά κριτήρια. Όσον αφορά στο θέμα των εμβολιασμών, θεωρώ επιπλέον ιδιαίτερα θετική τη στάση του συνόλου σχεδόν της επιστημονικής κοινότητος, των πολιτικών δυνάμεων του τόπου, της ηγεσίας της Εκκλησίας και των θεσμών εν γένει, πράγμα που οδήγησε στον εμβολιασμό μεγάλου ποσοστού των πολιτών και ελπίζω να πείσει και αυτούς που υπολείπονται, με στόχο την τελική επάνοδο στην τόσο ποθητή κανονικότητα. Ενώνοντας τη φωνή μου με τη δική τους, απευθύνω θερμή προτροπή προς τους συμπολίτες μας να σπεύσουν να εμβολιαστούν, προστατεύοντας τον εαυτό τους και τους γύρω τους.
